Jacqueline Blom: ‘Ik wil niet meer afhankelijk zijn’

De afgelopen jaren leerde ze een simpele, maar belangrijke les: jezelf uitdagen is een stap nemen en kijken wat er gebeurt. “Ik vond dat er iets moest veranderen, daarom durfde ik die stap te nemen.” Dat veranderen gaat over de ongelijkheid en het seksisme in de cultuur en televisiewereld. Vrouwen krijgen minder interessante rollen, worden sneller afgewezen, hebben minder tekst en hun talent is ondergeschikt aan hun looks. “Een op de drie rollen wordt door een vrouw gespeeld en vaak functioneert zij als object in een verhaal, bij wijze van spreken een stoel. Wat haar bezielt, komt veel minder aan bod. En dan moet dat ‘object’ ook nog eens jong en mooi zijn. En dun. Dat zijn de verhalen die we voorgeschoteld krijgen en dat beïnvloedt ons. Dat is niet goed en bovendien missen we al die verhalen die nu niet de kans krijgen om te worden verteld.”

Om mensen hiervan bewust te maken en het gesprek erover op gang te brengen maakte ze een podcast, De bitch en de hoer, en richtte ze samen met anderen het platform Point of view op. Missie: bouwen aan een gelijkwaardige vertegenwoordiging van vrouwen en het vrouwelijke perspectief in de Nederlandse kunst en cultuur. “Vijf jaar geleden wilde ik maatschappelijk meer betekenen. Ik bewonderde allerlei vrouwen in het buitenland, die heel uitgesproken waren, ook in mijn eigen vakgebied. En dat miste ik in Nederland. Het bleef zo stil op het gebied van seksisme. Nou ja, dacht ik, dan ben ik het blijkbaar die die stap moet nemen.”

Waar was je ontevreden over?

“Ik kwam erachter dat ik ontevreden was over het soort werk dat er was. Vrouwenrollen zijn enorm cliché, vrijwel altijd onderdanig en begeerlijk of, als je ouder bent, moederlijk. Behoorlijk achterhaald dus. Het gaat nooit om een vrouwelijk personage dat complex is en in haar eentje het verhaal draagt. Daar is ook onderzoek naar gedaan. Dat soort dingen laten we bij Point of view ook zien. Dat het geen onderbuikgevoel is, maar dat het feiten zijn. Als vrouwen een hoofdrol spelen, zetten ze daar meteen een groep mannen omheen. In Penoza speelde Monic Hendrickx een baas die aan de top staat in de onderwereld, ik de officier van justitie. Moet je eens kijken wat ze daar aan mannelijke rollen omheen hebben gezet.”

Het duurde lang voordat je je ertegen durfde uit te spreken.

“Enorm lang. Op de Toneelschool had ik al mijn twijfels bij bepaalde rollen die ik moest spelen. Vrouwen zitten toch niet altijd in een hoekje te huilen als hun onrecht wordt aangedaan? Films en theatervoorstellingen werden, en worden, vaak vanuit een mannelijke blik gemaakt. Wat vinden mannen leuk om naar te kijken? Maar dan krijg je dus eenzijdige producties die maar voor de helft van de bevolking interessant zijn. En eerlijk is eerlijk: ik heb me ook lang niet wíllen uitspreken. Ik was bang om geen werk meer te krijgen als ik dat wel zou doen. Er is maar een handjevol rollen voor vrouwen, hè.”

Is dat ook gebeurd?

“Nee. Maar ik ben door me uit te spreken wel anders naar mijn werk gaan kijken. Ik wilde niet meer afhankelijk zijn en ben zelf voorstellingen gaan maken, omdat ik dan kan vertellen wat ik wíl vertellen. Dat was ook een zoektocht naar mezelf. Ik ben een studie gaan volgen bij het Presencing Institute, waar ik heb geleerd hoe je veranderingen in de maatschappij tot stand brengt. Wat ik onder andere leerde was om het niet persoonlijk te maken, maar naar het grote verhaal achter mijn persoonlijke verhaal te kijken. Nou ja, dat grote verhaal was behoorlijk groot. Mannen en vrouwen zijn nog steeds niet gelijk. Kijk alleen maar naar het inkomen. Mannen verdienen nog altijd meer dan vrouwen, ook al doen ze hetzelfde werk. Ik wist ook dat ik dit niet alleen kon doen, daarom ben ik dat platform begonnen. En ook, of vooral, voor de nieuwe generatie actrices. Toen ik jonger was maakten de ongelijkheid en het seksisme in mijn vakgebied me wanhopig en emotioneel. Ik had toen graag willen weten wat ik nu weet. Dat er clichérollen zijn, dat ik gelijk had in mijn verzet, dat mijn gevoel goed was. Ik wil niet dat jonge actrices dat wanhopige gevoel krijgen dat ik had, dat ze denken dat het aan hen ligt. Als je geen leuke rollen krijgt, vat je dat persoonlijk op. Blijkbaar ben ik niet interessant genoeg, niet mooi genoeg, niet goed genoeg.”

