Simone Kleinsma: ‘Wie ben ik zonder die ander? Dat moet je gaan uitvinden’

Theater

Een dag nadat de lockdown is aangekondigd zit Simone monter aan tafel. Koffie met koekjes, uitzicht op de hei, de plek waar ze graag wandelt. Het is de derde keer dat ze met een productie moet stoppen vanwege de coronamaatregelen. “We dreigen eraan gewend te raken. De eerste keer was ik nog volkomen lamgeslagen, nu denk ik: we maken er het beste van. Het is zo jammer dat de theaters dicht zijn, helemaal omdat mensen nu behoefte hebben om even hun gedachten te verzetten, om even ontspannen onderuit te zitten en te ­genieten.” Haar nieuwe voorstelling Verder hoopt ze zo snel mogelijk weer te kunnen spelen. Omdat zij óók geniet van in het theater zijn.

Een patchwork family

Vijf jaar geleden overleed haar man, regisseur Guus ­Verstraete, en dat waren vijf jaar van vallen en weer opstaan, van verdriet en voorzichtig weer lachen, van vrienden die er altijd zijn en herinneringen ­ophalen met de drie dochters van Guus en hun kinderen. “We hadden zoals dat zo mooi heet een patchwork family, ik kwam in het leven van die drie meiden toen ze nog klein waren. Het is mooi om te zien hoe Guus in zijn kinderen en kleinkinderen zit. Hij was voor zijn kleinkinderen ook echt zo’n bompa, op z’n Belgisch, en stapelgek op die kleintjes. Dat hij niet meer kan zien hoe zij opgroeien, vind ik heel jammer.”

Wanneer dacht je: ik ga een voorstelling maken over hoe dat is, verdergaan nadat een geliefde is overleden?

“Verlies en verdriet zijn universeel, mensen herkennen de pijn die er is, maar ook het voorzichtig weer lachen en terugdenken aan die geliefde in vol geluk. Twee jaar geleden voelde het goed om iets te doen met al die emoties die mij overspoelden. Het uitgangspunt was dat ik mensen troost en hoop wilde geven: als ik mezelf vijf jaar overeind kan houden, kun jij dat ook. En dat is niet altijd makkelijk, want je moet jezelf als het ware opnieuw gaan uitvinden. Wie ben ik zonder die ander? Ik vond het ook belangrijk dat de voorstelling niet te zwaar, niet te sentimenteel, maar ook niet te licht zou worden. Die balans is belangrijk, omdat dat iets was waar ik naar op zoek was in die donkere dagen. Verdriet hebben mag, en heeft zelfs een bepaalde schoonheid, omdat je verdriet hebt om degene van wie je nog steeds houdt, maar het is ook fijn om de zon weer op je huid te voelen en de wind door je haren.”

Als je op zo’n avond op het toneel staat, is Guus er dan bij?

“Ja, want de voorstelling gaat heel erg over hem. Ik noem zijn naam tijdens de voorstelling niet, want voor iemand in de zaal gaat het over zijn verloren vrouw, of een verloren vriend, of ouder. Ik denk ook dat hij heel trots op de voorstelling was geweest. Omdat-ie zo vol liefde is gemaakt. Ik heb niet echt een ritueel voordat ik het podium op stap, maar bij de première stond ik in de coulissen en keek toen wel even omhoog en gaf een knipoog naar boven. Zo van: dat hebben we goed gedaan. Het leven dat we hadden was intens mooi en vol liefde.”

Hoe kijk je terug op de afgelopen vijf jaar?

“Het is een leerproces geweest. Wie ben ik? We zijn 31 jaar samen geweest, maar ik ben natuurlijk niet meer die vrouw die ik was voordat ik Guus leerde kennen. Het eerste jaar was overleven, niets was leuk. Gelukkig had ik ontzettend veel lieve vrienden en familie om me heen. Die er altijd voor me waren. ­Terugkijkend kan me dat nog steeds ontroeren, hoe ik ben opgevangen door al die mensen. Die er ook voor hebben gezorgd dat ik na een tijdje weer durfde te lachen. Dat ik me niet schuldig voelde als ik een leuke avond had gehad. Die vijf jaar was ook een les ‘solo-leven’, want hoe doe je dat? Hoe ga je alleen naar een verjaardag? Hoe ga je alleen naar een etentje? Als je iets in huis wilt veranderen, of iets voor werk wilt bespreken, wie is dan je klankbord? Zo’n leven van dertig jaar samen vormt je natuurlijk ook. We waren helemaal vervlochten met elkaar. Dat moest ik gaan ontrafelen.”

