PREMIUM
Praten over seks, toen en nu: wát een verschil
Jongeren kijken samen met hun ouders naar programma’s als Sex Education, maar tegelijk zijn ze preutser dan wij ooit waren. Wat is er de afgelopen decennia veranderd in hoe we naar seks kijken?
Deskundige
Martine de Vente is medeoprichter van tishiergeenhotel.nl en ervaringsdeskundige op het gebied van pubers en seks. Ingeborg Timmerman is seksuoloog en psychotherapeut
Die pubers van tegenwoordig…
Journalist Martine de Vente (53) is medeoprichter van tishiergeenhotel.nl, hét platform voor iedereen met een puber in huis. Zelf heeft ze twee pubers van vijftien en zeventien; ze weet dus uit de eerste hand hoe anders jongeren tegenwoordig omgaan met seksualiteit dan vroeger. “Sowieso beginnen jongeren later met alles, dat wordt ook onderschreven door cijfers van Rutgers. Tegelijkertijd weten ze wel alles. Ik hoor soms termen voorbijkomen waarvan ik denk: sórry? Op mijn twaalfde wist ik niet eens wat een condoom was. Ik denk niet dat pubers hun kennis per se verkrijgen door porno, al die woorden horen ze ook op sites als Dumpert en Geenstijl.
Mijn eigen seksuele opvoeding werd vooral gedomineerd door angst voor een zwangerschap. Ik werd op een gegeven moment door mijn ouders op de bank gezet, waar werd uitgelegd wat er zou kunnen gebeuren als ik met een jongen naar bed zou gaan. Toen mijn broer vroeg of zijn vriendinnetje mocht blijven slapen, vroegen mijn ouders meteen of ze aan de pil was. Toen, in de tweede helft van de jaren tachtig, kwam ook ineens aids op, dus het was zeker niet ‘lang leve de vrijheid’, er was veel angst.
Toen ik op de middelbare school zat, was het cool om op één avond met drie jongens te zoenen. Dat doen ze nu echt niet; iedereen heeft een telefoon, voor je het weet wordt het opgenomen. Wat ook opvalt: pubers zijn extreem makkelijk en open over genderidentificatie en seksuele voorkeur: vorig jaar was iedereen in de vriendinnengroep van mijn dochter ineens lesbisch.”
‘Wij kregen vroeger geen voorlichting van onze ouders’
Khadija (51) is van Marokkaanse afkomst, maar woont al bijna haar hele leven in Nederland. Zij ziet een kentering in de manier waarop men binnen de Marokkaanse cultuur met seks omgaat. “Wij kregen vroeger geen voorlichting van onze ouders. Er werd alleen gezegd dat je niet voor het huwelijk met een man naar bed mocht. Seks was een groot taboe. Een van mijn zussen werd ontmaagd vóór het huwelijk, zij is toen snel uitgehuwelijkt aan een man die nog in Marokko woonde en naar Nederland wilde komen. Dat gebeurt nog steeds wel, sommige vrouwen moeten dan trouwen met een neef. Mijn generatie is veel opener; ik heb mijn kinderen gewoon alles verteld over bijvoorbeeld anticonceptie. Wat ik wel merk, is dat mijn zoon over alles wat met seks te maken heeft, liever naar zijn vader gaat. Dat is misschien ook wel zo in Nederlandse gezinnen, maar voor mijn gevoel is dat toch ook een cultuurding. Met mijn vriendinnen en zussen maak ik grapjes over seks.”
Open en bloot
In 1974 en 1975 werd bij de VARA in de vooravond middels het programma Open en bloot seksuele voorlichting gegeven. Bij de begintune vormden naakte mannen en vrouwen de woorden Open en bloot. Men sprak er schande van, maar de kijkcijfers waren wel hoog. In 1974 was Joop van Tijn de eerste die op televisie het woord ‘neuken’ in de mond nam. In het programma werden door middel van animaties, sketches en gesprekken diverse aspecten van seks uitgebreid besproken.
Seks op tv
In 1967 was Phil Bloom in het VPRO-programma Hoepla de allereerste persoon in Nederland die volledig naakt op televisie verscheen. In de jaren tachtig moesten we het doen met de pikante Pin Up Club en het (eigenlijk alleen suggestieve) programma Pisa (‘Kopje koffie, glazenwasser?’).
