Omyra (31) en Nadjla (29) vrezen voor hun familie in Afghanistan: ‘De machteloosheid vreet aan ons’
De situatie in Afghanistan is een nachtmerrie en domineert momenteel het nieuws. Voelt het als een ver-van-mijn-bed-show? Begrijpelijk, maar Omyra Samadi (31) en Nadjla Akbari (29) leggen ons met liefde uit waarom het dat niet ís. Ook als je geen familie in Afghanistan hebt.
Nederland heeft namelijk meer met de huidige situatie in Afghanistan te maken dan we denken. En we kunnen volgens hen ook meer dóén dan we denken. "We kunnen onze ogen daar niet voor sluiten."
Gevlucht in betere tijden: 'Vluchtelingen werden ontvangen met open armen'
Zowel Nadjla als Omyra vluchtten als kind naar Nederland. Nadjla was 6 toen ze in 1998 met haar ouders, twee broers en zusje naar Nederland kwam. Omyra was 3 toen haar ouders 28 jaar geleden hiernaartoe vluchtten vanuit Kabul, Afghanistan. "Mijn ouders voelden dat de situatie onveilig begon te worden, dus die zijn er op tijd weggegaan", aldus Omyra. "Niet met het idee om nooit terug te keren, maar eigenlijk is het er nooit meer volledig stabiel en veilig geweest. Sindsdien wonen en leven wij hier, waar we al heel lang heel dankbaar voor zijn. Helemaal als je je bedenkt dat de geschiedenis zich nu herhaalt."
Het was vóór de bijna twintigjarige oorlog een andere tijd om te vluchten, legt Omyra uit. "In die tijd hadden mijn ouders de luxe om weg te kúnnen gaan. Dan heb ik het over de financiële middelen, de kracht en de moed die het vergt om je land, je familie, je hele bestaan achter je te laten om ergens anders een nieuwe toekomst op te bouwen. Zo'n dertig jaar geleden werden vluchtelingen met open armen ontvangen, ook in Nederland. Wij hebben ons hier geen seconde onveilig of niet welkom gevoeld. En laten we eerlijk zijn, dat is nu wel anders. Ik denk dat veel Afghanen daar zoiets hebben van: ik blijf nog liever hier, dan dat ik naar een nog onzekerder bestaan vlucht. Daarom kan ik de term 'gelukszoeker' ook niet meer aanhoren. Dat blijft mij verbazen, dat mensen dat op die manier zien."
Familie in Afghanistan durft de straat niet op
Nadjla en Omyra hebben beide familie en vrienden die op dit moment in Afghanistan en specifiek Kabul zitten. Die zitten voornamelijk thuis. Werken niet, studeren niet, durven niet de straat op. Wachten af en vrezen voor hoe het bewind van de Taliban, die beweert een vredig beleid na te streven, zich de komende tijd ontwikkelt. "Voor hen is de situatie heel onzeker, onduidelijk en eng", vertelt Nadjla. "De situatie kan in één klap omslaan." Want hoeveel is er nou waar van dat de Taliban deze keer 'in vrede' komt? "Het Afghaanse volk weet wel beter. En dat komt natuurlijk ook door de geschiedenis", vertelt Omyra, die erop wijst dat er inmiddels weer beelden van executies op social media circuleren.
De vraag was voor veel Afghanen bovendien niet óf de geschiedenis zich ging herhalen, maar wanneer, legt Omyra uit. Velen hadden de instelling om maar even van een 'normaal leven, naar school gaan, aan een droom bouwen' te genieten zolang het kon, dat ze dus wisten dat het tijdelijk was. "Wat ik het allerergste vind, is dat ik hoor hoe familie en vrienden er bijna aan gewend zijn. Dat er weer iets gaande is, dat het onveilig is, dat het bijna normaal is voor hen om in zo'n soort situatie te moeten leven. Dat vind ik het allermoeilijkste om te horen en te bevatten, dat mensen gewend kunnen raken aan een leven en een bestaan als dit, wat wij ons totaal niet kunnen voorstellen - ook ik als Afghaanse niet."
