Annejet van der Zijl: ‘Mijn boeken hebben mij een leven gegeven waar ik als kind alleen maar van kon dromen’

Ik heb nog geen stap binnen gezet of er wordt mij al een nattig knuffelbeest aangeboden, maar als ik het wil aanpakken, begint de andere partij er hard aan te trekken. De gulle gever is Annejets hond Toby die kennelijk hoopt dat het bezoek het spelletje lang zal meespelen. Daar steekt Annejets vriend echter een stokje voor. Riem om en hop mee naar buiten voor een lange wandeling, zodat ons gesprek ongestoord kan verlopen. Onderwerp: haar 25-jarig schrijversjubileum dat onlangs is gevierd met een groot feest in de Amsterdamse Kleine Komedie en met de heruitgave van haar debuut Jagtlust.

Toch begon Annejets schrijverschap opmerkelijk genoeg niet met de wens van een klein meisje dat ‘later als ik groot ben’ schrijfster wilde worden. Archeologie, dat trok haar. “Maar mijn bètavakken waren niet sterk genoeg en daarom ben ik na een studie massacommunicatie International Journalism gaan studeren in Londen. Mijn grote voorbeeld was de beroemde Italiaanse journaliste Oriana Falacci. Net als zij wilde ik naar Zuid-Amerika om daar allerlei spannende guerrillastrijders te interviewen. Maar ik kreeg in Londen al heimwee en besefte gelukkig ook dat in m’n uppie door Zuid-Amerika trekken met mijn blonde verschijning niet verstandig zou zijn.

Terug in Nederland kreeg ik een stageplaats bij opinietijdschrift Haagse Post. Een van de eerste opdrachten die ik kreeg was informatie verzamelen over de krakersrellen bij de inhuldiging van Beatrix in 1980. Ik verwerkte het materiaal meteen maar in een lopend verhaal. Dat werd zo goed ontvangen dat ik uiteindelijk de hele editie mocht volschrijven. Daar is een boekje van gemaakt – Een dag om nooit te vergeten – dat dit jaar opnieuw verschijnt. Het was een geweldige kans om de Nederlandse journalistiek binnen te komen en het onderwerp was echt iets voor mij. Ik houd ervan om bij conflicten uit te zoeken wat mensen beweegt en hoe dat kan escaleren.”

Bestsellers

De stagiaire werd meteen in vaste dienst genomen en specialiseerde zich in misdaadverhalen. De moord en doodslag waarmee ze werd geconfronteerd heeft haar geen cynische blik op de mensheid opgeleverd. “O nee, ik wil liever begrijpen hoe iets ontstaat in plaats van het te veroordelen. Die drang zit ook duidelijk in mijn boeken.”

De sfeer bij de Haagse Post was er in die jaren een van ‘hoeren en snoeren’, maar Annejet hield zich daar behoorlijk buiten. “Een echt wilde tijd heb ik nooit gehad, daar ben ik veel te romantisch voor. Als kind was ik onzeker; ik zat het liefst in een hoekje te lezen of te tekenen. Ik hoef niet per se in het middelpunt van de belangstelling te staan, ik observeer liever. Niet voor niets woon ik nu letterlijk aan de rand van een dorp en van het bos: dit past me. Voor mij was journalistiek een heel veilige manier om de wereld te ontdekken en mijzelf te ontwikkelen.”

Toen Annejet op een dag als redactiechef bij een glossy werd gevraagd – een logische stap in haar carrière – realiseerde zij zich dat ze niet gelukkig zou worden van de wereld van cosmetica en de nieuwste mode uit Parijs. Ze besloot haar sluimerende wens om een boek te schrijven waar te gaan maken. Dat boek, Jagtlust (zie kader) werd haar debuut als schrijver. “Maar zo zag ik het destijds niet. Ik was gewoon een journalist die een boek schreef.” Het werken aan een groot project beviel echter zo goed, dat erna in haar hoofd een ambitieus plan ontstond: de biografie van Annie M.G. Schmidt. “Een uitgever die ik bij toeval tegenkwam, wilde het al hebben voor er ook maar één letter op papier stond. Toen heb ik na tien jaar ontslag genomen en the rest is history.”

