Relatietherapie: ‘Ik raak geïrriteerd als hij weer iets vergeet’

Uit de praktijk van psycholoog en relatietherapeut Annette Heffels

Dementie

"De huisarts vond dat we met u moesten praten", zegt Leonie. "Hij had ons eerst doorgestuurd naar het ziekenhuis, omdat ik bezorgd was dat mijn man aan het dementeren was. Het schijnt dat dat niet zo is. Het is gewoon de normale vergeetachtigheid die iedereen heeft als hij ouder wordt. Dat zal dan wel zo zijn."

"Nu ik weet dat het niet is omdat hij ziek is, merk ik dat het me irriteert als hij zegt dat hij iets niet meer weet. Het is gewoon gemakzucht. Hij doet geen moeite meer om zich dingen te herinneren. Zoals hij ook geen moeite doet om me te verstaan als ik iets tegen hem zeg. Hij reageert niet als het hem niet interesseert. Een soort Oost-Indisch doof is hij dan, of hij vraagt al halverwege mijn zin: ‘Wat zeg je?’"

"Als ik het vervolgens herhaal, zegt hij: ‘Je hoeft niet te schreeuwen, ik ben niet doof.’ Nee, maar als ik het op normale toon herhaal verstaat hij het weer niet. Ik heb geen zin om alles zes keer te zeggen."

'Hij gedraagt zich als een ouwe man'

"Het is allemaal begonnen sinds hij niet meer werkt. Daarvoor deed hij waarschijnlijk meer moeite, maar sinds zijn pensionering gedraagt hij zich als een ouwe man. Hij heeft voortdurend last van allerlei kwaaltjes en hij heeft nergens meer zin in. Het enige wat hij doet is de krant lezen en tv kijken. Daar zit hij dan commentaar op te geven, want iedereen ziet het verkeerd. Hij is de enige die overal verstand van heeft. Dat mopperen op alles wat hem niet bevalt is zijn enige conversatie."

"Als ik een keer iets wil vertellen, toont hij geen enkele interesse. Ik heb meegemaakt dat hij halverwege een verhaal van mij met zijn ogen dicht zat. Hij beweerde dat hij niet sliep. Maar dan is het toch wel een aparte manier om je belangstelling voor een ander te tonen. Als ik erover probeer te praten, dat het niet goed is voor hem dat hij zo weinig beweegt en dat het niet leuk voor mij is dat ik alles alleen moet doen, zegt hij dat hij nu eenmaal een stuk ouder is dan ik en dat ik dat wist toen ik met hem trouwde."

Tegenover anderen

"Ik erger me hier vooral aan, omdat hij tegenover anderen wel zijn best doet. Dan kan hij heel geïnteresseerd zijn en een normale discussie aangaan, waarin hij niet alleen maar een lange monoloog houdt, maar ook luistert naar anderen. Hij komt dan ook uit zijn stoel om een drankje in te schenken of om even de tuin in te lopen en iets te laten zien. Dus als ik de kinderen zeg dat hij zo negatief en klagerig is en zo passief, dan merk ik aan hen dat ze vinden dat ik overdrijf. Dat het aan mij ligt en dat ik aardiger moet zijn voor hem."

Lees ook:

Relatietherapie: ‘Mijn man drukt altijd zijn zin door en wil altijd gelijk hebben’

Gezondheidsproblemen

"Het klopt dat ik gezondheidsproblemen heb", zegt Erik. "Ik ben me er overigens niet van bewust dat ik daar zo veel over klaag. Ik probeer juist om Leonie daar zo weinig mogelijk mee lastig te vallen. Maar ze vraagt er vaak zelf naar. Als ik moeite heb om overeind te komen, vanwege mijn artrose - wat nu eenmaal een ouderdomskwaaltje is - dan wil ze weten wat er aan de hand is. Volgens haar kreun ik vaak. Het zal wel, zelf merk ik dat niet. Ik ben wel hartpatiënt en heb een te hoge bloeddruk. Ik krijg daar medicijnen voor en moet regelmatig op controle. Ik maak me daar zelf geen grote zorgen over. De arts heeft gezegd dat ik daar honderd mee kan worden."

'Ik voel haar kijken als ik een biertje pak'

"Maar Leonie blijft zich eraan storen dat ik te zwaar ben. Ik voel haar kijken als ik een biertje pak. Volgens haar dring ik visite drank op, omdat ik dan zelf mee kan doen. En ze blijft zeuren over dat ik meer moet bewegen of een hobby moet zoeken, want ze vindt dat ik passief ben. Ik beweeg genoeg. Ik doe de tuin, ik maak regelmatig een wandeling, met of zonder Leonie. Liever zonder haar, want zij gaat liever de stad in en ik vind het prettiger om in de natuur te lopen. Bovendien hebben we een ander tempo. Zij vindt dat ik te snel loop en ik vind het lastig dat zij in de stad regelmatig stil staat om een etalage te bekijken."

