Dít is wat aseksualiteit inhoudt

Decennia geleden was seks zonder liefde – los van een relatie – taboe. Vandaag zorgt het omgekeerde voor opgetrokken wenkbrauwen: een relatie zonder seks lijkt ­onaannemelijk in de hedendaagse maatschappij. Als het woord ‘seks’ op de cover staat, verkopen magazines beter en ook ­kijkcijfers schieten de hoogte in wanneer in een realityshow een koppel tussen de ­lakens kruipt. Seks is hot. En dat vinden we ook niet meer dan normaal: van het een komt het ander, zo gaan die dingen nu eenmaal. Maar wat als van het een niet noodzakelijk het ander komt? Wat als seks je helemaal niets zegt? En ook een seksloos bestaan ­bevredigend blijkt te zijn?

Over aseksualiteit

Steeds vaker staan mensen die geen seksuele drift of aantrekking kennen op de barricade voor erkenning en normalisering van de ­minderheidsgroep waartoe zij behoren. Want vergis je niet: aseksualiteit is geen ‘probleem’ dat moet worden verholpen, maar wordt steeds vaker onder de noemer seksuele ­oriëntatie ondergebracht. Tot die conclusie kwamen ook seksuoloog Ellen Van Houdenhove en prof. Paul Enzlin van het Interfacultair Instituut voor Familiale en Seksuologische Wetenschappen van de KU Leuven, België. Zij maakten een studie die aseksualiteit in kaart bracht.

Het is een seksueel probleem

Prof. Paul Enzlin: “We spreken steeds vaker over aseksualiteit als seksuele oriëntatie of ­geaardheid. Wat seksuele oriëntatie betreft, onderscheiden we drie groepen. Ten eerste heb je mensen die zich seksueel aangetrokken voelen tot mensen van het andere of ­hetzelfde geslacht of tot beide. Ten tweede heb je mensen die zich aangetrokken voelen tot objecten of opgewonden raken door non-normatieve handelingen. Denk aan mensen met een lederfetisj of zij die graag luiers dragen en daar seksuele opwinding uit halen. Ten derde heb je mensen bij wie elke vorm van seksuele aantrekkingskracht ontbreekt. Er is niets in deze wereld waartoe ze zich seksueel aangetrokken voelen.”

“Om over een seksuele stoornis te kunnen spreken, is het belangrijk dat iemand er zelf ook echt last van ondervindt: de disfunctie moet gepaard gaan met een zeker lijden. Uit onderzoek blijkt dat amper tien procent van die mensen die zich als aseksueel identificeren daar zelf ook daadwerkelijk een probleem mee heeft. Uiteraard kunnen mensen last hebben van het feit dat ze niet tot een meerderheidsgroep behoren of dat ze in een geseksualiseerde maatschappij leven waarin seks als iets belangrijks wordt gezien. Maar aseksuele mensen ­hebben zelf doorgaans geen probleem met hun eigen aseksualiteit. Dat maakt het dus geen seksueel probleem, maar veeleer een seksuele oriëntatie.”

Wie aseksueel is, heeft geen seks

“Volgens het onderzoek van psycholoog Anthony Bogaert blijkt dat aseksuele mensen niet per definitie niet seksueel actief zijn. Wel zijn ze ouder bij hun eerste seksuele ervaring, omdat ze seks alsmaar voor zich uit schuiven. Velen gaan uiteindelijk toch experimenteren, onder het motto: er wordt zo veel over gepraat, misschien voel ik het wel als ik het doe. Aseksuelen hebben gedurende hun leven minder sekspartners en vrijen minder frequent. Romantische aseksuelen vrijen omdat ze ervan uitgaan dat het bij een relatie hoort, om de seksuele partner tegemoet te komen. Toch zijn er verschillen met mensen die een laag libido hebben. Aseksuelen hebben het niet over een afkeer, ze spreken niet over angst, ze hebben geen occasioneel gebrek aan zin, maar praten over een gebrek aan interesse. Aseksuelen beweren dat vrijen hen niet helpt zich meer verbonden te voelen met de ander; velen hebben tijdens het vrijen afleiding nodig. Terwijl seksuele mensen juist proberen om zich van de buitenwereld af te sluiten om zich in seks te kunnen verliezen.”

“Het is een misvatting te denken dat aseksuele mensen geen seks kúnnen hebben. Het lichaam van aseksuele mensen reageert op dezelfde manier op aanrakingen, het wordt fysiek ‘opgewonden’, maar er wordt geen seksuele betekenis aan verbonden. We weten dat aseksuele mensen net zo vaak masturberen als mensen die seksueel zijn. Ze ervaren contracties in de bekkenstreek en ze krijgen een orgasme. Alleen is masturbatie voor aseksuelen een louter fysieke gewaarwording. Ze masturberen om te ontspannen of om beter te kunnen slapen.”

