Erik de Zwart: ‘Ik rijd nu ook op de tram, dus die droom is óók uitgekomen’

Stel Erik een vraag en je krijgt een antwoord mét anekdote. Hij zit vol verhalen. Over zijn werk, bij zowel radio als televisie, over Amsterdam, waar hij is geboren en getogen en zelfs over Margriet. “Mijn moeder was een trouwe lezeres van Margriet. Dat zat destijds bij de Geïllustreerde Pers, een katholieke uitgeverij, en dat waren mijn ouders ook. Je moest natuurlijk wel ‘in je straatje lezen’. We woonden in Amsterdam-West, een katholieke enclave omringd door heidenen, haha. Toen ik jong was, móést ik naar de kerk. Ik vond het verschrikkelijk. Op mijn twaalfde betrapte ik mijn ouders erop dat ze niet naar de kerk waren geweest. Daarna hoefde ik gelukkig ook niet meer. Mijn oma van vaderskant was zwaar katholiek en dat drukte een behoorlijke stempel op het gezin. De oudste zus van mijn vader had voor de oorlog verkering met een protestantse man en zij kon meteen het huis uit. Dat kun je je toch niet voorstellen? Ik denk dat daar mijn aversie tegen ‘dingen opgelegd krijgen’ vandaan komt. Ik kan er helemaal niet tegen als iemand mij vertelt dat ik iets moet. Ben je gek, dat maak ik zelf wel uit.”

Sinds januari presenteert hij Top 40 Hitdossier bij Omroep Max. Het programma - hij presenteerde het in 2008 ook al, maar toen bij Radio Veronica - hoort bij hem. Hij wordt niet voor niks Mister top 40 genoemd. “Ik vind het leuk om oude top 40-lijsten te draaien, het verveelt nooit. Het is nationaal erfgoed, onze muziekhistorie gevangen in overzichtelijke lijstjes.” De kracht van de top 40 is dat het een genre is geworden: top 40-muziek. “Je herkent het en er zit altijd wel een nummer tussen dat je leuk vindt. Iedereen heeft zijn eigen top 40, vaak muziek waaraan mooie herinneringen kleven. Muziek is emotie en emotie onthoud je. Meestal zijn het ook nummers uit je puberteit, zo’n allesoverheersende periode waarin je veel dingen voor het eerst doet. Een eerste zoen, eerste keer zonder je ouders op vakantie, eerste keer gebroken hart; daar horen allemaal liedjes bij. Dat gevoel wil ik met het programma terugbrengen op de radio. Dat je luistert en dan zo’n ‘o ja’-gevoel krijgt.”

Wat staat er in jouw top 40?

“Ik heb een eclectische muzieksmaak. Op zaterdagavond vind ik Nederlandstalig leuk, in de auto zet ik gouwe-ouwe-muziek op, dus nummers uit de jaren zestig en zeventig, en thuis luister ik veel naar muziek van vandaag. Maar dat kan volgende week weer heel anders zijn. Ik heb geen ultiem liedje of genre, dat is voor een dj een onmogelijke vraag.”

Je vindt het logisch dat je nu bij Omroep Max gaat presenteren. Lacht:

“Als je mijn leeftijd hebt, kom je vanzelf hier terecht. En daarmee wil ik de omroep niet tekortdoen, integendeel. Ik vind het heel mooi, en belangrijk, dat er een omroep is die mensen niet met pensioen stuurt, maar gewoon hun werk laat doen. Ik voel me daar thuis bij. Ik ben 65 en ik heb genoeg energie, dus laat mij maar lekker mooie programma’s maken.”

Kun je de aantrekkingskracht van radio maken uitleggen?

“Je doet het allemaal zelf. Ik zit aan de knoppen, dus ik ben de regisseur en bepaal wat er in de uitzending gebeurt. Het interessante van radio maken is dat je elke uitzending een audiobeeld creëert. Het draait om je stem, wat je zegt, hoe je het zegt, wanneer je het zegt, en de plaatjes die je draait. Als mensen een goed gevoel overhouden na het luisteren heb ik het goed gedaan.”

Wilde je als kind al dj worden?

“Toen ik heel klein was niet, toen was ik gek op modeltreinen en wilde ik trambestuurder worden. Vlak bij onze straat reed lijn dertien en daar zag ik mezelf wel in rijden. De jongste broer van mijn moeder woonde nog thuis bij mijn opa en oma en die had een Märklin-baan op zolder, dat vond ik fantastisch. Hij maakte voor mij in mijn jongenskamertje een baan op een klaptafel en daar heb ik heel lang mee gespeeld. Totdat ik een jaar of veertien, vijftien was, toen kwam ik erachter dat je met modeltreintjes geen meisjes kon versieren. Ik ontdekte de radio en dan met name de zeezenders, Radio Veronica en Radio Noordzee Internationaal. Die dj’s klonken als supermannen. Dat wilde ik ook. Een vriend van mijn broer had een drive-inshow en die ben ik gaan helpen. Op feesten en partijen kwamen wij plaatjes draaien.”

Kom je uit een muzikaal gezin?