Na de Toneelacademie in Maastricht speelt Jacqueline bij Het Nationale Toneel en later ook bij theatergroep Hollandia en Ro Theater. In 1995 krijgt ze haar eerste televisierol in de serie Loenatik. Met haar rol in Oud geld breekt ze door bij het grote publiek. Ze speelt in televisieseries als Penoza, Oogappels en Tweede Hans en theatervoorstellingen als Koopman van Venetië, De mensenhater en Tonio. In 2022 speelt ze in haar eerste eigen theatervoorstelling En En en richt ze samen met anderen het platform pointofview.nu op. Dit voorjaar tourt ze door het land met Familiespel.
Kijk voor meer informatie op: instagram.com/jacqueline_blom.

Heb je weleens gedacht: zoek het maar uit, ik ga iets anders doen?

“Jawel. Maar tegelijkertijd weerlegde ik dat gevoel. Ik vind mijn vak heel leuk, het is wat ik het allerliefst doe. En er gaan ook dingen wél goed, ik heb ook met fijne mensen gewerkt en mooie rollen gespeeld. Maar dat neemt niet weg dat ik wel een tijdlang gefrustreerd ben geweest en dat acteren niet was wat ik ervan had gehoopt. Ik ben me ook gaan verbreden, dat heeft geholpen. Ik ben bijvoorbeeld les gaan geven. Op die manier ben ik ook minder afhankelijk.”

En je bent je eigen voorstellingen gaan maken. Samen met actrice Anniek Pheifer maakte je En En en nu sta je in het theater met Familiespel, dat je met actrice Annick Boer hebt ontwikkeld.

“Ik had ook echt een behoefte om zelf dingen te maken, meer nog dan ik dacht. Marijke Schermer schreef het script en dat heeft ze ontzettend goed gedaan. Het is een gelaagd verhaal, met veel humor, over samengestelde gezinnen. Als je gaat scheiden, vind je negen van de tien keer een partner die al een heel leven achter zich heeft. Je hebt dus te maken met een ex-partner en bonuskinderen. Kinderen die bang zijn dat die andere kinderen hun ouder afpakken, een begrijpelijke angst. Het is ook ingewikkeld, hoor. Het kan wel dat jij klaar bent met je huwelijk, maar je kinderen zijn dat niet. Die willen dat het gezin bij elkaar blijft, maar moeten dealen met de keuzes van hun ouders.”

Je hebt zelf ook een samengesteld gezin.

“Toen ik mijn man Adriaan leerde kennen, had hij al een dochter van tweeënhalf. Samen hebben we een dochter en een zoon. In een samengesteld gezin moet je je hoe dan ook tot die andere ouder van een kind verhouden en tot het leven dat het kind bij de andere ouder leidt. In mijn geval kon ik bijvoorbeeld niet kiezen waar we zouden gaan wonen, want Adriaan en zijn ex-vrouw woonden in de buurt van de school van hun dochter en dat bepaalde waar wij konden gaan wonen. Voor mijn zoon was het beter geweest als hij naar een school buiten de stad zou gaan. Maar dat betekende dat een van ons heen en weer moest rijden of dat we moesten verhuizen. Dat waren beide geen opties. Het zijn misschien geen wereldschokkende dingen, maar het is wel waar je mee te maken krijgt. Vriendinnen zonder samengesteld gezin hadden dit soort vraagstukken niet. Een samengesteld gezin heeft ook best veel van mijn energie gepakt. Toen de kinderen klein waren en ik volop werkte, dacht ik best vaak: ik doe mijn best en meer dan dat kan ik niet doen.”

