Seksueel grensoverschrijdend gedrag: dit kun je doen om slachtoffers te helpen

Deskundigen

• Gerda de Groot is coördinator van het Centrum Sek­sueel Geweld Friesland, dat hulp biedt aan slachtoffers van seksueel grens­overschrijdend gedrag.
• Jeanette Jager is externe vertrouwenspersoon en is aangesloten bij de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen.

Het gesprek aangaan

Gerda de Groot is coördinator van het Centrum Sek­sueel Geweld Friesland, dat hulp biedt aan slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Wat maak het voor slachtoffers lastig erover te praten?

“Dat heeft meerdere redenen. Allereerst zijn mensen die in zo’n situatie terecht­komen erg in de war. In 85% van de gevallen is het een bekende die zich schuldig maakt aan seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het is vaak iemand die je vertrouwt of van wie je afhankelijk bent, en van wie je niet ­verwacht dat diegene zoiets doet. Slachtoffers weten daardoor niet wat ze hiermee aan moeten. Tegelijkertijd spelen schuldgevoelens en schaamte een rol. Slachtoffers hebben het idee dat het hun eigen fout is, dat ze een verkeerd signaal afgaven en verwijten zichzelf dat ze er niets van hebben gezegd. Die gevoelens worden nog eens versterkt door veroordelende reacties vanuit de omgeving, victim blaming.”

Waarom doen we aan victim blaming?

“Om grip te krijgen op de situatie. Wij mensen zijn ­geneigd op zoek te gaan naar een verklaring voor bepaald gedrag. Het is dus niet zo dat victim blaming altijd met de verkeerde intentie gebeurt. Beschuldigende vragen als: ‘Waarom was je daar? Hoezo ben je niet weggegaan?’ zijn ongepast en werken belemmerend om de stap naar hulpverlening te maken. Slachtoffers trekken zich terug uit angst dat anderen hun de schuld geven.”

Met grote gevolgen?

“Mensen die geen hulp zoeken zijn kwetsbaarder en lopen een groter risico om nogmaals hetzelfde mee te maken. Bovendien kunnen na een ervaring met seksueel grensoverschrijdend gedrag stressklachten optreden en die kunnen wanneer er geen hulp wordt gezocht leiden tot PTSS, een posttraumatische stress­stoornis.”

Hoe kun je iemand helpen?

“Door zonder oordeel te luisteren en open vragen te stellen: ‘Hoe gaat het nu met je? Wat kan ik voor je doen?’ Ga niet op zoek naar een oplossing. Mensen willen vaak meteen stappen ondernemen, de ­politie inschakelen. Daar raakt iemand alleen maar meer van in de stress. Praten over de situatie is al een stap. Heb geduld en laat de regie bij het slachtoffer.”

Lotgenoten

Ben je slachtoffer van seksueel grensoverschrijdend gedrag en voel je je eenzaam of ­onbegrepen? Het kan opluchten om met ­iemand te praten die eenzelfde situatie heeft meegemaakt. In de Slachtofferhulp Community op de website van Slachtofferhulp Nederland vind je verschillende lotgenotengroepen. Hierin delen slachtoffers hun ervaringen online via de chat en face to face. Ook zijn er speciale groepen met verhalen en tips voor helpers van slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
https://community.slachtofferhulp.nl/sekueel-misbruik

Veilige werkomgeving

De Arbowet verplicht werkgevers ­beleid te voeren om ongewenst ­gedrag op de werkvloer te voorkomen en zo veel mogelijk te beperken. Dit wordt vastgelegd in het PSA-beleid. PSA staat voor psychosociale arbeidsbelasting en gaat om factoren zoals seksuele intimidatie, agressie en geweld, discriminatie, pesten en werkdruk, die een werknemer stressklachten geven. In Nederland veroorzaakt psychosociale arbeidsbelasting een derde van al het ziekteverzuim. Met een ­helder PSA-beleid help je dit voorkomen.
_{Bron: Arboned.}

Op de werkvloer

Jeanette Jager is (mede-)eigenaar van De Vertrouwenspersoon en werkt als externe vertrouwenspersoon voor verschillende organisaties en instellingen.

Wat is er nodig voor een veilig werkklimaat?

“Beleid dat onge­wenste ­omgangsvormen als seksueel grensoverschrijdend gedrag voorkomt. Dus: hoe ga je met elkaar om, welk gedrag wordt van werknemers verwacht, wat er gebeurt als gedragscodes worden overtreden en waar kun je terecht als slachtoffer.”

Is beleid alleen voldoende?

