Relatietherapie: ‘Mijn schoonmoeder deed alsof het vooral verschrikkelijk was voor háár, dat wij geen kinderen konden krijgen’

”Mijn schoonmoeder heeft mijn leven verziekt. Nou ja, misschien is dat wat sterk uitgedrukt,” relativeert Ineke, als ze het gezicht van haar man ziet, “maar ze heeft daar in elk geval haar best voor gedaan.”

Ineke: ‘Ik had heel graag kinderen gewild’

”Het liefst had ze gezien dat Vincent en ik waren gescheiden, toen duidelijk werd dat wij geen kinderen zouden krijgen. We hebben zes keer een ivf- behandeling ondergaan, maar het lukte niet. Ik had heel graag kinderen gewild, en Vincent ook. Maar mijn schoonmoeder deed alsof het vooral verschrikkelijk was voor háár, omdat zij nu geen kleinkinderen kreeg, terwijl al haar vriendinnen en haar zussen wel oma waren. Ze hield me ook steeds voor hoe erg het was voor Vincent, omdat hij altijd zo dol op kinderen was geweest. Terwijl ik me, naast mijn eigen verdriet, toch al verantwoordelijk voelde voor het verdriet van Vincent.”

”Ik heb hem herhaaldelijk gezegd dat ik het zou begrijpen als hij bij me weg zou gaan en iemand zou zoeken die wél vruchtbaar was. Ik had het gevoel dat ik geen echte vrouw voor hem kon zijn. Ik haatte mijn lichaam omdat het niet werkte. Als het aan mij had gelegen, had ik misschien wel nóg drie keer een ivf-poging gedaan, maar Vincent wilde niet meer. Hij wilde niet weer die hoop en dan toch weer de teleurstelling. Hij heeft me bezworen dat hij nooit om die reden hij mij weg zou gaan. Hij had gekozen voor mij, zei hij, en kinderen waren zeer welkom geweest, maar alleen samen met mij.”

‘Ze had continu kritiek’

”De band tussen Vincent en zijn moeder was en is heel hecht. Ongezond hecht, als je het mij vraagt, zeker sinds de dood van zijn vader toen Vincent nog maar dertien was.”

”Zijn moeder heeft mij nooit goed genoeg gevonden voor haar enige kind. Ze had continu kritiek op mijn uiterlijk, mijn kleding en mijn familie. Ook kon ze tijdens een etentje uitvoerig vertellen over een eerdere vriendin van Vincent, die zo leuk en slim was. Of ze begon er tegen hem over dat het gemis van kinderen alleen maar erger werd naarmate je ouder werd. Wat ik Vincent verwijt, is dat hij het in die situaties nooit voor mij opnam. Als ik fel reageerde, nam hij zijn moeder zelfs in bescherming. Nu ze begint te dementeren, verwacht hij van mij dat ik haar ga opzoeken en haar help. Maar ik kan en wil dat niet. Zelfs nu is ze nog vals tegen mij. Wij hebben niks met elkaar. Ze wil alleen Vincent. Die moet verplicht elke dag bij haar langs.”

Vincent: ‘Ik vind het wel hard van Ineke’

“Dat is niet waar, Ineke. Ik geef toe dat ze niet altijd aardig tegen jou heeft gedaan, maar nu ze zelf steeds meer achteruitgaat, is ze zachter geworden. Ze vraagt nu elke keer naar jou als ik haar zie en ik moet je altijd de groeten doen. Ze heeft zelfs een keer gezegd dat ze niet alles goed heeft gedaan in haar leven en dat haar dat spijt.”

”Ik vind het wel hard van Ineke dat ze niet bereid is om af en toe met mij mee te gaan naar mijn moeder vanwege die uitspraken in het verleden. Ze ziet volgens mij nu immers dat ze dat anders had moeten aanpakken en ze is ook echt veranderd. Ze gaat snel achteruit, mentaal én fysiek. Het is niet duidelijk hoelang ze nog heeft en ik zou het vreselijk vinden als ze zou sterven zonder dat er een wat positiever contact is geweest tussen Ineke en haar.”

‘Ik sta al jaren tussen mijn vrouw en mijn moeder in’

”Uiteindelijk denk ik dat het voor Ineke ook niet goed is om haar wrok tegen mijn moeder zo te blijven vasthouden. Bovendien staat het tussen ons in. Zij neemt mij kwalijk dat ik haar nooit heb verdedigd tegenover mijn moeder. Ik heb dat wél gedaan, alleen niet waar Ineke bij was, dus zij gelooft dat niet. Maar ik heb er herhaaldelijk onder vier ogen met mijn moeder over gesproken. Ik weet dat het heel moeilijk voor haar was geweest als ik dat had gedaan waar Ineke en andere mensen bij waren. Mijn moeder is een trotse vrouw en dat zou ze als een teken van disrespect hebben gezien van mij. Als ik me in Inekes aanwezigheid had uitgesproken, was het alleen maar verder geëscaleerd. ”

