Zo kom je de dure decembermaand door (en houd je geld over)

• Patrick Wessels is consumentenpsycholoog.
• Giovanna di Stefano is bespaarexpert.

Compensatiegedrag

Consumentenpsycholoog Patrick Wessels:
“De inflatie en torenhoge energieprijzen zorgen voor stress, maar dat betekent niet dat we automatisch rationeler omgaan met onze uitgaven. En al hele­máál niet bij het naderen van de feestmaand, die traditioneel in het teken staat van kopen, luxe en genieten. December is juist een aanleiding om je kop in het zand te steken. Bijvoorbeeld omdat je wilt compenseren: ik heb al zo veel stress gehad van de energierekening, dan mag ik nu toch wel genieten? Dat idee.”

“Veel mensen vinden het lastig om een goed overzicht te krijgen van hoeveel geld ze maandelijks kunnen besteden. Zo’n reële planning conflicteert met de gezelligheid die centraal staat in de feestmaand. Kleine aanpassingen zijn vaak realistischer: in plaats van een duur diner buiten de deur een kop koffie in een café en een simpelere maaltijd thuis. Zo beweeg je langzaam toe naar anders vieren en besparen.”

“Uit onderzoek blijkt dat ervaringen gelukkiger maken dan materie, vooral als die ervaringen zorgen voor verbondenheid en een beroep doen op je competenties. Bijvoorbeeld een boswandeling met z’n allen en daarna samen genieten van zelfgemaakte groentesoep. Ook het gevoel van autonomie doet goed: je kiest wat je leuk vindt én koppelt feesten los van commercie. Verder zorgt geven voor een groter geluksgevoel dan krijgen. Kijk dus wie je blij kunt maken met onderdelen uit je kerstpakket of met wat je nog in huis hebt. Dat hangt nauw samen met de trend van consuminderen, die in deze tijden extra van pas komt. Op de eerste dinsdag na Black Friday, dus op 29 november, is het Giving Tuesday: een mooie aanleiding om hiermee te beginnen.”
givingtuesday.nl.

Ingetogen

Els Sondervan (62):
“In ons gezin zijn we al jaren bezig de bedragen die we aan cadeaus uitgeven te minderen. Vooral onze jongste dochter, nu dertig, maakte ons ervan bewust dat we ons steeds gekker lieten maken. We hebben het al zo goed, dus waarom willen we dan steeds meer? Zij heeft mij geïnspireerd. Het besef dat investeren in samenzijn belangrijker is dan investeren in spullen komt juist nu, met de enorme inflatie, goed van pas. Met een dag als Black Friday heb ik niks meer. Ook rondom kerst zijn we ingetogen. We eten boerenkool en de kleine cadeautjes die we uitwisselen, pakken we in in van dat mooie vloeipapier dat je bij schoenen krijgt, in kranten, tijdschriften en reclamefolders. Minderen zit ook in details.”

Black Friday? Green Friday!

Op 25 november is het Black Friday: het wereldwijde koopjesfenomeen. Leuk, maar al die koopjes bij elkaar kosten je alsnog een hoop geld, nog los van de negatieve milieu-impact van overconsumptie. Daarom vieren steeds meer bedrijven – vorig jaar waren het er 366 – Green Friday. Ze bieden geen koopjes aan en doneren een bedrag voor de aanplant van bomen. Dit jaar zijn onder andere Decathlon, Dille & Kamille en Intratuin van de partij. Ook als consument kun je meedoen.
Kijk op greenfriday.nl.

Samenzijn

Marianne J. Janssen (67):
“Duur eten in huis halen vind ik decadent. Ik zou het ook niet kunnen, want ik heb het geld niet. Toch vier ik kerst precies zoals mijn grootouders in Drenthe vroeger deden: buren, familie, vrienden… Iedereen is welkom. Ik haal koffie, wijn en ijs in huis en we genieten van de lichtjes, de sfeer en het informele samenzijn, zonder dat het veel kost.”

Wees creatief

Giovanna di Stefano (54)

Nam deel aan het tv-programma Waar doen ze het van?, dat verschillen in inkomsten en uitgaven bespreekbaar maakt. Giovanna had ondanks haar baan in de zorg moeite met rondkomen. Ze werkt nog steeds in de zorg en spreekt op bijeenkomsten over armoede. “Ik vrees dat steeds meer mensen deze winter in grote problemen komen door de hoge kosten van levensonderhoud.”