Oneindig gevoel van onveiligheid
Het onveilige gevoel in Afghanistan is eigenlijk nooit weggeweest, weet Omyra. "Als ik mijn ouders hoorde bellen met familie en vrienden in Afghanistan, ging het altijd over de veiligheid en situatie daar op dat moment. En dat is nog zo. Dus al zeker 25 jaar lang. Het is nooit meer volledig veilig en stabiel geweest."
Lees ook:
Protesterende Afghaanse vrouwen: 'Ze kunnen binnen tien seconden worden doodgeschoten'
Zeker onder vrouwen in Afghanistan is angst. De Taliban voeren namelijk regels en wetten in die de vrouw maximaal beperkt. Ook al zeggen ze (nog) van niet. "Mogen studeren en werken was de grootste droom die uitkwam voor Afghaanse meisjes en vrouwen, maar dat wordt ze nu weer afgepakt", vertelt Omyra. En dat is misschien nog niet eens het ergste. Vrouwen werden verkracht, gestenigd en doodgeschoten door de Taliban. En ook dat gaat zich weer herhalen, vrezen ze.
Maar "Afghaanse vrouwen krijg je niet makkelijk klein", verzekert Nadjla. Ze neemt een groep protesterende Afghaanse vrouwen als voorbeeld. In onderstaande video is te zien hoe ze duidelijk maken dat ze dezelfde rechten als Afghaanse mannen willen, dus blijven werken en studeren, en dat de Taliban ze niet klein gaan krijgen. "Het is echt heel gevaarlijk wat ze doen, op straat waar de Taliban bij staat", zegt Nadjla. "Ze kunnen binnen tien seconden worden doodgeschoten, maar toch nemen ze dat risico en komen ze op voor alle Afghaanse vrouwen en heel Afghanistan. Daar ben ik echt trots op."
Survivor's guilt: 'Ik heb elke avond nachtmerries'
Zowel Omyra als Nadjla voelen survivor's guilt. "Dat ik zo'n goed leven mag hebben en dat de mensen daar niet eens één procent daarvan hebben. Daar voel ik me zo schuldig over", legt Nadjla hierover uit. "Ik denk dat ik nog nooit zo verdrietig ben geweest in mijn leven. Ik ben er 24/7 mee bezig, ik heb elke avond nachtmerries." Omyra ervaart dezelfde pijn en machteloosheid. "Dat gevoel heerst heel erg onder de Afghaanse diaspora (nazaten, red.). Niks kunnen doen of heel weinig kunnen betekenen en alleen maar toe kunnen kijken, is iets wat vreet aan veel Afghanen die in het buitenland zitten. Daarom proberen we te doen wat we wél kunnen. In mijn geval is dat bidden, aandacht blijven vragen, ervoor zorgen dat die mensen en de situatie niet vergeten worden, de kracht van social media gebruiken om lokale politici ervan bewust te maken dat het op de politieke agenda moet blijven staan. Het is niet iets wat alleen vandaag en morgen is."
Toch niet zo'n ver-van-mijn-bed-show?
Omyra begrijpt dat de situatie voor veel Nederlanders als een ver-van-mijn-bed-show voelt. Maar dat is het minder dan veel van ons denken. Nederland heeft namelijk 'een grote bijdrage geleverd aan de eindeloze oorlogssituatie in het land', zo werd deze week ook uitgelegd in het Nederlandse politieke debat over de situatie in Afghanistan. En daar hameren andere partijen, zoals Sigrid Kaags D66, ook op. "Hoe lullig het ook klinkt, heel veel Westerse landen hebben helaas een groot aandeel in de huidige situatie", zegt Omyra. "Daarom moeten we een stukje verantwoordelijkheid nemen voor de consequenties en hulp aanbieden in wat voor vorm dan ook. Je kunt je ogen niet sluiten voor wat er in de rest van de wereld gebeurt."
Er mist kennis en besef van wat er in bepaalde landen op de wereld écht gebeurt, meent Omyra. "Ik denk dat een stukje educatie en je verdiepen in waarom dit soort landen al zo veel jaren onveilig zijn, heel veel mensen doen veranderen van denken. Ik denk dat wij nog veel te makkelijk denken, omdat het zo'n ver-van-mijn-bed-show lijkt, over waarom mensen überhaupt vluchten uit hun land."
