Relatietherapie: ‘Als ik eerlijk ben, vind ik zijn kinderen echt niet leuk’

Uit de praktijk van psycholoog en relatietherapeut Annette Heffels

"Als Roel en ik de kinderen niet zouden hebben, zouden we een fantastische relatie hebben", vertelt Ingrid. "Als wij problemen hebben gaat het altijd over de kinderen. En dan met name over die van hem. Ik merk dat ik steeds meer moeite met hen heb. Als ik eerlijk ben, vind ik het geen echt leuke kinderen. Ik voel ik me daar schuldig over. Ik kan het de kinderen natuurlijk ook niet kwalijk nemen dat zij zijn zoals ze zijn. Ik vind dat het de verantwoordelijkheid is van Roel om hen aan te spreken op hun gedrag. Maar hij doet dat nooit."

Verwend

"In feite zijn ze vanaf het moment dat hun moeder ziek werd niet meer opgevoed. Ze zijn totaal verwend door hun oma, die veel in huis was door de ziekte van hun moeder en daarna waren ze alleen met hun vader en die vond alles goed. Want het was al zo erg voor de kinderen dat ze zonder moeder moesten opgroeien. Natuurlijk was dat erg, maar in mijn ogen is het ook een vorm van verwaarlozing als je kinderen niet opvoedt. Het gevolg is in ieder geval dat ze precies doen waar ze zin in hebben."

Samengesteld gezin

"Als ik hen corrigeer trekken ze zich daar totaal niks van aan. Ik heb veel gelezen over het hebben van een samengesteld gezin, dus ik weet dat je als stiefmoeder niet ineens allemaal andere regels moet instellen, dus heb ik geprobeerd om hun gedrag zoveel mogelijk met hun vader te bespreken en om hem te vragen om dat met hun op te pakken. Maar hij doet dat niet. Hij neemt het altijd voor hen op. Hij vindt dan dat ik te veel van hen verwacht en op alle slakken zout leg, dus dat ik me moet aanpassen aan zijn kinderen in plaats van omgekeerd."

Eigen kinderen beschermen

"Ik zou dat nog kunnen verdragen als ik niet in toenemende mate het gevoel krijg dat ik mijn kinderen moet beschermen tegen hen. Die van mij zijn natuurlijk een stuk jonger en ze kijken heel erg op tegen Eva en Ruben. Ze vonden het aanvankelijk prachtig dat ze een grote broer en zus kregen. Maar inmiddels zien ze dat Eva en Ruben meer mogen dan zij en beginnen ze daartegen te protesteren. Vooral Eva speelt daar een rol in. Ik weet dat ze soms lelijk praat over mij tegen Nikki en Noa."

Pesten

"Het ene moment sluit ze een soort bondje met Nikki tegen mij en vraagt ze haar om naar haar kamer te komen om zich op te maken en zo, wat Nikki natuurlijk fantastisch vindt. Maar plotseling kan ze dan ook weer heel denigrerend doen en haar wegsturen, als ze geen zin in haar heeft of als ze een vriendin op bezoek heeft. Tegenover Noa doet ze helemaal vervelend. Noa is heel gevoelig en Eva pest haar daarmee, door haar huilebalk of baby te noemen als ze verdrietig is. Roel weigert om daar iets van te zeggen. Hij vindt dat Noa en Nikki het zelf moeten oplossen, maar ze zijn te jong om dat te kunnen."

Lees ook: Wat zou jij doen? ‘Mijn puberdochter worstelt met haar overgewicht’

Strubbelingen

"Het klopt dat ik vind dat kinderen het zoveel mogelijk zelf moeten oplossen als er iets is," zegt Roel. "Noa is 10, dus geen baby meer, al gedraagt ze zich soms wel een beetje zo. Ze is een typisch jongste kind. Gewend om met alles naar haar moeder te gaan, die het dan voor haar oplost. Als ik merk dat er iets speelt zeg ik tegen Noa dat ik het vervelend vind voor haar en dat het echt niet leuk is, maar dat ze dat zelf moet zeggen tegen Eva of tegen Nikki. Want het speelt echt niet alleen tussen mijn kinderen en die van Ingrid, er zijn soms ook strubbelingen tussen Noa en Nikki of tussen Ruben en Eva. Net zoals in ieder gezin eigenlijk, samengesteld of niet."

Te veel controle

"Ingrid zoekt de verklaring altijd in het feit dat wij een samengesteld gezin zijn, maar volgens mij gaan de kinderen net zo met elkaar om als in een gewoon gezin. Als ze alle vier onze biologische kinderen zouden zijn zouden Ingrid en ik ook van mening verschillen over de opvoeding. Ik vind dat Ingrid veel te veel alles onder controle wil houden en te veel voor de kinderen wil regelen. Het moet altijd op haar manier. Zij is overdreven netjes. Volgens mij dan."

"Het kan haar enorm storen als er een paar schoenen in de gang staan of als een tas rondslingert. Volgens mij is een huis om in te leven en kun je met vier kinderen niet verwachten dat alles altijd netjes is. Zeker niet volgens de normen van Ingrid. Zij kan binnen komen en beginnen met opruimen, terwijl ik dat dan tevoren al met de kinderen op onze manier gedaan heb."