Hoe houd je uitgaven voor cadeaus en eten in de feestmaand beperkt?

“Niet kunnen meedoen is verdrietig, maar je mindset veranderen helpt. Geven kan ook zijn: een vriendin blij maken met een kookboek dat je zelf niet gebruikt. Realiseer je hoeveel er wordt verspild, koop voor het diner niet meer in dan je nodig hebt én doe je inkopen slimmer. Zelf kipfilets, gehakt en groenten inslaan is goedkoper dan een kant-en-klare gourmetschotel kopen. Stel zo’n schotel samen met een vriendin: dan zie je meer mogelijkheden én je komt meteen in de feeststemming. Bezuinigen is een kwestie van creatiever worden en werken aan je zelfvertrouwen op dat vlak.”

En wat als je het toch erg moeilijk vindt?

“Zoek op tijd uit waar je hulp kunt krijgen, bij een budgetcoach bijvoorbeeld of bij de gemeente. Je kunt ook selectiever worden met je netwerk. Ik vind het fijn om met kerst mensen uit te nodigen die net als ik graag praten over boeken en cultuur. Dat is waar het daadwerkelijk om gaat en wie dat beseft kan echt met minder toe. Andersom geldt: wees empathisch. Als jij het goed hebt, besef dan voor hoeveel mensen het tegenwoordig anders is. Wie weinig geldzorgen heeft, hoeft het niet steeds te hebben over bezit en succes.”

Spaar- én feestvarken

Bespaarexpert Giovanna di Stefano:

“Ik heb via online bankieren wel acht spaarpotjes, zodat ik altijd genoeg heb voor bijvoorbeeld de dierenarts en de tandarts. Voor de feestmaand spaar ik maandelijks € 25.”
Ook digitale spaarpotjes aanmaken? In je bank-app zie je hoe dit bij jouw bank werkt.

Wat reclame doet

Consumentenpsycholoog Patrick Wessels:

“Retailers maken ons wijs dat we straks duurder uit zijn als we nu een aanbieding laten liggen en dat veel kopen de norm is. Onthoud: niet kopen is altijd goedkoper! Door decemberreclames van supermarktketens zijn we onbewust gaan geloven dat duur eten hoort bij gezellig samenzijn. We kopen daardoor uit emotie en daar kun je je maar moeilijk tegen wapenen. Wat wél helpt: vermijd fysieke en online winkels zo veel mogelijk en neem een lijstje dat je van tevoren bespreekt met een naaste mee naar de supermarkt. Moeten uitleggen waarom je duurdere keuzes maakte, is een barrière.”

Koffietje?

Amerikaanse onderzoekers deelden in een winkelcentrum koffie en water uit. De koffiedrinkers bleken meer te kopen én vaker te kiezen voor duurdere, niet-essentiële producten dan de ‘onthouders’. Vreemd is dat niet: cafeïne stimuleert je zenuwstelsel en maakt de beloningsstof dopamine vrij, waardoor je impulsiever wordt en minder zelfbeheersing hebt. Dat effect treedt al op bij één kopje koffie. ‘Zware koffiedrinkers’ (meer dan twee kopjes per dag) zijn nóg gevoeliger voor impulsinkopen. Best goed om te weten voordat je (online) je slag slaat.

Andere keuzes

• Iets geven? Met een cadeaubon ga je nooit over budget.
• Vraag zelf iets waar je écht iets aan hebt, bijvoorbeeld een warme plaid voor de koudste wintermaanden (scheelt energiekosten).
• De kerstboom is nét zo prachtig met versiering van vorig jaar.
• Bubbels? Kies een betaalbare prosecco (en een slobberwijntje voor bij het kerstdiner).
• Kijk gewoon eens bij de discountsupermarkt voor het kerstdiner.
• Sterretjes zijn óók leuk vuurwerk, veel goedkoper en de dieren zijn je dankbaar.

Meer lezen over geld besparen? Ga dan naar de sectie besparen voor handige bespaartips.