“Nee, helemaal niet. Mijn vader kon wel zingen, die zong in het kerkkoor, maar daar deed hij verder niks mee. Hij was afdelingschef van een elektrotechnische groothandel Groeneveld en Van der Pol. Mijn moeder was thuis bij mij en mijn broer. Mijn broer, hij is drieënhalf jaar ouder, luisterde naar muziek van Jimmy Hendrix en Pink Floyd, voor die tijd heel vooruitstrevend. Mijn ouders noemden het ‘vage’ muziek, maar ik zat op zijn kamer naar zijn platen te luisteren. Mijn ouders vonden het leuk dat ik zo met muziek bezig was, maar vooral als hobby. Ik ben voor de vorm naar de hts gegaan, ik studeerde bouwkunde, maar dat viel helemaal niet te combineren. Ook omdat ik ontzettend veel tijd in het dj’en wilde steken. Tegenwoordig zijn daar allemaal opleidingen voor, maar die waren er toen niet. Ik ben autodidact, ik heb het mezelf allemaal aangeleerd. In het Instituut voor Beeld & Geluid staat nog een oude dj-tafel, uit de jaren zeventig van Hilversum 3. Niemand weet hoe dat ding werkt, maar als ik erachter ga staan, weet ik precies waar ik op moet drukken. Dat verleer je nooit.”

Bepaal je ook de muziek thuis?

“Ik heb een neiging tot bepalen wat er op staat, helemaal in de auto, maar ik laat Marika, mijn vrouw, ook gewoon kiezen hoor. En veel muziek vinden we samen leuk. Vaak staat ook gewoon de radio aan. Mijn dochters klagen wel als ze hier zijn, want die willen dan hun lijstjes opzetten. De grap is dat veel oude nummers nu weer bekend zijn. Dat laten ze een soundtrack horen van een serie waar ze naar kijken en dan zeg ik: ‘Dat nummer was al bekend toen je vader net bij de radio werkte.’”

Wat voor vader ben je?

“Ik ben een doorsneevader, denk ik. Niet te streng, niet te bekrompen, niet te zorgelijk. Ik help mijn meiden uiteraard daar waar het nodig is, maar ik vind dat ik ook de verantwoordelijkheid heb om te zorgen dat ze zelfstandig en zelfredzaam zijn. Ik kan ze daarom ook redelijk makkelijk loslaten. Mijn vrienden dachten, toen ik in twee jaar tijd vader werd van twee dochters, dat ik met een dubbelloopsgeweer in de tuin zou liggen, maar ik ben het tegenovergestelde. Ik vertrouw erop dat ze zelf hun weg kunnen vinden. En dat doen ze heel goed. Ze wonen beiden in Amsterdam, zitten bij een studentenvereniging, studeren; ik vind oprecht dat ze goed in het leven staan. Ik heb een heel goede band met ze, we zijn een hecht gezin. We doen veel met z’n vieren. Voor mijn 65ste verjaardag heb ik van Marika een reis naar Lapland gekregen. Daar zijn we begin januari naartoe gegaan en dat was heel bijzonder. Het is mooi en intiem om als gezin met elkaar te reizen.”

Je bent dertig jaar samen met Marika, waarom passen jullie goed bij elkaar?

“Toen ik Marika leerde kennen, had ik al heel snel het gevoel dat ik me bij haar op mijn plek voelde. Ze is heel lief, maar ook heel nuchter. Ik was in die tijd bekend, maar zij had helemaal niks met dat sterrenwereldje. Dat vond ik echt een verademing. Ik voel me na dertig jaar nog steeds op mijn plek bij haar. Wat niet wil zeggen dat we nooit botsen. We zijn beiden mondig en kunnen scherp tegen elkaar uitvallen als het even niet gaat zoals we willen. Ik vind dat wel verfrissend, want dat betekent dat je niet zomaar klakkeloos met de ander meebeweegt.”

Als ze tegen je uitvalt, gaat het dan over jouw modeltreinen? In je achtertuin heb je een Zwitsers landschap nagebouwd waar modeltreinen doorheen rijden.

Lacht: “Soms wel. Maar de tuin is vol, dus die discussie hebben we nu niet meer.”

Wat is leuk aan modeltreinen?

“De techniek, het is echt meer dan wagonnetjes en locomotieven die heen en weer rijden. Vroeger moest je bijvoorbeeld alles aan elkaar solderen, dat vond ik leuk. Maar ook een regelcentrum nabouwen vond ik heel interessant. Het is nu uiteraard gecomputeriseerd, maar nadenken over hoe je de treinen laat rijden, is een vak apart. Ik was al lang volwassen toen ik weer een modeltrein in huis had. Bij het tv-programma Nederland muziekland kwam ik Herman van Boeyen tegen, de zanger van popgroep Vitesse, en die vertelde dat hij voor zijn zoon modeltreinen had gekocht. Die man woonde op driehoog en had een megabaan gekocht, dat paste helemaal niet. Die heb ik toen voor vijfhonderd gulden van hem overgenomen. Dat is het begin geweest van wat er nu in mijn tuin rijdt. Mijn dochters en vrouw hebben er helemaal niks mee, die vinden me een treingekkie. Maar ik vind het leuk. Ik rijd nu ook op de tram, in Den Haag, dus die droom is óók nog uitgekomen.”

Is er een overeenkomst tussen dj en trambestuurder?

“Ik denk dat je dan uitkomt op entertainen. In de tram wil ik mensen een leuke rit aanbieden en een fijn gevoel geven. Dat doe ik als dj ook. Ik wil dat mensen blij worden als ze naar mijn programma luisteren. Als dj draai ik niet voor mezelf, maar voor de luisteraars. Het gaat niet om de muziek die ik leuk of mooi vind, maar die zij kennen en willen horen. Ik vind ook dat mijn programma een moment los van het dagelijkse leven moet zijn. Er is al genoeg gedoe in de wereld. Politiek, economie, maatschappelijke discussies; ik sla het allemaal over. Ik ga mensen gewoon lekker entertainen!”

Top 40 Hitdossier is elke vrijdagavond te horen tussen 18.00 en 20.00 uur bij Omroep Max op NPO Radio 5.