In Suriname is Pietje het eufemisme voor menstruatie

In het ene land praten vrouwen over de rode zee of de rode draak, als ze willen zeggen dat ze ongesteld zijn. In het andere land heet het dat opoe of tante Betje op bezoek is, een verwijzing naar vroeger tijden toen familieleden te hulp schoten als moeder de vrouw haar ‘periode’ had. In Suriname is Pietje het eufemisme voor menstruatie. Geen idee waarom het daar Pietje is en geen Betje.

Ik moest aan deze verhullende woorden voor ongesteldheid denken toen ik las dat vrouwen in Spanje binnenkort menstruatieverlof kunnen krijgen. Spanje loopt dan voorop in Europa, in navolging van landen in Azië en Afrika als China, Indonesië en Zambia. Wat een verlichting voor alle meisjes en vrouwen die een flink deel van hun leven elke maand lijden onder buikkrampen, rugpijn, migraine en prikkelbaarheid.

‘Oppassen voor de jongens’

Ik kan erover meepraten, want ik was een van hen. Toen ik bij de eerste keer verschrikt naar mijn moeder liep, liet ze me zien hoe ik maandverband moest gebruiken. Ze had me niet eerder voorgelicht en nu zei ze alleen maar dat ik ‘een groot meisje was geworden’ en ‘moest oppassen met de jongens’.

Ik denk dat mijn moeder, zoals veel van haar tijdgenoten, leefde met een taboe rond de maandelijkse stonde van zichzelf en andere vrouwen. Er werd niet over gepraat. Ook niet toen ik bij de tweede keer dat ik ongesteld werd voor het eerst kennismaakte met stuitende buikpijn. Mijn moeder had wel met mij te doen. Ze legde mij te bed en gaf mij witte kruispoeders tegen de pijn.

Iets verkeerds gegeten

Niet dat ze veel hielpen, maar toen ik een klein jaar later naar een internaat in Nederland verhuisde, klampte ik me vast aan deze voorlopers van de paracetamoltabletten. Ik verzamelde ze stiekem en dronk ze ook stilletjes, want de zusters Ursulinen die het internaat runden waren onverbiddelijk in hun opinie dat ongesteldheid geen ziekte was. Dat was en is het officieel natuurlijk ook niet, maar ze ontkenden daarmee dat een meisje als ik behoorlijk misselijk werd van de menstruatie. Als ik na een portie overgeven en scheel kijkend van de pijn toch naar bed mocht, heette het dat ik iets verkeerds had gegeten. En dat elke maand!

Apart van de mannen

Pas toen ik was bevallen van mijn eerste kind verdwenen de gruwelijke menstruatiepijnen. Ik woonde toen in Suriname en daar ontdekte ik pas dat mijn Surinaamse moeder was opgegroeid in een cultuur waar niet gepraat werd over dit soort ‘vrouwenzaken’. Integendeel, meisjes en vrouwen werden afgezonderd als ze ongesteld waren. Bij de Afro-Surinamers in het binnenland gebeurt dat nog steeds in een aparte hut, waar geen man mag komen. De vrouwen blijven daar een paar dagen in alle rust tot de menstruatie voorbij is. Surinamers in de stad doen dat niet, maar vooral oudere vrouwen en anderen die trouw blijven aan hun cultuur, hebben nog steeds de gewoonte dat zij geen seks hebben en niet koken als ze ongesteld zijn.

Puistjes

Als je dan bijvoorbeeld toch een cake bakt, loop je het risico dat de koek gaat ‘vallen’, wat betekent dat de cake niet goed heeft kunnen rijzen. Het is het geloof dat je tijdens de ongesteldheid onrein bent en dat het zijn weerslag heeft op het eten dat je kookt. In het onvolprezen VPRO-programma Metropolis hoorde ik een Surinaamse jongen van vijftien zeggen dat hij puistjes krijgt van het eten van iemand die ongesteld is. Onder toeziend oog van zijn oma leerde hij zelf koken om de vrouwen in zijn familie te ontzien tijdens hun periode.

De afzondering van menstruerende vrouwen in sommige culturen is een voorbeeldige voorloper op het menstruatieverlof, dat na Spanje ongetwijfeld ook in Nederland ter discussie komt. Ik ben de menopauze allang gepasseerd maar als de vrouwen hier ook recht krijgen op verlof als ze Pietje hebben, hang ik de rode vlag uit!

Over Noraly Beyer

Noraly Beyer is geboren in Willemstad, Curaçao en woonde in de jaren zeventig en tachtig in Suriname. Ze werkte als nieuwslezeres bij NOS, schrijft columns, werkt in het theater en zit in verschillende jury’s en commissies. Ze leest graag en houdt van de tuin. Noraly heeft een latrelatie met Joost Prinsen, heeft een volwassen zoon en dochter. Ze is oma van twee kleinkinderen en een heel stel bonus kleinkinderen. Wil je Noraly volgen? Tweewekelijks lees je haar nieuwste column op margriet.nl/noraly of volg haar op Twitter: @norabey