‘Op hoge leeftijd vond mijn moeder haar eerste vriendje weer terug. Hij was de laatste man in haar leven’

“Mijn oma was ervan overtuigd dat ze zou bevallen van een jongen die ze Boy zou noemen. Toen het een meisje bleek, kwam oma niet verder dan Girly, Girly Ponder. Geboren in Purwokerto, Indonesië, in 1923. Al snel werd mijn moeder Giddy genoemd en ze groeide op in een vrij paradijselijk bestaan. Tempo doeloe, in die goede oude tijd speelde ze als veel andere Indische kinderen buiten. Mijn grootvader werkte voor Bouw en Waterstaat en het gezin verhuisde vaak naar plekken op Java en Sumatra. Maar de beurskrach van 1929 maakte veel mensen werkloos, onder wie mijn grootvader en hij kwam op wachtgeld te staan. Het zag er niet naar uit dat hij snel weer werk zou krijgen en in 1939 besloten ze naar Nederland te gaan.”

Doktersdroom

“Als kind riep mijn moeder dat ze dokter wilde worden en dat heeft ze geweten. Ze kon mooi naar het gymnasium in Den Haag en daarna Medicijnen studeren in Leiden, vonden mijn grootouders. Maar de doktersdroom vervaagde en de studie maakte ze niet af. Intussen had ze op de middelbare school haar eerste vriendje ontmoet, een klasgenoot. Het ging weer uit, maar het mooie was: op hoge leeftijd vonden ze elkaar opnieuw en was hij tevens de laatste man in mijn moeders leven. Een lieve, zachtaardige man. ‘Was ik maar altijd bij hem gebleven,’ verzuchtte mijn moeder over haar nieuw hervonden liefde. Waarop ik antwoordde dat ze vast geen spaan van hem had heel gelaten.”

1. “Staatsieportret door een bevriend fotograaf.”
2. “Samen in Milaan.”
3. “Moeder met haar eerste en laatste liefde, Huib.”

Geliefd

“Mijn moeder ging secretaressewerk doen voor een kolonel, voor wie ook mijn vader werkte en zo ontmoetten ze elkaar. Maar hun huwelijk eindigde in een scheiding toen ik zeven was. Mijn moeder en ik leefden grotendeels met z’n tweeën en konden het heel goed vinden samen, maar ze liet ook altijd zien dat ze haar eigen leven had. Dat uitte zich vooral in contacten met mannen, wat niet altijd leuk was voor mij. Zoals die jaren waarin ze een verhouding had met de opa van mijn beste vriendin. Niet echt bevorderlijk voor onze vriendschap. Tegelijkertijd was mijn moeder ontzettend geliefd. Ze deelde graag als ze iets had, gaf enorme feesten en haar grote vriendenkring was dol op haar kleurrijke karakter en humor.”

Javaanse bedovergrootmoeder

“Met haar latere werk als directiesecretaresse verdiende ze goed. Ze kon een huis en vakantiehuisje kopen en leerde mij daarmee het belang van financiële onafhankelijkheid. Ze was streng in de leer en erg van de etiquette. Want ik zou later maar eens aan het hof moeten verschijnen, dan wist ik in elk geval hoe ik mij diende te gedragen. Ik moest op ballet, pianoles, dansles en paardrijles, omdat een kind alles moest leren wat het kon leren. Toen ik mijn middelbareschooldiploma haalde, zei ze: ‘Zo, ik heb je geleerd wat ik kon. Vanaf nu moet je op eigen benen staan en het leven zelf vormgeven.’ Haar familiegeschiedenis vatte ze in dagboeken en verhalen. Zo kom ik als schrijver aan al die kennis over mijn voormoeders. Het zal tien jaar geleden zijn dat ik ze voor het eerst las. Ze intrigeerden me omdat ik besefte dat mijn Javaanse betovergrootmoeder de eerste in lijn was die kinderen met gemengd bloed - Indo’s, Indische Nederlanders - had voortgebracht. Ik schreef er mijn debuutroman Lichter dan ik over. Nu is daar het vervolg, Engel en Kinnari, over de dochter van de betovergrootmoeder.”

1. “Huib, met oudste Lisa-Xiu op schoot, staand ik en mijn man Auke, en jongste dochter Lin zit op schoot bij mijn moeder.”
2. “Thuis in Amersfoort.”
3. “Mijn oma’s tachtigste verjaardag.”

Groot verdriet

“Ook met dit boek wil ik mijn inheemse en Indische voormoeders een stem geven die lezers van binnenuit vertelt over de koloniale samenleving in Nederlands-Indië. Ook wil ik laten zien hoe Indo-Europeanen helemaal werden klaargestoomd om zich Nederlander te laten voelen, ze moesten vooral zo min mogelijk van hun Indonesische afkomst laten zien. Waar de eerste roman verhaalt over de moeder die haar kinderen kwijtraakt, gaat dit nieuwe boek over een van de dochters die wil weten wie haar moeder is. Daarmee zoekt ze naar haar identiteit als Indische vrouw, want officieel mag ze Europees zijn, als ze in de spiegel kijkt, ziet ze iets heel anders. Grotendeels is het fictie wat ik schrijf, maar natuurlijk staat het bol van familie-­elementen. Zo wordt op het eind van dit tweede boek mijn moeder geboren en verklap ik zelfs een familiegeheim. Vijf jaar geleden overleed mijn moeder aan de gevolgen van een hersenbloeding. Na haar dood was ik bijna een jaar verschrikkelijk in de rouw. Zulk groot verdriet had ik nooit gekend. Nog maar kort voor haar overlijden had ik mijn boekcontract getekend en toen ik mijn moeder vertelde waar mijn boek over zou gaan, vroeg zij zich hardop af of het mensen wel zou interesseren. Ze moest eens weten. Of, eigenlijk… ik denk dat ze het ziet en weet. Schrijvend aan mijn debuutroman en ook tijdens het maken van dit vervolg, had ik sterk het gevoel dat mijn moeder, mijn oma – van wie ik mijn zelfgeschreven brieven meedogenloos terugkreeg, de spelfouten rood onderstreept – plus mijn voormoeders over mijn schouder meekeken of ik niet te krankzinnig deed. Mijn moeder was altijd degene die trots op mij was en dat zal ze zeker zijn nu ik dit boek heb geschreven. Het is het verhaal van ons.”

1. “Oma met haar eerste kleinkind Lisa-Xiu.”
2. “Samen op de foto. Hier ben ik zestien en is mijn moeder vijftig.”
3. “Op de hei. Ik was één jaar.”

Dido Michielsen is schrijfster van non-fictie, waaronder biografische werken, en romans, zoals haar debuutroman Lichter Dan Ik. Het vervolg, Engel en Kinnari, is zojuist verschenen. Dit jaar schrijft ze voor Margriet het Kerstverhaal (te lezen in margriet 54). Dido is getrouwd en heeft twee dochters.