17x zo ga je goed voorbereid je pensioen in

Ik ga binnenkort met pensioen. Hoe doe ik dat op een zo goed mogelijke manier?

Maaike Boomstra, auteur van het boek Zin in je pensioen en coach van vrouwen die richting het pensioen gaan: “Het belangrijkst is dat je lekker in je vel zit. Hoe doe je dat? Blik terug op je werkende bestaan. Terugblikken is stilstaan en oogsten. Soms voel je nog verbittering of spijt over bepaalde functies of relaties met collega’s. Sommige beslissingen waren slim, andere minder. Onderzoek de gevoelens die zijn blijven hangen. Bijvoorbeeld de frus-tratie dat de werkgever je nooit gezien heeft voor wie je bent. Dat je ergens te lang bent gebleven. Dat je je grenzen hebt laten overschrijden. Op dat moment was de keuze logisch, maar de gevoelens die het met zich meebracht, moeten wel worden opgeruimd. Pensioen is een kans om het radicaal anders te doen. Pak die kans. Neem afscheid van al die gevoelens zodat je schoon je pensioen ingaat.”

Hoe ga ik dan schoon mijn pensioen in?

Maaike Boomstra: “Een leuke oefening om mee te beginnen is biografische lijnen tekenen. Maak een schematische weergave van markante gebeurtenissen in je leven, die je op een externe en interne lijn plaatst. Soms raken de lijnen elkaar. Bijvoorbeeld als je door een verhuizing (intern) een leuke baan moest opzeggen (extern). Zo krijg je goed inzicht in hoe je persoonlijke en professionele leven elkaar hebben beïnvloed. Als je terugkijkt zie je een ontwikkeling in je loopbaan, maar het kan ook voorkomen dat je geen carrière hebt gemaakt. Je werd bijvoorbeeld verlaten of kreeg laat kinderen; er gebeuren soms zó veel dingen in je leven, dat je geen tijd of energie hebt om aan je carrière te werken. Als je de biografische tijdlijn tekent. zie je wat er allemaal om je heen gebeurde en dat je voor dat moment de meest logische keuze hebt gemaakt. Op deze manier krijg je meer begrip voor hoe alles verliep en kun je met een prettig, afgerond gevoel je pensioen ingaan.”

Ik ben bang voor het beruchte zwarte gat. Hoe voorkom ik dat?

Maaike Boomstra: “De rouw komt sowieso, of je je loopbaan nou goed afrondt of niet. Neem de tijd om te rouwen, want je verliest een belangrijk deel van je zingeving. Ik werk veel met vrouwen uit het onderwijs en de zorg, die hun hele leven zijn blijven doorrennen en in de rouw kwamen omdat hun zingeving wegviel. Als je nooit eerder stilstaat bij wat werk voor je betekent en de gevoelens die het met zich meebrengt, kun je een moeilijke periode krijgen. Het kan voelen of je leven voorbij is. Vaak ebt dat gevoel wel weer weg, maar de overgangsfase kan leiden tot depressieve gevoelens. Daarom is bewustwording vóór je pensioen zo belangrijk. Vragen als: ‘Waar doe ik het voor in het leven?’ En: ‘Wat is mijn bestaansrecht?’ zijn hierbij belangrijke elementen.”

Heb je nog meer tips tegen het zwarte gat?

Maaike Boomstra: “Hier past een algemeen advies. Sta regelmatig stil bij wat je raakt, wat je aan het doen bent en wat je gáát doen. Als je op die manier leeft, ben je al beter voorbereid op een grote verandering. Je gaat sowieso verliezen lijden; niet alleen je werk raak je kwijt, maar ook werkcontacten. Hoe kun je dat netjes en op een rustige manier laten overgaan in een nieuw sociaal netwerk? Vraag jezelf ook af: heb ik voldoende steun, genoeg fijne mensen om me heen en welke collega’s wil ik blijven zien? Wil ik nog blijven werken, misschien vrijwilligerswerk? Maak een plannetje. Waar gaan je ogen van glimmen? Bedenk bijvoorbeeld waar je vroeger van genoot en wat je nu niet meer doet. Een grote reis maken is een leuke droom, maar elke ochtend een praatje maken met de eenzame buurman geeft ook genoegdoening.”

Het lijkt me echt zo naar om niet meer nuttig te zijn.