Is dat gelukt?

“Ja. Al vind ik het soms nog moeilijk om ergens alleen naartoe te gaan. Dan ben ik me er weer zo bewust van dat Guus er niet meer is. Ik doe het wel, maar het is dan niet dat ik zeg: ‘God, gezellig.’ Ik mis het delen, ik mis het thuiskomen en nog even kletsen, het samen lachen.”

Je schrijft in boekjes brieven aan hem, schrijf je dat soort dingen dan ook op?

“In het begin schreef ik heel veel, ook hoe ik me voelde op dat moment. Als ik dat nu teruglees, zie ik dat ik van ver ben gekomen. Dat is zo goed van dat schrijven geweest, dat ik kan terugkijken, om te weten waar ik vandaan ben gekomen en hoe sterk ik nu in het leven sta. Ik schrijf nog steeds, maar het zijn nu meer kattenbelletjes, over wat ik heb gedaan die week. Soms is het uitgebreid, soms is het heel kort. Ik houd hem op die manier heel dicht bij me.”

Geloof je in een soort hiernamaals?

“Ik hoop het vooral. Ik heb hem in het begin zó om me heen gevoeld, dat ik denk: het kan niet anders dan dat we ­elkaar weer zien. Het kan toch niet ­zomaar stoppen? Ik zie ons lichaam als een jas en dat we na de dood zonder die jas doorgaan in energie. En dat we daarin dan weer contact met elkaar kunnen maken.”

Denk je dan ook heel praktisch, wat ga ik tegen hem zeggen?

“Nee, ik denk dat ik dat laat afhangen van het moment. Als daar tranen ­bestaan, denk ik dat we een potje gaan huilen. Gewoon omdat je elkaar dan weer voelt en dat je je weer bewust van elkaar bent. Ik vind dat een heel mooie gedachte. Ik heb dat ook met mijn moeder. Zij is elf jaar geleden overleden en met haar voel ik ook nog steeds een soort band. Ik weet zeker dat ik haar kracht heb doorgekregen op de een of andere manier. Mijn moeder was ongeveer net zo oud als ik toen mijn vader overleed. We zijn beiden dus jong onze grote liefde verloren. Ik put kracht uit de manier waarop mijn moeder is doorgegaan en hoe ze volop in het leven is blijven staan en het leuk voor zichzelf heeft gemaakt na de dood van mijn vader. Ze zei: ‘Ik heb een jaar gehuild en toen mezelf bij elkaar gepakt.’ Die kracht van mijn moeder om door te gaan, herken ik in mezelf. Dat doe ik ook. En dat lukt de ene dag beter dan de andere dag.”

Wat doe je als het niet lukt?

“Wandelen! Ze kunnen me hier op de hei uittekenen. Kilometers heb ik hier gelopen. De natuur is helend. De stilte, het weidse, in het nu zijn; het helpt om mijn hoofd leeg te maken. Als ik buiten loop, ben ik me bewust van de stappen die ik zet, van de bladeren die ruisen, of verkleuren.”

Verder gaan gaat ook over opruimen, zeg je in de voorstelling.

“Je moet opruimen om door te kunnen gaan. Opruimen is ruimte maken, niet alleen in een kast, maar ook in je hoofd. Na een jaar, of zo, ging ik opruimen, eerst alle kleding van Guus en later zijn werkkamer. Want daar wilde ik mijn werkkamer van maken. En soms ging ik te vroeg opruimen. Ik heb bijvoorbeeld op zijn werkkamer eerst heel lang tussen zijn spullen gezeten, wat ik hartstikke fijn vond. Maar ik wist ook dat als ik dit mijn kamer wilde maken, ik ook iets weg moest doen. Dus deed ik zijn boeken in dozen, maar dat was te vroeg. Ik werd er verdrietig van. ­Maanden later diende het gevoel van opruimen zich weer aan en had ik wel de kracht. En deed ik niet alleen zijn boeken weg, maar zette ik er ook een ander bureau in.