Aseksualiteit is aangeboren

“Als we ervan uitgaan dat aseksualiteit een geaardheid is, denken velen dat men aseksueel wordt geboren en dat ook een leven lang blijft. Van dat idee wordt afgestapt. Er is veel te doen rond fluïditeit. Dat ­betekent dat een geaardheid in de loop van het leven en op basis van de context kan veranderen. Bovendien is aseksualiteit een paraplubegrip: zo zijn er ‘grey-sexuals’, die onder omstandigheden wel seksueel zijn, als ze bijvoorbeeld een kinderwens hebben. Evengoed heb je ‘demi-sexuals’, die enkel seksuele aantrekking ervaren als ze met iemand al lange tijd een diepe emotionele connectie ervaren. Tegenwoordig gelooft de ­wetenschappelijke wereld dat het bij het ontstaan van een geaardheid om een mix van factoren gaat: een geaardheid komt deels biologisch, deels maatschappelijk en deels contextueel tot stand. Er is tot op heden nog niet aangetoond dat er bij aseksualiteit sprake is van een probleem in de hersenen of een hormonentekort, zoals vroeger werd gedacht.”

Aseksualiteit is een reactie op onze oversekste maatschappij

“Seksuoloog Alfred Kinsey beschreef in zijn befaamde Kinsey rapports uit 1948 en 1953 al een ‘categorie x’. Hij had het over mannen zonder seksuele contacten of seksuele reacties en over vrouwen die niet op een erotische manier reageren op seksuele prikkels. In 1977 werd de term aseksualiteit voor het eerst gebruikt door onderzoekster Myra Johnson, die een onderscheid maakte tussen auto-erotische vrouwen en aseksuele vrouwen. Wat wél typisch iets is van deze tijd is de roep naar erkenning van aseksualiteit als een normale variatie van de seksuele oriëntatie. Die vraag naar erkenning heeft zijn oorsprong in de jaren zeventig met het ontstaan van de homorechtenbeweging, die pleitte om homoseksualiteit niet meer te beschouwen als een mentale stoornis.”

“Vanaf toen zijn steeds meer minderheidsgroepen op de barricade gegaan om te laten horen dat ze als normaal willen worden beschouwd. Een belangrijke evolutie die het beperkende idee van wat seksualiteit is of hoort te zijn sterk uitdaagt. Het is belangrijk dat we aseksualiteit leren normaliseren als een gewone seksuele oriëntatie, opdat ook aseksuele mensen zich niet langer een buitenbeentje voelen in onze soms toch erg op seks gerichte maatschappij.”

Wie aseksueel is, wil geen relatie

“Psycholoog Lisa Diamond onderscheidt twee systemen in menselijke relaties: een paringssysteem gericht op voortplanting en een relationeel systeem gericht op het verbinden met een partner. Als je op deze manier naar relaties kijkt, zijn er verschillende combinaties mogelijk. De meesten van ons zijn romantische seksuelen, we willen zowel een emotionele als seksuele connectie. Maar je hebt ook aromantische seksuelen: zij zijn erg seksueel gericht en hebben geen interesse in aansluiting bij een partner. Je hebt ook aseksuelen die aromantisch zijn: ze willen geen seks en zich niet emotioneel verbinden.”

“Ten slotte bestaan er aseksuelen die wél romantisch aantrekkingskracht voelen: seksualiteit heeft voor hen weinig of geen betekenis, maar ze willen zich wel graag ­verbonden voelen in een relatie. Als beide partijen daar vrede mee hebben, dan kan een seksloze relatie prima werken. Vaak makkelijker om een relatie aan te gaan met iemand die seksualiteit ook minder belangrijk vindt. Daarom is het belangrijk dat we aseksualiteit uit de taboesfeer halen. Een forum zoals AVEN (zie hieronder), is van onschatbare waarde.”

AVEN is het Aseksueel Voorlichtings- en Educatienetwerk. Het is de grootste aseksuele gemeenschap ter wereld waar via het forum eerlijk en open discussie kan worden ­gevoerd over aseksualiteit en waar ervaringen kunnen worden gedeeld. Iedereen – aseksueel én seksueel – is er welkom. du.asexuality.org

_{M.m.v.: prof. Paul Enzlin, Interfacultair Instituut voor Familiale en Seksuologische Wetenschappen van de KU Leuven.}