Maaike Boomstra: “Niet alleen wérken is nuttig. Je kunt op zo veel manieren een nuttig gevoel krijgen. Liefde, verrijking, verruiming… Het zijn misschien grote woorden, maar ze zijn nogal belangrijk in deze levensfase. Je hebt jarenlang bezit vergaard, deze periode draait om verbinding met mensen die jou verrijken en andersom. Je geest verruimen, op een andere manier naar de wereld kijken en je verdiepen in dingen waar je eerder geen tijd voor had. Stoppen met werken betekent niet het einde, maar is juist het pad naar een meer spirituele ontdekking.”

En dan is het zover… mijn laatste werkdag. Hoe pak ik dat aan?

Maaike Boomstra: “Veel mensen zien op tegen het daadwerkelijke afscheid. Logisch, want je staat op het punt om definitief je loopbaan af te sluiten. Dat is nogal wat. Daarbij rijst de vraag: wat gaan mijn collega’s en leidinggevende organiseren? Waar de een het liefst met stille trom vertrekt, vindt een ander het heerlijk om het middelpunt te zijn. Mijn advies is om wel altijd iets te (laten) organiseren, omdat het een markeringspunt is om je werkleven af te sluiten. Feit is dat je het vaak niet zelf in de hand hebt, maar je kunt de regie natuurlijk wel terugpakken. Bedenk van wie je afscheid wilt nemen en hoe. Bijvoorbeeld: ik wil geen speeches, maar wel uit eten met een beperkt gezelschap. Beleef het bewust, maar laat vooral geen dingen gebeuren die je niet wilt. Je hebt het nu een keer écht voor het zeggen.”

Waarom is het zo belangrijk om goed afscheid te nemen?

Maaike Boomstra: “Door een punt te zetten in een vorm die voor jou betekenis heeft - en dat hoeft niet altijd in de vorm van een afscheidsfeestje, je kunt ook je arbeidscontract ritueel verscheuren of je werkmappen leegmaken - kun je je loopbaan serieus afsluiten om vervolgens weer nieuwe verbindingen aan te gaan. Doe je dat niet, dan blijf je qua energie te veel in het verleden hangen.”

Bij het woord pensioen denk ik aan financiën en een forse inkomens- daling. Hoe voorkom ik dat?

Oscar Noorlag, compliance officer en marktexpert bij Van Bruggen Adviesgroep: “Door je inkomsten en uitgaven en wat er overblijft op tijd inzichtelijk te maken. De inkomsten bestaan uit de AOW, pensioen van je werkgever en wat je zelf nog aan pensioen hebt opgebouwd via bijvoorbeeld lijfrentes. De eerste twee kun je heel gemakkelijk inzichtelijk krijgen via mijnpensioenoverzicht.nl (inloggen met DigiD). Je huidige uitgaven weet je, maar waarschijnlijk veranderen er zaken als je met pensioen gaat. Misschien is je hypotheek dan wel bijna afgelost, eindigt de hypotheekrenteaftrek juist of heb je plannen om veel te gaan reizen. Als je deze zaken op tijd inzichtelijk maakt, voorkom je problemen.”

Heb ik mijn financiën wel op orde?

Oscar Noorlag: “Veel zaken zijn automatisch geregeld: AOW en werkgeverspensioen. Maar daar houdt het bij veel Nederlanders ook wel mee op. Veel vijftigers hebben een jongere leeftijd in hun hoofd om te stoppen met werken dan zestigers. Als het alleen bij een idee blijft en je je financiën er niet op hebt aangepast, kan blijken dat je in de praktijk vaak niet eerder of hoogstens een paar maanden eerder kunt stoppen met werken. Eerder stoppen met werken of een hoger pensioeninkomen vraagt dat je actie onderneemt en liefst zo vroeg mogelijk.”

Wat voor actie kan ik ondernemen?

Oscar Noorlag: “Je kunt extra gaan sparen of beleggen, al dan niet via een lijfrente die je kunt aftrekken voor de inkomstenbelasting. Sparen gaat momenteel niet zo hard, omdat de spaarrente laag staat. Met beleggen neem je meer risico en de vraag is of je daarvoor voldoende ervaring hebt, maar dit kun je oplossen door voor vermogensbeheer te kiezen. Er zijn vermogensbeheerders waar je een periodieke inleg per maand kunt doen en zij voor jou de keuze maken voor de beleggingsfondsen. Een andere manier is goedkoper te gaan wonen. Dan bespaar je niet alleen voor de toekomst geld als je met pensioen gaat, maar houd je meteen al geld per maand over om extra te sparen of beleggen.”