Na het grote succes van Anna, stuitte ze op het even wonderbaarlijke als tragische verhaal over Rika en Waldemar Nods dat resulteerde in Sonny Boy. Ook dat boek werd door het publiek omarmd. Sterker, het werd een internationale bestseller, het werd verfilmd en komt dit jaar ook als toneelstuk op de planken. Annejet realiseerde zich: “Dit was meer dan mazzel. Er is kennelijk iets in mijn schrijven dat mensen aanspreekt. Toen ben ik langzamerhand opgehouden mezelf als journalist te zien.” Er volgden succesvolle boeken over Prins Bernhard, Gerard Heineken en Allene Tew, de Amerikaanse peetmoeder van prinses Beatrix. Haar onderwerpen kiest ze uit nieuwsgierigheid. “Ik houd van mensen die geen doorsnee levens leiden. Er moeten raadsels zijn, ik moet een zekere honger voelen naar hun wereld.”

Het troostende van kunst

Na 25 jaar en zeven bestsellers is Annejet er inmiddels wel gewend een succesvol schrijfster te zijn. “Dat succes betekent dat ik ervan kan leven en het geeft mij de ruimte om elke keer aan een nieuw boek te kunnen beginnen. Maar ik heb ook de nadelen leren kennen. Ik ben dezelfde Annejet gebleven, maar de buitenwereld ziet dat anders en dat heeft soms zijn weerslag op je omgeving. Sommige familieleden en vrienden konden er niet mee omgaan, werden jaloers. “Dan krijg je van die zogenaamd ‘onschuldige’ opmerkingen. ‘Ja, jij hebt nu natuurlijk geen tijd meer voor mij.’ Dat heeft ook een grote rol gespeeld in mijn vorige relatie. Mijn ex kon er niet tegen ‘meneer Van der Zijl’ te zijn. Ik heb lang geprobeerd om dat te compenseren, te overcompenseren zelfs, maar op een gegeven moment werkt het niet meer. Dat was heel verdrietig.”

Sowieso waren de afgelopen jaren roerig voor Annejet. Anderhalf jaar na het overlijden van haar vader, op wie ze dol was, verongelukte haar beste vriendin. Annejet: “Karin en ik kwamen elkaar ooit tegen in de collegezaal van de universiteit. Ze was een heel mooie, stijlvolle verschijning en enorm slim. Later zei ze dat haar eerste indruk van mij was: wat een leuk meisje, maar wat een verschrikkelijke kleren heeft ze aan! En dat haar! Nou, dat ging ze wel even oplossen – binnen de kortste keren had ze me helemaal uit mijn schulp gehaald.

Karin was half Noors en is op een gegeven moment weer teruggegaan naar Oslo, maar als er iets belangrijks in mijn leven gebeurde, kwam ze meteen over. Wij waren elkaars grootste supporters, elkaars veilige plek en we geloofden onvoorwaardelijk in het beste van elkaar. Ze is in 2017 verongelukt bij een bergwandeling. Haar dood was een enorme klap voor mij, ik wist me echt letterlijk geen raad. Altijd had ik mezelf kunnen afleiden door te schrijven, door via de verhalen van anderen naar antwoorden te zoeken voor dingen die ik niet begreep. Maar nu lukte zelfs dat niet meer. Gelukkig zag de huisarts dat het niet goed met me ging en die stuurde me naar een heel lieve therapeute die me duidelijk maakte dat er niets mis was met mijn verdriet. Ik heb veel aan haar gehad om mijn leven weer op orde te krijgen.

Wat ook hielp: eindeloos met de hond door de duinen lopen. En ik las – dat kon ik gelukkig nog wel, al las ik alleen maar boeken over rouw, zoals The year of magical thinking van Joan Didion en Hoogteverschillen van Julian Barnes. Bij deze schrijvers zocht ik naar de woorden die ik zelf niet kon vinden om mijn verbijstering over wat er was gebeurd uit te drukken. Dat is het mooie van kunst en literatuur; dat andere mensen iets maken waarvan je denkt: ja, zo voelt het. Het is ook troostend: ik ben niet de enige.”