”Ik sta al jaren tussen mijn vrouw en mijn moeder in en ik heb het daar moeilijk mee. Ik hou van Ineke, dus bij elke gelegenheid waarop mijn moeder en zij aanwezig waren, was ik bang dat er iets mis zou gaan. Ik hou ook van mijn moeder. Zij is er, zeker na de dood van mijn vader, altijd voor mij geweest. Ze heeft alles gedaan om mij de kans te geven te studeren en me te ontwikkelen. Ik vind het niet meer dan normaal dat ik er nu voor haar ben. Dat betekent dat ik elke dag even bij haar binnenloop om te kijken of ze iets nodig heeft. Ineke heeft al lang geleden besloten, na zo’n ‘streek’ van mijn moeder, zoals zij dat noemt, om niet meer mee te gaan. Ik heb dat geaccepteerd, hoewel het me verdriet doet. Maar we krijgen nu zelfs ruzie als ík haar bezoek. Ineke vindt het overdreven dat ik elke dag ga. Volgens haar heeft dat te maken met de ziekelijke band tussen mij en mijn moeder. Ik vind echter dat ik dit aan haar verschuldigd ben.”

Annette: ‘Waarom kunnen ze elkaar niet tegemoetkomen?’

”Soms, best vaak eigenlijk, vragen paren een soort salomonsoordeel van mij: moeten we uit elkaar gaan of niet? Moeten we kiezen voor een derde kind, ook al wil een van beiden dat niet? Moet ik mijn moeder dagelijks bezoeken of moet ik dat niet doen, omdat mijn vrouw daar last van heeft?”

”Op dat soort vragen heb ik natuurlijk geen antwoord dat voor beide partners acceptabel is. Het enige wat ik kan doen is onderzoeken waarom dit zo’n halszaak is. Waarom kunnen ze elkaar niet tegemoetkomen? Wat voor waarden en overtuigingen hebben ze van huis uit meegekregen? En welke gedachten over zichzelf en over elkaar spelen een rol in hun onverzoenlijke opstelling? Je zou kunnen denken dat de oplossing van het dilemma van Ineke en Vincent voor de hand ligt. In plaats van elke dag gaan kan hij dat bijvoorbeeld om de dag doen. Ineke zou daartegenover kunnen stellen dat ze af en toe meegaat voor een kort bezoek.”

Lees ook:
Relatietherapie: ‘Mijn man is verliefd geworden op een andere man’

”Ik weet echter van tevoren dat dit soort onderhandelen niets zal opleveren. Er spelen te veel pijnlijke emoties. Ineke heeft veel verdriet gehad van haar kinderloosheid. De slachtofferrol van haar schoonmoeder, die zich beklaagde omdat ze geen kleinkinderen kreeg, raakte aan die wond en aan haar onzekerheid over haar vrouwelijkheid én haar rol als partner van Vincent. Ze voelde zich afgewezen door haar schoonmoeder en in de steek gelaten door Vincent. Dat hij dit niet begrijpt en steeds probeert haar ervan te overtuigen dat ze zijn moeder moet accepteren, heeft te maken met zijn loyaliteit ten opzichte van zijn moeder en met de rol die hij heeft gehad als man in het gezin na de dood van zijn vader. Hij voelt zich verplicht om voor zijn moeder te zorgen en is eigenlijk ook bang voor haar reactie als hij dat niet zou doen.”

Slecht mens en slechte zoon

”Ten opzichte van zijn moeder heeft Vincent het nooit aangedurfd om grenzen te stellen. Hij zou zich dan een slecht mens en een slechte zoon voelen. Het uitspreken van deze gevoelens en gedachten zorgt voor meer begrip en acceptatie van Ineke en Vincent voor elkaar.”

”Het leidt ertoe dat Ineke concludeert: “Ik vind nog steeds dat je te veel probeert om je moeder tevreden te stellen, maar ik begrijp dat je dit op je eigen manier moet doen. Bedenk wel,” voegt ze eraan toe, “jouw moeder wordt honderd, dus je moet nog een tijd.”’

”Doordat Vincent zijn bezoekjes aan zijn moeder niet meer hoeft te verdedigen, kan hij nu zelf ook voelen dat hij er lang niet altijd zin in heeft. Dus slaat hij af en toe over. Wat Ineke nodig heeft, is dat hij echt begrijpt hoe eenzaam en in de steek gelaten zij zich heeft gevoeld onder de aanvallen van zijn moeder en hoezeer ze het nodig had gehad dat hij haar daartegen beschermde. Door zijn oprechte begrip en spijt hierover verzacht ze. Zelfs zó, dat ze af en toe mee op bezoek gaat, op voorwaarde dat ze vertrekken als zijn moeder zich onaangenaam tegenover Ineke gedraagt.”