Wat betekent de huidige inflatie voor mijn pensioen?

Oscar Noorlag: “Inflatie betekent dat je met een gelijkblijvend pensioeninkomen minder te besteden hebt. Alleen als pensioenen worden geïndexeerd, wordt je pensioen niet uitgehold. De afgelopen jaren hebben de meeste pensioenfondsen niet kunnen indexeren en ook dit jaar is het maar de vraag of de hoge inflatie van rond de 10% leidt tot een vergelijkbaar hoger pensioen.”

Hoe kan ik eerder met pensioen?

Oscar Noorlag: “Je kunt je pensioen van je werkgever eerder laten ingaan als de pensioenregeling dat toestaat. Dit houdt dan wel in dat je pensioen na het bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd naar beneden gaat. Een andere oplossing is om je toekomstige uitgaven te verlagen door nu al extra af te lossen op je hypotheek of te verhuizen naar een goedkopere woning, die misschien ook nog eens beter past omdat de kinderen de deur uit zijn. Overwaarde kun je ook gebruiken om enkele maanden of jaren te overbruggen.”

Zegt mijn man opeens: ‘Ik ga eerder stoppen met werken, lekker uitslapen, beetje fietsen, kaarten en lekker tv-kijken.’ Wat zie ik daar tegen op!

Maaike Boomstra: “Hoe goed je het samen ook hebt, om je man plotseling continu om je heen te hebben, is wennen. Geef elkaar letterlijk en figuurlijk meer ruimte. Praat met elkaar en onderhandel. Dat is echt de enige oplossing. Probeer de emotionele kant te vermijden. Ga samen aan tafel zitten en noteer zaken als: wat wil jij, wanneer, en hoe kunnen we dat realiseren? Probeer begrip op te brengen voor elkaars situatie, want het is voor beiden een grote verandering.”

Na mijn pensioen wil ik gaan reizen.

Oscar Noorlag: “Goed idee. Vlak na de pensionering zijn de meesten een stuk reislustiger dan als tachtiger of negentiger. Daar kun je met je financiën rekening mee houden door bijvoorbeeld de eerste jaren van je pensioen iets meer van je spaargeld aan te spreken.”

Is het financieel gunstig om (deels) te blijven doorwerken?

Oscar Noorlag: “Uiteraard. Naast je AOW en pensioen krijg je dan ook nog inkomen. Je kunt er tevens voor kiezen om het pensioen van je werkgever later te laten ingaan om als je te zijner tijd stopt met werken een hoger pensioen te ontvangen.”

Hoe werkt het eigenlijk. Kan ik zelf beslissen hoeveel er wordt uitgekeerd? En kan ik ook doorsparen?

Oscar Noorlag: “Als je met pensioen gaat, keert de verzekeringsbank maandelijks de AOW uit. Je maandelijkse pensioen krijg je, als je meerdere werkgevers hebt gehad hoogstwaarschijnlijk van meerdere pensioenfondsen/pensioenverzekeraars. De hoogte van de uitkering staat in beginsel vast, maar soms kun je ervoor kiezen dat je de eerste jaren een hogere pensioenuitkering krijgt en later een lagere.”

Nu mijn man (ook)met pensioen is voelt het een beetje alsof hij mijn huis inpikt.

Maaike Boomstra: “Gun hem dat uur onderuitgezakt voor de tv. Zeg: ‘Ik ga elke week twee keer een halve dag weg, dan heb jij het huis voor je alleen.’ Wie weet is er financiële ruimte voor een tiny house in je tuin of ergens anders een plek om even alleen te zijn. Je leven samen opnieuw inrichten kan ook een mooie impuls aan de relatie geven. Echt naar elkaar luisteren en elkaar vragen stellen is nu heel belangrijk. Dat zijn we vaak zijn verleerd in de waan van de dag.”

Meer weten over je pensioen? Kijk op margriet.nl/metpensioen.

Kaarten op tafel bij Margriet over pensioen

In de podcast Kaarten op tafel bij Margriet praat Tanja Jess in aflevering 8 over ‘met pensioen gaan’ met Hedy d’Ancona en Eugènie Herlaar. Beluister de aflevering hier.