Pubers

"Ingrid vindt dat ik veel te soepel ben met mijn kinderen en dat ik ze veel meer zou moeten aanspreken op hun gedrag. Maar ik ga hun geen dingen opleggen waar ik het niet mee eens ben. Ik ben trots op mijn kinderen. Ze zijn al jong zelfstandig moeten worden, ze hebben en duidelijke mening die ze ook naar voren brengen, ze doen het goed op school, ze zijn heel normale, af en toe wat dwarse en humeurige pubers. Niks mis mee."

Verdrietig

"Ik vind het verdrietig als ik Ingrid hoor zeggen dat ze die van mij geen aardige kinderen vindt. Tegelijk denk ik: Wat verwacht je dan van hun? De kinderen voelen haar reserve ten opzichte van hen en zijn dus niet erg geneigd om zich voor haar open te stellen. Voor mij voelen Nikki en Noa wel echt als mijn kinderen. Ik hou van ze en ik zal alles voor ze doen. Dus als Ingrid zegt dat ze haar kinderen tegen die van mij moet beschermen dan doet me dat enorm veel pijn."

Artikelen van Margriet.nl ontvangen in je mailbox?

Schrijf je in op margriet.nl/nieuwsbrief.

Gezinscultuur samenvoegen

Ieder gezin heeft zijn eigen regels en gewoonten en zijn eigen gezinscultuur. Het samenvoegen van twee gezinnen tot één samengesteld gezin is daarom geen eenvoudige klus. Vooral niet omdat beide gezinnen vaak hun eigen geschiedenis met verdrietige gebeurtenissen hebben. Ze hebben een scheiding meegemaakt of een overlijden en hebben moeten wennen aan de komst van een nieuwe man of vrouw in het leven van hun ouder. In het geval van echtscheiding is er altijd nog een andere ouder die ook zijn invloed heeft op de kinderen en naar wie ze vaak heel loyaal zijn. Wanneer er sprake is van het overlijden van een van de ouders is die loyaliteit misschien zelfs groter en wordt de overleden ouder vaak geïdealiseerd.

Leeftijd

De leeftijd van de kinderen in een samengesteld gezin speelt ook een belangrijke rol. Hoe jonger de kinderen zijn hoe meer ze zich gaan hechten aan een stiefouder en hoe meer die stiefouder hen ook gaat zien als kinderen van wie hij houdt en voor wie hij wil zorgen. De kinderen van Ingrid waren jong, toen Roel zijn intrede deed in het gezin. Ze hebben zich snel aan hem gehecht en hij aan hen. De kinderen van Roel waren pubers toen Ingrid in hun leven kwam. Ze had een vrij romantische opvatting van haar rol ten opzichte van deze moederloze kinderen die in haar ogen vel tekort gekomen waren, omdat hun vader een drukke baan had en zij dus veel alleen waren.

De band tussen Roel en zijn kinderen was echter heel hecht, ook al zag hij hen alleen ’s avonds en in de weekenden. Zijn gingen met hem op een vriendschappelijke, gelijkwaardige manier om. Ze hadden hun eigen kookbeurten, deden boodschappen, en hadden veel vrijheid, die ze aan konden. In hun huis was er altijd ruimte om vrienden en vriendinnen mee te nemen. De ruimte die ze hadden wordt nu behoorlijk ingeperkt door de regels van Ingrid.

Opvoeding

Ik heb de gesprekken met Ingrid en Roel over hun waarden in de opvoeding. Daarbij komt vooral ook ter sprake dat opvoeden van pubers heel andere vaardigheden vraagt dan het opvoeden van basisschoolkinderen. Met pubers moet je meer onderhandelen en meer eigen mening en vrijheid toestaan. Waarbij je uiteraard wel moet opletten of ze die vrijheid aankunnen.

Moeder en (stief)dochter

Het meeste effect hadden echter een paar gesprekken met het tweetal dat het meeste botste met elkaar, namelijk Ingrid en Eva. Door hen te helpen om hun gevoelens naar elkaar te uiten op een gelijkwaardige manier, meer als twee vriendinnen dan als (stief)moeder en dochter, veranderde hun beeld van elkaar. Ingrid kon uitspreken dat ze het moeilijk vond als Noa en Nikki zich afgewezen voelden. Eva sprak uit dat ze dat ook eigenlijk niet wilde, maar dat ze het irritant, of eigenlijk verdrietig, vond om te zien hoezeer Ingrid haar dochters in bescherming nam, terwijl ze zelf op die leeftijd geen moeder meer had gehad bij wie ze kon wegkruipen als ze het moeilijk had.

Op dat moment sloot Ingrid haar een kop grotere stiefdochter in haar armen en kon ze zeggen: ’Wij gaan het redden samen. Ik moet wat minder overal bovenop zitten en alles onder controle houden, want dat heb jij niet meer nodig. Als Nikki en Noa net zulke leuke meiden worden als jij geworden bent, dan ben ik blij.’ Waarop Eva zei: ‘Ik zeg het wel als je je toch weer teveel zorgen maakt.’

Annette Heffels is psychologe. Ze is getrouwd en heeft een zoon, twee dochters en een kleinkind. De namen in deze tekst zijn vanwege privacyredenen gefingeerd en de afbeelding bovenaan is ter illustratie.

Tekst | Annette Heffels

Beeld | iStock