Truien voor Paul de Leeuw

Met zijn kleding opruimen had ik gek genoeg minder moeite. Ik heb veel kleding weggegeven aan vrienden. Ik vond dat een mooi idee, om er een ander mee te plezieren. Mijn goede vriend Paul (presentator Paul de Leeuw, red.) heeft bijvoorbeeld veel truien van Guus. Ze hebben hetzelfde postuur. Als hij even steun nodig heeft, doet hij een ‘Guusje’ aan. En er zijn ook tassen kleding naar het goede doel gegaan. Ik vind het een mooi idee dat ­iemand die ik helemaal niet ken, nu plezier heeft van zijn mooie jassen. Guus is gewoon verspreid over heel Nederland, overal is er nog een plukje van hem. Dat is toch fantastisch? En ik heb niet alles weggedaan, van zijn shirts heb ik quilts laten maken voor onder meer zijn dochters. Die liggen nu lekker warm onder de kleren van hun vader.”

Hoe zou je jouw proces van de afgelopen vijf jaar benoemen? Voelt het alsof je jezelf hebt hervonden?

“Ik heb een nieuwe versie van mezelf gevonden.”

Is dat een groot verschil met de oude?

“Nee. Ik geloof niet dat ik van karakter ben veranderd, maar ik ben wel anders. Die nieuwe versie heb ik nodig zodat ik weer door kan. Klinkt het vaag wat ik nu zeg? Wat ik bedoel is dat ik het nu ­alleen moet doen: beslissingen nemen over werk, geld, contracten, waarvoor ik eerder altijd met Guus overlegde. Ik ga nu ook meer op mijn intuïtie af. Wat voel ik hier nou bij? Wil ik het wel of niet? Wie kan ik bellen? Ik vraag het ook weleens aan Guus, hoor, dan zeg ik: ‘Guus, help me even.’ Op de een of andere manier hoor ik dan een soort ­gefluister. Wat niet zo is, maar dat noem ik dan mijn eigen intuïtie.”

Je bent 63, er zijn mensen die denken: ik ga het wat rustiger aan doen. Heb jij dat ook?

“O, nee! Ben je gek. Daar denk ik ­helemaal niet aan. Ik ben echt van de afdeling wat kan ik nog allemaal doen? Wat kan ik nog méér doen? Ik vind het fijn om een nieuwe uitdaging aan te gaan. Dat neemt niet weg dat dingen veranderen. Ik kan geen driedubbele pirouette meer draaien of m’n been tot mijn schouder omhoog tillen. Ik heb ook mijn makkes, wat natuurlijk te maken heeft met mijn vak. Ik heb veel gevraagd van mijn lijf. En daar betaal ik nu de prijs voor. Een knie die stug is, een voet die niet lekker draait, een nek die pijn doet. En dat vind ik vreselijk. Mijn lijf wordt gewoon ouder en dat kan ik niet uitstaan. In mijn hoofd ben ik ergens eind veertig blijven hangen. Daarom wil ik nog van alles. Wat ik wel leuk vind, is dat de tijden echt zijn veranderd. Als je nu mensen van zestig ziet, die staan nog echt midden in het leven. Terwijl je een paar decennia ­geleden op die leeftijd met pensioen ging. Ik heb een vriendin die is 78 en die hobbelt nog alle kanten op en dat gaat hartstikke goed.”

Het houdt je jong om bezig te zijn.

“Juist! Het is belangrijk om leergierig te zijn, om kansen te zien en pakken, om je te laten inspireren. Blijf omgaan met mensen, blijf luisteren naar mensen, blijf in contact, met jezelf en met anderen. En blijf dat doen totdat je erbij neer valt! Nou, mocht je nog een levensmotto nodig hebben… hier heb je er een!”