‘Het voelt zó oneerlijk dat ik degene ben die altijd overal op wordt aangesproken. Alles is altijd míjn verantwoordelijkheid’

Tanja

“Het is weer helemaal misgegaan. We zijn hier de vorige keer vol goede moed vertrokken na ons gesprek met jou, maar thuis zijn we voortdurend geïrriteerd. Wij kunnen daar niet op een normale manier over praten. Ik probeer het wel, maar Coen reageert meteen boos. Hij roept dan dat ik altijd wat op hem aan te merken heb en als ik het dan wil uitleggen, zegt hij dat hij erover wil ophouden omdat we toch alleen maar ruzie krijgen. Jij hebt met ons besproken dat we inderdaad beter kunnen stoppen met praten als we allebei te boos zijn en dat we er dan op een later moment op terug kunnen komen. Maar het punt is dat hij er nooit op terug wíl komen. Als ik aangeef dat we er nog over zouden praten, zegt hij meteen dat hij daar geen zin in heeft en dat hij dat gezeur van mij zat is. Ik voel dat op zo’n moment als een keiharde afwijzing en probeer me daartegen te beschermen door kil en afstandelijk te doen. Dus de rest van deze week, na een ruzie, hebben we niet meer tegen elkaar gepraat. Ik was blij dat we vandaag een afspraak hadden.”

Altijd boos

“Mijn dochter Linda was gisteren bij ons. We hadden het over kerst en ze zei dat ze hoopte dat we dan wel weer normaal tegen elkaar deden, want dat ze geen zin had om in die gespannen sfeer te zitten. Volgens haar had haar dochtertje Emma na een eerder bezoek gevraagd waarom oma altijd zo boos was op opa. Dat kind is vier. Ik vond dat verschrikkelijk om te horen. Ik wil dat de kinderen het fijn vinden bij ons en dat ze graag komen. Het voelt zó oneerlijk dat ik degene ben die altijd overal op wordt aangesproken. Alles is altijd míjn verantwoordelijkheid. Niet alleen dat alle boodschappen in huis zijn, dat het huis gezellig wordt gemaakt en dat er wordt gekookt en er cadeautjes zijn, maar ook dat de sfeer goed is. Terwijl dat net zo goed aan hem ligt. Ik word dan misschien wel boos als hij zich weer niet aan onze afspraken heeft gehouden, maar hij hoort me gewoon niet en noemt mijn pogingen om dingen bespreekbaar te maken ‘gezeur’.”

“We hadden hier afgesproken dat we dagelijks even tijd zouden maken om samen de dag door te nemen. Bij voorkeur na het eten met een kop koffie en niet vlak voordat we naar bed gaan, zodat we niet boos gaan slapen. Nou, hij doet dat gewoon niet. Hij verdwijnt achter zijn computer, zegt dat hij moe is of valt in slaap op de bank. En ik mag daar niks van zeggen, want dan zeur ik.”

Coen

“Ze mag er best wat van zeggen en dat doet ze dan ook. Vaak én met stemverheffing. Het is ook echt niet zo dat ik me niet aan zo’n afspraak houd. Het lukt me gewoon alleen niet altijd. Het is op mijn werk vreselijk druk. Als ik thuiskom ben ik afgepeigerd. Ik heb dan de hele dag al gepraat en problemen opgelost en wil dan thuis even ontspannen. Het laatste waar ik behoefte aan heb is dan nog een hele tirade over me heen krijgen over wat ik allemaal verkeerd heb gedaan. Want zo gaan onze ‘gesprekken’. Tanja vertelt mij wat er allemaal mis is met mij en ik moet dan zeggen dat ze gelijk heeft en beterschap beloven. Ik probeer echt wel om dingen over te nemen in huis als zij veel aan haar hoofd heeft. Maar dat maakt geen verschil. Ik krijg toch weer het verwijt dat ik nooit wat doe en me aan geen enkele afspraak houd. Ze klaagt ook dat ik nooit naar haar luister en dat ze zich daardoor onbelangrijk voelt. Maar zij doet ook geen moeite om zich in te leven in hoe het voor míj is. We hebben op het werk veel problemen met personeel en spullen die niet op tijd worden geleverd. Dus ik krijg de hele dag telefoontjes van boze klanten of zit aan de telefoon met leveranciers die zich evenmin kunnen houden aan de afspraken.”

