Expert legt uit: zó voorkom je dat je slachtoffer wordt van online fraude

Marianne Junger, hoogleraar cybercrime aan de Universiteit van Twente, vertelt hoe criminelen tegenwoordig te werk gaan en hoe je online fraude kunt herkennen.

De feiten op een rij

In september publiceerde het CBS samen met het ministerie van Justitie en Veiligheid de Veiligheidsmonitor. Hieruit blijkt dat Nederlanders in 2021 naar eigen zeggen in totaal 2,5 miljard euro schade hebben geleden door criminaliteit. Een groot onderdeel van de criminaliteit bestaat tegenwoordig uit online oplichting. Denk bijvoorbeeld aan helpdeskfraude, vriend-in-nood-fraude en valse facturen. Vorig jaar werden 97.000 mensen slachtoffer van online fraude, waarbij er in totaal een schade was van 261 miljoen euro.

Criminelen spelen in op de actualiteit

Dat online fraude een groot probleem is, blijkt dus wel. Daarbij gaan criminelen tegenwoordig vaak slinks te werk door in te spelen op de actualiteit. Zo maken criminelen gebruik van de energiecrisis door te doen alsof ze namens een energieleverancier bellen, om zo aan je persoonlijke gegevens te komen. Of ze bellen ‘namens de bank’ om je te waarschuwen voor een ‘verdachte activiteit’ op je bankrekening. Ze stellen vervolgens voor om tijdelijk geld over te maken naar een ‘veilige kluisrekening’.

Alert op geld

Ook Marianne Junger, hoogleraar cybercrime, ziet dat criminelen vaak alert zijn op dingen waar mensen geld kunnen krijgen. “Denk bijvoorbeeld aan uitkeringen of vergoedingen. Criminelen geven door dat je recht hebt op een uitkering of vergoeding en vragen vervolgens om je persoonlijke gegevens in te vullen,” legt ze uit.

Inspelen op je onzekerheid

Daarnaast ziet Junger dat criminelen vaak inspelen op de onzekerheid van mensen. “Kijk bijvoorbeeld naar de coronacrisis of de huidige energiecrisis. Dit zijn perioden waarin mensen veel onzekerder zijn. Mensen denken bijvoorbeeld dat ze recht hebben op geld en krijgen opeens een mailtje. Ze weten niet precies wat wel en niet klopt en criminelen maken hier gretig gebruik van.”

Fake websites

Volgens Junger hebben de meeste mensen last van fraude via fake websites. “Je denkt bijvoorbeeld een paar hippe schoenen te kopen via een website, maar wordt vervolgens opgelicht. Uit onderzoek van de Universiteit van Twente blijkt dat 16 procent van de Nederlanders in 2020 slachtoffer is geworden van fraude, waarvan het grootste deel (10 procent) bestaat uit consumentenfraude. Het andere deel bestaat uit verschillende vormen van fraude. Zo worden mensen opgelicht door mailtjes waarin staat dat ze nog een schuld hebben, dat ze een prijs hebben gewonnen of geld kunnen doneren aan een goed doel. Maar ook vriend-in-nood-fraude via WhatsApp, phishing en identiteitsfraude komen veel voor.”

Alert zijn op fraude

Doordat er zoveel vormen van fraude bestaan, is het volgens Junger lastig voor mensen om te herkennen of er sprake is van fraude. Want je kunt eigenlijk in elke situatie worden opgelicht. “We hebben ook het idee dat het steeds lastiger is om te herkennen. Mailtjes worden slimmer en de fake websites steeds beter en geloofwaardiger. Daarom is het belangrijker dat je alert bent op fraude en weet waar je op moet letten.”

Junger heeft daarom een aantal handige tips om fraude te herkennen. Zo voorkom je dat je slachtoffer wordt van online fraude:

• “Als we het hebben over fake websites kun je goed gebruik maken van scamadviser. Dat is een handige website waar je links kunt invoeren om te checken of ze betrouwbaar zijn.”
• “Je kunt zelf ook checken of een link er logisch uitziet. Bekijk het eerste deel van de link vóór de eerste slash. Daar moet bijvoorbeeld staan www.margriet.nl. Als daar wat anders staat, zoals allemaal cijfers, dan is dat niet goed.”
• “Wees daarnaast niet te snel met het invoeren van je persoonlijke gegevens. Probeer via een onafhankelijke bron na te gaan of een bericht klopt. Ga bijvoorbeeld niet in op een 06-nummer dat fraudeurs geven, maar check eerst de website. En wanneer je een verdacht WhatsApp-bericht krijgt van bijvoorbeeld je dochter, bel haar dan op (op het nummer dat je al van haar had) om te vragen of zij het wel is.”
• “Neem vooral de tijd om na te gaan of een mail of bericht klopt en klik nooit zomaar op een link.”
• “Weet dat banken nooit bellen met de vraag om je geld even op een andere rekening parkeren.”

Online training om fraude te herkennen

Volgens de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) is het belangrijk dat mensen de werkwijze van criminelen en hun trucs beter leren herkennen. Juist omdat de fraudevormen van oplichters steeds veranderen. Daarom organiseert de NVB op 17 oktober een online training waarin je fraude leert herkennen en leert hoe je het kunt voorkomen. Meer informatie over deze training kun je vinden via zowerktfraude.nl.

Bron | NVB, Universiteit Twente