Eva Posthuma de Boer: ‘In die oorlogsjaren is mijn vaders behoefte aan vrijheid ontstaan’

“Mijn vader Eduard -Eddy- Posthuma de Boer groeide op in de Amsterdamse Stadionbuurt. Toen de oorlog uitbrak was hij negen jaar, toen de vrede kwam, veertien. Belangrijke, allesbepalende jaren waarin de oorlog een grote rol speelde. Mijn opa en oma hadden een kruidenierszaak. Alles werd op de bon gekocht en opa sjoemelde daar een beetje mee. Het bezorgde mijn oma ongelooflijke angsten omdat ze vaak werden gecontroleerd door de Duitsers.

Mijn vader heeft in die tijd veel nare dingen meegemaakt. De Hongerwinter en de kou die altijd in zijn botten is blijven zitten. Veel bombardementen ook, zoals op het gebouw in de Euterpestraat waar de Duitsers de inlichtingendienst hadden geïnstalleerd. Na het bombardement struinde mijn vader met zijn broertje over de puinhopen. Later herrees daar het Gerrit van der Veen College, waar mijn dochter Isa nu op zit.”

De Joodse tweeling

“Mijn vaders beste vriendjes, de Joodse tweeling Paul en Harold Duizend, werden voor zijn ogen afgevoerd. De jongetjes kwamen niet meer terug, de plekken in de klas bleven leeg. Als jongetje wist mijn vader genoeg over concentratiekampen en vergassing om te beseffen wat er met de tweeling gebeurd moest zijn. Het moet verschrikkelijk verdrietig zijn geweest. Misschien is in die jaren van oorlog en opsluiting mijn vaders behoefte aan vrijheid ontstaan. Een leitmotiv voor zijn verdere leven, want hij werd fotograaf en reisde daarvoor de hele wereld over. Vast voortkomend uit de intense vrijheidsdrang die hij voelde.”

1. “Eddy en ik, 2012.
2. “2003. Eddy met zijn kleinzoon – mijn zoon, Melle.”
3. “Kerstkaart van ons gezin, 1975.”

Verliefd in Parijs

“Een van de reizen bracht hem in Parijs. Hij zat in een scene van Nederlandse kunstenaars, onder wie Karel Appel, en in Parijs ontmoette hij mijn moeder, operazangeres Henriette Klautz. Zij was in de stad om chansons te zingen en zo wat geld te verdienen. Mijn ouders werden verliefd en trouwden op een dag in april. Hun trouwdag zijn ze altijd blijven vieren in de Franse hoofdstad. Later kochten ze een vakantiehuis in de Bourgogne, waar ik al mijn jeugdvakanties doorbracht.”

Spelen tussen de landmijnen

“Pas toen mijn vader 65 was, ging hij echt over de oorlog vertellen, en begon hij aan een project dat er alles mee te maken had. Hij reisde naar landen die net uit oorlog kwamen, om kinderen in te fotograferen. Kinderen spelend tussen de achtergebleven landmijnen, kinderen in weeshuizen. Het boek dat hij ervan maakte, schreef mijn vader voor het eerst over de tweeling Duizend, en hoe die gebeurtenis hem ertoe had gedreven het project aan te gaan.”

1. “Eddy in zijn fotostudio.”
2. “Reizen en de wereld vastleggen, vermoedelijk kwam het voort uit de ongelooflijke vrijheidsdrang die hij voelde.”
3. “Eddy en ik, 1984.”

Traumatische gebeurtenissen

“Afgelopen jaar begon ik aan De hand van Mustang Sally, een roman over hoe traumatische gebeurtenissen van generatie op generatie kunnen doorwerken. Het was onontkoombaar dat ik daarin het verhaal van mijn vader verwerkte; een van de hoofd­personen heeft de oorlog meegemaakt en is kunstenaar. Het verhaal draait om een ‘troostkind’. Lange tijd zeiden huisartsen tegen ouders die een kind verloren dat een nieuw kind zou helpen het verlies te dragen. De kinderen die daaruit werden geboren, hadden de onmogelijke taak iets goed te maken wat niet goed te maken valt. De roman is af, mijn vader heeft hem niet kunnen lezen; afgelopen zomer is hij overleden.”

Stoer

“Ik zit nog totaal ‘in’ het verdriet, mis hem elke dag. In zijn fotoarchief stuit ik op de mooiste foto’s. Als kind vond ik hem zo stoer. Hij leek op Robert Redford in Out of Africa, met zijn kaki overhemden en opgerolde mouwen, en broeken met zakken waarin hij van alles meesjouwde.”

1. “Portret van Eddy, jaren vijftig. Mijn dochter Isa heeft het fotografie-gen ook, ze heeft de pr-foto’s van mijn nieuwe boek gemaakt.”
2. “1987, met mijn vader in New York.”
3. “Mijn vader tijdens een signeersessie.”

Samen een column

“Vanaf 2018 maakten we samen een column voor de Volkskrant. We hadden het over niks en over alles. Over de kleine en grote dingen van het leven. Daarin verstonden we elkaar heel goed. Het ging vanzelf; ik schreef een tekst en hij zocht daar beeld bij. De samenwerking gaf me een kijkje in zijn geheugen en creatieve brein. Schreef ik een column over de aankoop van een zwarte klamboe, de domste aankoop ooit want op zwart kun je geen mug spotten, dan zocht hij daar beeld bij en belde: ‘Ik heb het, het wordt een foto van een olifant.’ Muggen en olifanten, later zou het de titel zijn van onze gebundelde columns. De eerste column maakten we toen hij 87 jaar was, de laatste dateert van de week voor zijn dood.”

Berusting

“Hij had het nooit over de dood. Omdat je bang bent, dacht ik, en dat vond ik heel vervelend, want als híj er al bang van was, hoe zou ík het dan ooit moeten doen? Dat was mijn aanname. Ik was tot het allerlaatst bij hem en ik heb geen moment angst gezien. Ik zag berusting in zijn ogen en toen begreep ik dat het geen angst was geweest. Mijn vader vond het leven zo leuk dat hij zich niet wilde bezighouden met de dood. Hij leefde en dat was waar het om ging! Dat besef, hoe klote en jammer hij het vond om dood te gaan, zag ik bij hem. Hij berustte erin en dat was voor mij een enorme geruststelling.”