Ik wil rust

“En dan begint mijn vrouw thuis ook nog een keer over de afspraken met haar, waar ik me niet aan heb gehouden. Ik voel me door haar evenmin gehoord en totaal niet begrepen, laat staan gewaardeerd, in wat ik doe en met hoeveel inspanning ik de boel op mijn werk draaiende moet proberen te houden.”

“Waar ik overigens echt genoeg van heb, is dat zo’n gesprek altijd eindigt met haar conclusie dat we dan maar uit elkaar moeten gaan. Ik wíl helemaal niet uit elkaar. Ik wil alleen wat rust aan mijn hoofd als ik thuiskom.”

“Zij wil dat trouwens evenmin, denk ik, want dan had ze dat al wel gedaan. Maar waarom zegt ze dat dan elke keer? Zij zegt dat ze blijft omdat ze niet weet waar ze anders naartoe moet. Als dat de enige reden is, vind ik dat nogal pijnlijk. Ik ga er maar van uit dat ze dat alleen in haar boosheid zegt. Maar ik vraag me wel af: als ik dan zo’n vreselijk iemand ben, wat wil ze dan nog met mij? We zijn 35 jaar samen en al die tijd hoor ik het verwijt dat ik te weinig tijd besteed aan haar en te veel aan mijn werk. Misschien moeten we constateren dat ik nou eenmaal zo ben. Dat ik minder behoefte heb aan moeilijke gesprekken en dat ik een drukke baan heb waarvoor ik me verantwoordelijk voel.”

Therapie

Tanja en Coen gaan ervan uit dat hun problemen door mij worden opgelost in een uur therapie per week. Als ze na ons gesprek thuiskomen, vervallen ze in precies dezelfde patronen waarin ze al jaren verstrikt zijn. Die patronen hebben we in de therapie verhelderd, zodat ze nu ook door Tanja en Coen worden herkend. Tanja voelt zich vaak alleen en heeft behoefte aan meer verbinding met Coen. Ze heeft een jeugd gehad waarin er weinig aandacht voor haar was. Het gevoel van eenzaamheid dat haar vaak overvalt in de relatie met Coen roept dat oude gevoel van verlatenheid weer op.

Oude patronen

Coen reageert afwijzend op haar pogingen om hem duidelijk te maken dat ze hem nodig heeft. Hij trekt zich terug in zichzelf door te zwijgen of in slaap te vallen en afspraken te vergeten, of door feitelijk te weigeren met haar te praten. Hoe meer hij zich terugtrekt, hoe feller en bozer Tanja een beroep op hem doet en hoe meer Coen zich aangevallen voelt, hoe meer hij zich terugtrekt. Nadat ze dit patroon hebben leren herkennen, hebben we geoefend hoe ze het kunnen doorbreken. Dat kan door bij zichzelf na te gaan wat ze nodig hebben van elkaar en vanuit die behoefte dingen aan elkaar te vragen. Niet via harde kritiek, maar vanuit zachtere wensen.

We hebben daarbij veel aandacht besteed aan het naar elkaar luisteren en het begrijpen hoe de ander zich voelt, zonder oordeel en zonder meteen in de verdediging te schieten. Dat is ook gemakkelijker als de ander niet aanvalt, maar uitlegt.

Overbruggen

Hoewel dit met mijn hulp best goed lukt in de zittingen doen beiden hier thuis niets mee. Ze houden zich niet aan de afspraak met elkaar dat ze elke dag tijd besteden aan elkaar en de relatie en dat ze het patroon stoppen als ze het herkennen. Als een gesprek is vastgelopen komen ze er ook niet op terug als de emoties wat zijn gezakt. Daardoor lukt het niet om de verschillen die er tussen hen zijn te overbruggen door op een andere, zachtere manier met elkaar te praten.

Thuis praten

Na een paar keer te hebben aangehoord dat het thuis niet lukt om anders te praten stel ik aan de orde dat therapie vooral via thuis oefenen plaatsvindt. Coen doet dit af door te zeggen dat hij nou eenmaal geen prater is. Dat is gedeeltelijk waar: hij heeft die behoefte minder, maar het is ook te makkelijk. Hij heeft mogelijk vanuit zichzelf minder de behoefte om te praten, maar hij kan wel, omdat Tanja zich daardoor prettiger voelt, vaker tijd maken voor haar. En zij kan op een andere, zachtere manier vragen wat ze nodig heeft, zodat hij zich minder aangevallen voelt. Maar dan moeten ze dat wel doen: thuis en niet alleen bij mij, anders verandert er niets. Therapie is geen magische ingreep, het is hard werken.