Reddingsboei

Nog geen jaar na het overlijden van haar vriendin strandde na zestien jaar Annejets relatie. De scheiding verliep aanvankelijk redelijk harmonieus, maar sinds ze een nieuwe liefde heeft, bestookt haar ex haar met rechtszaken. Een kort geding over het eigendom van haar hond haalde zelfs De Telegraaf. “Ik vind het tamelijk gênant,” zegt ze. “Maar aan de andere kant denk ik: in mijn leven gebeuren ook vervelende dingen en dat is helemaal niets om me voor te schamen.”

Kort na de scheiding kreeg Annejet de diagnose borstkanker. “Tja, een ongeluk komt nooit alleen,” zegt ze met enig gevoel voor understatement. “Dat was natuurlijk niet leuk, zeker niet in het begin, toen nog niet duidelijk was hoe ernstig het was. Tot mijn geluk was ik toen wél in staat om te blijven schrijven en alles om me heen te vergeten door in een verhaal onder te duiken. Ik dacht: ik kan wel enorm met die ziekte bezig gaan, maar ik kan er ook voor kiezen het zo veel mogelijk te negeren en gewoon door te gaan met waar ik van houd. Gelukkig was mijn prognose zodanig dat ik me dit kon veroorloven – ik ben er in alle opzichten heel goed van afgekomen – en had ik artsen die mijn houding begrepen. Zij plooiden de behandelingen heen om mijn research in Amerika, want ik was toen net bezig met mijn boekenweekgeschenk Leon & Juliette, dat later uitgroeide tot Fortuna’s kinderen. Terugkijkend voelt dat boek echt als mijn reddingsboei – samen met een paar lieve vrienden, mijn hond en de natuur hier. Op een gegeven moment, toen alle drama een beetje voorbij was, liep ik door de duinen, zag dat het lente werd en merkte dat ik me gewoon weer gelukkig voelde. Natuurlijk miste ik iemand om het mee te delen, maar ik merkte dat ik qua tevredenheid eigenlijk een heel eind kwam met mijn hond, boeiend werk, mooie verhalen, een houtkachel en veel koken voor vrienden.”

En toen, op een moment dat ze het absoluut niet had verwacht, had Annejets schrijverschap nóg iets voor haar in petto. “Ik werkte al jaren geregeld samen met iemand die ook een goede vriend van me geworden was. Meer was er niet, ook omdat we destijds beiden in een andere relatie zaten. En toen sloeg opeens zomaar de vlam in de pan. We probeerden het nog af te remmen, ook omdat ik net mijn balans hervonden had en hij nog maar heel kort alleen woonde. Maar het was gewoon niet meer te houden. Ik had geen idee dat ik nog zo verliefd kon worden, zo blij en gelukkig met iemand kon zijn. Dus ja, ik vier dit 25-jarig jubileum met grote dankbaarheid. Mijn werk, mijn boeken, hebben mij een leven gegeven waar ik als kind alleen maar van kon dromen.”

Jagtlust: “Mijn debuut. Een wilde geschiedenis over een Goois buitenhuis dat in de jaren vijftig uitgroeide tot artistieke vrijplaats waar ik zelf veel van leerde – al is het maar dat ik wilde blijven schrijven.”
Anna: “Een verrassend verhaal over het leven van Annie M.G. Schmidt. Ik hoop dat ik iets van haar levenslust en humor heb overgenomen.”
Sonny Boy: “Dit ‘kleine verhaal’ was mijn persoonlijke zoektocht naar het hoe en waarom van heldendom – en over het belang van de liefde.”
Bernhard: “Mijn proefschrift als historica, over de Duitse, verborgen geschiedenis van de roemruchte prins. Wát een moeilijk boek om te schrijven, maar wat ben ik er trots op.”
Gerard Heineken: “Mijn eigen kleine liefdesverklaring aan Amsterdam.”
De Amerikaanse prinses: “Een fantastisch boek om te maken – aan Allene Tews levensmotto ‘courage all the time’ heb ik ook zelf veel gehad.”
Fortuna’s kinderen: “Een familiekroniek en mijn reddingsboei in woelige jaren, ook omdat de zes hoofdpersonen zo veel van elkaar hielden. Dat voelde, juist toen, zo goed voor mijn ziel.”

De jubileum­uitgave van Jagtlust kost € 19,99 en is een uitgave van Hollands Diep.

Dit artikel komt uit het Digitale Magazine van Margriet. Benieuwd wat er nog meer in staat? Klik hier.