'Schaamteloos'
Nadjla is vooral verbijsterd door het huidige beleid vanuit Nederland. "Op het moment dat duidelijk werd dat het land werd overgenomen door de Taliban, was de eerste vraag die Nederland stelde aan de VN: mogen we de vluchtelingen nog terugsturen? Het feit dat je zo schaamteloos die vraag durft te stellen in deze situatie, kan ik niet geloven. Nu wordt dat beleid zes maanden uitgesteld, maar dat is niks. Over zes maanden is er niks veranderd aan de situatie en zit je middenin de winter. Waar ga je heen, met z'n allen in een park leven in de sneeuw?"
Wat kan Nederland doen?
Volgens Omyra moet de Nederlandse politiek stoppen met vingerwijzen en actie ondernemen. "Iedereen is inderdaad veel te laat geweest, maar laten we vooral kijken naar wat nu kan. Iedere minuut is namelijk te laat voor zo veel mensen die daar vrezen voor hun leven." Beiden vinden dat Nederland meer vluchtelingen moet ontvangen. "Op z'n minst alle mensen die met de Nederlandse overheid hebben samengewerkt, zoals tolken en hulpverleners." Zij lopen tenslotte gevaar puur en alleen al omdat ze contact hadden met de Nederlandse overheid. "Duitsland zet met de 10.000 vluchtelingen die het land ontvangt een stap in de goede richting", vindt Nadjla. "Maar alle Europese landen moeten daartoe bereid zijn. Wanneer je dit niet wilt doen, gaan ze daar dood. Je bent dan verantwoordelijk voor hun dood."
Niet alles is wat het lijkt
En qua nieuws, hoopt Nadjla dat er minder mediaframing komt. Ze neemt als voorbeeld deze uitgesneden foto van Afghanen in een vliegtuig, waarop je in eerste instantie eigenlijk alleen mannen ziet. "Terwijl als je het origineel ziet, daar ook vrouwen en kinderen bij te zien zijn. Ze zetten er natuurlijk niet als titel bij ‘alle mannen vluchten uit Afghanistan’, maar mensen die al een negatieve gedachte hebben, kunnen dat er wel van maken en dat vind ik heel storend. In zo’n situatie moet je gewoon de hele waarheid vertellen. Dit is niet het moment om dingen te gaan framen." Ook hoopt ze vanuit de media op meer focus op wat de Nederlandse overheid kan doen voor Afghanistan.
Wat kan ík doen?
Uiteindelijk moet de politiek de belangrijke knopen doorhakken. Maar stel, je volgt het nieuws over Afghanistan en wilt íets betekenen voor de mensen. Wat kun je dan doen en waar moet je dan zijn? Als je geld wilt doneren, komt dit volgens Omyra en Nadjla het best bij de Afghanen terecht via onder meer Stichting Vluchtelingenwerk, het Rode Kruis en War Child. Op dit moment is dat beter dan particuliere fundraising. "Een vriend van mij heeft bijvoorbeeld 33.000 euro opgehaald, maar komt met dat ontzettend mooie bedrag nog niet eens bij de mensen voor wie het geld bedoeld is", legt Omyra uit over de chaos in Kabul. "Ga voor nu dus voor een van deze organisaties, dan weet je zeker dat het geld voor nu veilig gesteld is en goed terecht komt."
Blijf er daarnaast over praten, benadrukken ze. Hoe meer aandacht het krijgt, hoe beter. En kom als je wilt en kunt naar het protest op de Dam op 28 augustus, roept Nadjla op. Ze vragen dan onder meer aandacht voor de Afghanen die vanuit Nederland teruggestuurd dreigen te worden naar Afghanistan. "Ik zou het heel mooi vinden als ook niet-Afghaanse mensen daar naartoe komen. Dan laten ze zien dat ze meeleven met ons en het niet oké vinden wat er gebeurt. Of je nu als vriend, vriendin, kennis, collega, studiegenoot of buur van iemand van Afghaanse afkomst komt, of simpelweg als medemens. Solidariteit tonen is heel belangrijk. Kom en laat je stem horen."
Beeld | ANP