“Beleid moet actief worden uitgedragen. Directie en manage­ment moeten voorbeeld­gedrag vertonen, met werknemers het gesprek aangaan en signalen van grensoverschrijding serieus nemen. Ook moet er een ­aanspreekcultuur worden gecreeërd, zodat je iemand op ongewenst gedrag mag wijzen en je je veilig voelt om grenzen aan te geven. Daartoe moet in trainingen worden geïnvesteerd.”

Beleid is verplicht, een vertrouwenspersoon niet.

“Een vertrouwenspersoon is een heel belangrijk onderdeel van je beleid. Enerzijds omdat die het management adviseert bij het creëren van een veilige werkomgeving, anderzijds is dit de persoon binnen het bedrijf aan wie slachtoffers hun verhaal kunnen vertellen. Een ­vertrouwenspersoon biedt een luisterend oor, duidt gevoelens van schaamte en angst en ondersteunt slachtoffers met eventuele vervolgstappen.”

Welke stappen zijn dat?

“Een slachtoffer kan in ­gesprek gaan met de dader, met hulp van een vertrouwenspersoon. Als dat niet lukt of de situatie dusdanig ernstig is, kan aangifte bij de politie een optie zijn. Een klachtprocedure via het ­bedrijf kan ook, deze duurt zo’n acht tot tien weken en is vaak korter dan een aangifte, wat het voor slachtoffers minder belastend maakt.”

Wat als het bedrijf geen vertrouwenspersoon heeft?

“Soms zijn er vertrouwenspersonen aangesloten bij de belangenvereniging of vakbond. Ook bestaan er onafhankelijke meldpunten. Zo kunnen werknemers uit de culturele sector bij Mores.online terecht voor hulp bij ­ongewenste omgangsvormen. In deze sector werken veel zzp’ers die niet de bescherming genieten van een CAO of een arbeidscontract, wat het voor hen lastig maakt binnen het bedrijf hun verhaal te doen. Zo’n meldpunt is dan een uitkomst.”

In de media

• 15 januari | RTL besluit The voice of Holland van de buis te halen na beschuldigingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik door medewerkers van het programma. Bandleider Jeroen Rietbergen stapt op en bevestigt de beschuldigingen in een verklaring.
• 17 januari | Twee voormalig deelneemsters van The voice doen hun verhaal in talkshow Beau.
• 20 januari | Het YouTube-programma BOOS van BNNVARA publiceert de langverwachte uitzending over misstanden bij The voice of Holland. Slachtoffers spreken zich uit. Presentator Tim Hofman bevraagt Talpa-baas John de Mol.
• 21 januari | Vrouwen van Talpa zijn verontwaardigd over de reactie van John de Mol. In het AD verschijnt een advertentie met de tekst: ‘Beste John, het ligt niet aan de vrouwen.’ Radiozenders van NPO en Talpa laten weten geen nummers meer van Ali B en Marco Borsato te draaien.
• 6 februari | Directeur voetbalzaken Marc Overmars vertrekt per direct bij Ajax wegens het versturen van grensoverschrijdende berichten, waaronder dickpics, aan meerdere vrouwelijke collega’s.
• 9 februari | Ook binnen de politiek is sprake van meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Zo stapt PvdA-Kamerlid Van Dijk op na beschuldigen over hem.

Wil je naar aanleiding van de berichtgeving praten over je eigen ervaringen met seksueel grensoverschrijdend gedrag? Neem dan (gratis) vrijblijvend en anoniem contact op met:

Aangifte doen

Iedereen die te maken heeft gehad met seksueel misbruik of seksuele intimidatie kan aangifte doen. Hoe werkt dat precies?

• In een eerste gesprek met een speciaal opgeleide zedenrechercheur vertel je je verhaal. De rechercheur maakt aan de hand van alle details een inschatting of hetgeen je hebt meegemaakt volgens de wet strafbaar is. Je hoort welke mogelijkheden je hebt en wat je kunt verwachten.
• Vervolgens besluit je zelf of je aangifte wilt doen. Dat hoeft niet meteen, het kan wel. De duur van het gehele strafproces is van tevoren niet bekend, maar is meestal tijdrovend en vraagt veel van een slachtoffer. Dit is een van de redenen waarom velen niet overgaan tot aangifte.
• Doe je dat wel, dan start de politie een opsporingsonderzoek om bewijsmateriaal te verzamelen. Bij seksueel misbruik dat zeven dagen of korter geleden is, kan de politie je vragen mee te werken aan een medisch of forensisch onderzoek, waarbij een arts op zoek gaat naar sporen van de dader op je lichaam. Je hebt altijd het recht hiervan af te zien.
• ls het politieonderzoek is afgerond, gaat de zaak door naar de officier van justitie, die beoordeelt of er genoeg bewijs is voor een veroordeling.
  
  https://www.politie.nl/onderwerpen/seksueel-misbruik.html