Aha: dít is waarom je als zestiger vaak gelukkiger bent dan op je vijftigste

We spraken Ruut Veenhoven, emeritus hoogleraar sociale condities voor menselijk geluk aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, en Margriet Sitskoorn, hoogleraar klinische neuropsychologie aan Tilburg University, over dit fenomeen.

Gelukkiger als zestiger

Zijn grafiek laat er geen misverstand over bestaan. De lijn beschrijft een U met twee pieken: de eerste rond onze jeugd, de tweede in de buurt van de zogenaamde ‘oude dag’. De gelukscurve, noemt dr. Ruut Veenhoven deze lijn. Hij doet al vijftig jaar onderzoek naar dit onderwerp en heeft goed nieuws voor iedereen die de zestig voorbij is. “De kindertijd en late jeugd zijn relatief gelukkig”, zegt hij. “Daarna begint het geluksgevoel te dalen. Het dieptepunt ligt ongeveer rond de 45 jaar. Daarna klimt de lijn weer omhoog. Met een nieuwe piek in de pensioenjaren.”

Hoe kan het dat we als zestiger over het algemeen zo veel gelukkiger zijn? Het geheugen gaat achteruit, de gezondheid ook. Zijn dat niet juist zaken om ongelukkig van te worden? “Dat zou je denken”, zegt Veenhoven. “Maar dat is maar een deel van het verhaal. Tot je dertigste kun je je leven inrichten zoals je wilt. Je wisselt zonder pijn van baan, partner of huis. Maar in de tweede levensfase, tussen de dertig en vijftig, verdwijnt die vrijheid. Er is de hypotheek, er zijn thuiswonende kinderen en allerlei verplichtingen. Pas in de derde levensfase, als de kinderen het huis uit zijn, je met pensioen bent en je je schaapjes op het droge hebt, heb je opnieuw de vrijheid om eigen keuzes te maken. Die keuzevrijheid is een belangrijke voorwaarde voor geluk.” Vandaar dat de gelukscurve volgens Veenhoven vooral voor westerse landen geldt: landen waar de voorzieningen zoals gezondheidszorg en pensioenen goed zijn geregeld.

Ouder en wijzer? Ja dus

Naast grotere keuzevrijheid speelt ook de opgedane levenswijsheid een rol bij hoe gelukkig we zijn als zestigplussers. Veenhoven: “Denk maar aan de liefde. Naarmate we ouder worden, zijn we steeds minder geneigd met de verkeerde persoon in zee te gaan. We weten beter welke levenspartner geschikt voor ons is en zijn over het algemeen veel gelukkiger in relaties.”

Wijsheid komt met de jaren, zegt ook Margriet Sitskoorn. Niet alleen omdat we meer ervaring hebben opgedaan en onszelf beter kennen dan toen we dertig waren, maar ook doordat onze hersenen anders werken. “Mensen denken dat het brein alleen maar aftakelt naarmate we ouder worden. Maar dat is niet zo. Ja, we worden vergeetachtiger, ons kortetermijngeheugen verslechtert. Alleen springen de hersenen daar als ze ouder worden goed mee om: het brein van iemand op leeftijd zit behoorlijk vol. Ouderen gaan betere keuzes maken: wat doet er echt toe in het leven? Daarbij worden onbelangrijke dingen minder vaak opgeslagen.”

Gericht op positieve prikkels

Het kortetermijngeheugen gaat misschien achteruit, op andere fronten gaat het geheugen er juist op vóóruit, zegt Sitskoorn. De hersenen raken naarmate we ouder worden namelijk meer en meer gericht op ons eigen welzijn en geluk. “Ouderen kunnen beter met emoties omgaan. Uit hersenonderzoek blijkt dat de amandelkern, een plek die betrokken is bij emotieregulatie, minder geprikkeld raakt bij negatieve informatie dan wanneer we jong zijn. We raken minder snel gestrest of van slag bij slecht nieuws. Het brein is meer gericht op positieve prikkels. Daar komt bij dat we vanaf ons vijftigste over het algemeen een steeds positiever zelfbeeld krijgen. Ook dat draagt bij aan een groter geluksgevoel.”

Hoe we denken over ouder worden, bepaalt voor een groot deel hoe we het beleven. Tot fysieke klachten aan toe, legt de psychologe uit: “Uit onderzoek blijkt dat wie gelooft in de negatieve stereotypering van de aftakelende oudere, eerder last krijgt van ouderdomsverschijnselen zoals hartklachten.” Een zestiger die gelukkiger is, voelt zich dus niet alleen psychisch, maar ook fysiek beter.

Goed voor het immuunsysteem

Zo doet geluk veel meer dan ons een goed gevoel geven, beaamt Ruut Veenhoven. Het beschermt ons tegen ziekte: ‘Eigenlijk is het simpel: gelukkige mensen hebben minder last van stress. Bij stress maakt het lichaam zich klaar om te vechten of vluchten en andere functies komen daardoor op een lager pitje. Niet alleen de spijsvertering, maar ook de immuunreactie. Dat maakt dat ongelukkige mensen vatbaarder zijn voor infecties.”

Een andere reden dat geluk gezond maakt is dat gelukkige

mensen beter voor zichzelf zorgen. Veenhoven: “Ze roken en drinken minder, eten

gezondere dingen en volgen advies van hun artsen beter op; zo zijn ze

bijvoorbeeld meer medicijntrouw. Ook hebben ze meer waardevolle sociale

relaties. Nog meer goed nieuws: omdat geluk beschermt tegen ziekte en stress,

leven gelukkige mensen langer dan ongelukkige.”

Effect van gezondheid op geluk

Maar hoe zit dat dan als we ouder worden? Naarmate de jaren verstrijken, krijgen we steeds meer kwalen, of we nu positief in het leven staan of niet. In haar boek Eeuwig houdbaar, de ongekende toekomst van ons lichaam stelt internist en hoogleraar veroudering prof. dr. Andrea Maier dat de helft van de zestigers momenteel één of meerdere aandoeningen heeft. En naarmate de leeftijd vordert, worden dat er alleen maar meer. Met dat gegeven in het achterhoofd zou je toch verwachten dat de gelukspiek vanaf ons 65ste weer wat begint af te vlakken. Of erger nog: begint te dalen.

Want ongezond maakt toch ongelukkig? Nee, volgens geluksprofessor Veenhoven kun je dat dus niet zo stellen. “Over het algemeen geldt dat gezondheid voor de meeste mensen een veel minder grote rol speelt bij geluk dan je zou denken. In elk geval is die rol veel minder groot dan andersom. Ernstig zieke mensen blijken bijvoorbeeld veel minder ongelukkig te zijn dan je in hun toestand zou verwachten. Met andere woorden: het effect van gezondheid op geluk is zwakker dan het effect van geluk op gezondheid, dat scheelt ongeveer de helft.” Dat is toch een geluk bij een ongeluk. Zelfs ziekte brengt gelukkige mensen blijkbaar niet van hun stuk.

Artikelen van Margriet.nl ontvangen in je mailbox?

Schrijf je in via margriet.nl/nieuwsbrief.

Beeld | iStock