Geïrriteerd

"We zijn gewoon heel verschillend. Dat zijn we altijd geweest, maar voorheen hadden we ons eigen werk en de kinderen en zaten we niet de hele dag bij elkaar. Dat bemoeizuchtige van Leonie heeft ze altijd al gehad, ook naar de kinderen. Maar de laatste jaren is het erger geworden. Waarschijnlijk heb ik er ook meer last van, omdat het nu vooral op mij gericht is. Ik heb het gevoel dat ze de hele dag op me zit te letten en dat ze zich voortdurend aan me ergert. Het lijkt wel of ze altijd boos en geïrriteerd is en vaak weet ik echt niet waarom."

"Het ergert haar als ik haar niet meteen versta. Ze staat dan vaak met de rug naar me toe iets uit te leggen en dan krijg ik het inderdaad niet altijd mee. Soms doe ik dan of ik het verstaan heb en zeg ik maar ja, maar dan is het ook niet goed, want dan checkt ze op een later moment of ik het wel gehoord heb. Ik denk soms dat ze beweert dat ze iets tegen me gezegd heeft, maar dat ze dat zelf niet meer weet. Maar ze heeft zich nu eenmaal in haar hoofd gezet dat zij wat dit betreft onfeilbaar is, dus de fout ligt altijd bij mij. Ik probeer me er maar niet te veel van aan te trekken, maar dat is ook weer niet goed, want dan interesseer ik me niet voor haar."

Lees ook:

Relatietherapie: ‘Het voelde alsof onze relatie een soort van vreemdgaan was’

De relatietherapie

Annette Heffels: "Niet voor elk relatieprobleem bestaat een oplossing. Dat geldt zeker als beide partners niet alleen het probleem anders zien, maar ook de oplossing. Wat je niet kunt veranderen zul je moeten accepteren. De meeste paren op leeftijd realiseren zich dit en besluiten om in deze laatste levensfase hun tijd niet te verspillen aan het vruchteloos trachten de ander te veranderen. Dit paar heeft moeite met acceptatie. Er is vooral bitterheid en irritatie tussen hen."

Veranderen

"Erik zegt dat hij wel wil veranderen, maar dat hij niet begrijpt wat ze van hem wil. Ik betwijfel dat een beetje, omdat hij zich ook niet echt verdiept in de gevoelens van Leonie. Wat hijzelf zou willen is dat ze hem wat meer zou laten en dat ze minder boos zou zijn en liever naar hem. Ik zie Leonie bozer worden als ze dit hoort. Hij zegt dan wel dat hij niet weet waarom ze zich ongelukkig voelt, maar als ze daarover wil praten luistert hij niet."

Nieuwe levensfase

"Zeker ergert ze zich aan het gedrag van Erik. Ze wil dat hij zich anders gedraagt, dat hij meer rekening met haar houdt en meer interesse toont in haar, maar als ik vraag wat hij zou kunnen doen om haar dat gevoel te geven en opsom: misschien vaker met haar door de stad lopen, vaker vragen of hij iets voor haar kan doen, een gehoorapparaat aanschaffen, dieet houden, zegt ze dat dat allemaal niet echt zou helpen, omdat hij zich dan gedwongen zou voelen door haar. Sommige zaken waar ze kritiek op heeft kan hij wel veranderen, maar als dat niet uit hemzelf komt, heeft het voor haar geen waarde. Dan is het toch maar afgedwongen en heeft hij nog meer reden om haar een zeur te vinden."

"Leonie heeft moeite met deze levensfase, met het ouder worden. Ze vindt het lastig om te accepteren dat daar lichamelijke ongemakken bij horen en dat je minder fit bent dan je was. Ze vindt dat Erik te veel hieraan toegeeft en ze is bang. Bang, omdat ze zich realiseert dat het ouder worden ook haar zal overkomen, maar vooral bang dat hij eerder dood zal gaan dan zij."

Emotioneel

"Het emotioneert hen beiden, als ik dit samenvat, en het werkt ontwapenend. Leonie voelt en erkent haar gehechtheid aan Erik en hij is ontroerd omdat ze bang is hem te verliezen. Het maakt het mogelijk om in de gesprekken daarna te onderzoeken wat ze willen/kunnen veranderen aan zichzelf om de ander een plezier te doen. Maar vooral ook om te zien hoe de ander echt is, wat bij hem hoort en wat hij niet kan veranderen. Dat opent de mogelijkheid om elkaar te accepteren zoals de ander is, in plaats van hem tot ontwikkelingsproject te maken."

Annette Heffels is psychologe. Ze is getrouwd en heeft een zoon, twee dochters en een kleinkind. De namen in deze tekst zijn vanwege privacyredenen gefingeerd en de afbeelding bovenaan is ter illustratie.

Artikelen van Margriet.nl ontvangen in je mailbox?

Schrijf je in op margriet.nl/nieuwsbrief.

Tekst | Annette Heffels

Beeld | Getty Images