Vaak sluipt een ongelijke benadering van jongens en meisjes onbewust de opvoeding in. Herken je dat?

“Ja. Tegen onze dochters zei ik dat ze ’s avonds op straat goed moesten oppassen, dat ze voorzichtig moesten zijn. Dat zei ik tegen mijn zoon niet. Dat is gek. Bovendien maakte ik die meiden daarmee bang in plaats van sterk. Mijn zoon vind ik overigens een heel moderne man. Ik ben natuurlijk erg bezig met gelijkheid tussen mannen en vrouwen en hij woont nog thuis, dus hij krijgt er veel van mee. Maar ook los daarvan heeft hij heel open opvattingen over gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Er hangt ook al jaren een artikel uit de krant bij ons op het prikbord, waar de ware vorm van de clitoris in staat afgebeeld. Dat is voor alle kinderen belangrijk om te weten.”

Vak op school “Nederlands en geschiedenis.”
App “Instagram en Funda. Ik vind het heerlijk om in vreemde huizen binnen te kijken.”
Moment van de dag “De ochtend vind ik fijn. Als ik dan met mijn hond ga lopen, is het overal nog stil.”
Reisbestemming “Spanje. We hebben een huis in Catalonië, een prachtige streek.”

Je moeder was politica. Is zij een voorbeeld voor je geweest?

“Mijn moeder is geboren in 1933. Die heeft nog meegemaakt dat ze als volwassen vrouw handelingsonbekwaam was. Ze moest ook stoppen met werken toen ze zwanger raakte. Toen mijn twee broers en ik op de middelbare school zaten, is ze gaan werken. Daarin was ze een uitzondering, want de moeders van mijn vriendinnen zaten allemaal thuis. In die zin is ze een voorbeeld geweest, want ik zag dat je het moederschap kunt combineren met werken. Voor mij is dat dan ook nooit een vraag geweest. Adriaan en ik hebben beiden evenveel voor de kinderen gezorgd. Ten tijde van de tweede feministische golf, ik was toen een jaar of dertien, nam mijn moeder me mee naar het vrouwencafé. Ze vond het belangrijk dat ik wist dat dat er was en dat je als vrouw moet opkomen voor je rechten. Ze was wethouder voor de VVD, niet mijn partij overigens, en actief in het gemeenschapsleven. Het was de tijd van de grote abortussendebatten, soms kwamen politici die ik op televisie zag bij ons eten. Aan de andere kant was mijn moeder ook een vrouw van haar tijd en kon ze het op een denigrerende toon over ‘de kletsclub voor vrouwen’ hebben. Dat was toch een soort indoctrinatie vanuit de maatschappij waarin zij was opgegroeid: vrouwen doen er minder toe. Mijn vader was dominee, al heeft hij dat maar een paar jaar gedaan, en daarna pastoral counseler. Ik kom uit een warm, harmonieus gezin. Mijn broers en ik waren gelijk, er werd geen onderscheid gemaakt. Ik mocht studeren wat ik wilde en hoewel ze me liever zagen in een beroep met meer zekerheid, vonden ze het prima dat ik naar de Toneelschool ging. Op mijn zestiende wilde ik naar Londen, naar de Royal Academy of Dramatic Art. Ik had een brief geschreven en kreeg een heel chique folder thuisgestuurd, zwart met gouden letters. Maar dat mocht dan weer niet. Mijn ouders vonden me te jong.”

Jouw moeder moest stoppen met studeren, jouw dochters hebben alle kansen om te doen wat ze willen. Stemt dat je hoopvol?

“Nou en of! Ik merk ook dat er dingen veranderen. Maar dat gebeurt doordat er druk wordt uitgeoefend en doordat we inzicht krijgen in hoe het werkt. Door dat inzicht kun je het veranderen, dat gaat zeker niet vanzelf.”

Familiespel is een heerlijke, gelaagde tragikomedie over een samengestelde gezin. De rollen worden gespeeld door vier topacteurs (Jacqueline Blom, Mark Rietman, Annick Boer en Bas Hoeflaak) met bijzondere dubbelrollen; ze spelen de volwassen personages én de kinderen die door de keuzes van hun ouders met elkaar opgezadeld zitten.
Tournee t/m 16 april, kaarten en info: ntk.nl.