In de jaren negentig werd seks op tv steeds normaler. Zo was er het programma Seks met Angela, waarin Angela Groothuizen op een groot bed openhartig met gasten sprak over seks. Het concept was nieuw en zelfs in het buitenland ging het programma flink over de tong. Groothuizen was in het puriteinse Amerika zelfs te gast bij presentator Phil Donahue om haar show te verdedigen.
Vanaf 1997 had men het veel over Seks voor de Buch, waarin gewone mensen hun seksuele fantasieën konden waarmaken. Het was voor de meeste kijkers ronduit shockerend, vooral omdat het zeer expliciet was en pornografisch. De Vlaamse Paul Jambers had de naam dat hij vooral seksmaniakken portretteerde. Een paar jaar geleden zei hij in een interview dat dat onterecht was; hij had tweehonderd grote reportages gemaakt, waarvan er slechts vijftien seksgerelateerd waren.
Vanaf het jaar 2000 werd seks op televisie normaler. Alleen al het programma Spuiten en slikken was baanbrekend, helemáál omdat diverse BN’ers daarin pikante onthullingen deden over hun eigen seksleven. Bridget Maasland baarde vanaf 2003 opzien met het programma Neuken doe je zo!, ook een BNN-programma. De omroep was destijds nog niet samengevoegd met de VARA en richtte zich vooral op jongeren. Tegenwoordig is vooral Sekszusjes TV van NPO3 populair. Hierin praten twee zussen over alles wat met seks te maken heeft. Het programma kreeg diverse prijzen.
Aandacht voor de 50+-vrouw
Ingeborg Timmerman werkt sinds 1990 als seksuoloog en is daarnaast psychotherapeut. Onlangs verscheen Van weerzin naar weer zin, het tweede boek dat ze samen met Carlie van Tongeren schreef. “In de loop van de decennia is men anders gaan kijken naar seksualiteit en veranderde de problematiek waarmee mensen naar een seksuoloog gingen,” zegt ze.
“Grofweg is er is zeker een bepaalde ontwikkeling te zien. Ergens in de jaren zestig begonnen mensen te ontdekken dat seks iets fijns was, waarmee je je kon verbinden met de ander, dus niet alleen een middel om kinderen te krijgen. In de jaren tachtig zag je dat vrouwen vaker bij een seksuoloog kwamen omdat ze geen orgasme konden krijgen.
Rond de eeuwwisseling worstelden met name vrouwen met de kwestie ‘hoe maak ik zin?’ Inmiddels ligt de nadruk meer op de omstandig-heden, die moeten ook goed en fijn zijn; wie of wat past bij mij? Het vele (online) daten maakt wel dat veel mensen vandaag de dag nog een beetje aan het zoeken zijn. We kunnen ons al snel verplicht voelen om ook meteen te vrijen als je met iemand datet. Dat kan een reden zijn om te denken: ik ga niet daten. Er is nu meer aandacht voor de 50+-vrouw, vroeger ‘bestond’ die leeftijdscategorie eigenlijk niet op dit gebied. Ik krijg nu geregeld vrouwen in mijn praktijk die tijdens of na de overgang toch willen blijven genieten van seks. Het is nu gelukkig heel normaal om ook als vijftigplusser een fijn seksleven te willen hebben.”
Anna (73): “Veel mensen denken dat je op een bepaalde leeftijd minder of niet meer om seks geeft. Nou, dat geldt niet voor mij. Mijn man en ik vrijen meestal twee keer per week. Heerlijk. Dit is juist een fase in je leven waarin je veel minder hoeft. Het is allemaal niet meer zo gejaagd. Meer dan voldoende tijd om te genieten van seks dus. Je hoort weleens dat de behoefte bij vrouwen na de overgang veel minder is, maar mijn libido werd toen juist groter. Ik hoop dat dit nog heel lang zo blijft.”
De oorzaak voor het stoppen met seks ligt bij heteroseksuele stellen meestal bij de lichamelijke conditie van de man.
Mensen van 70 zijn wel seksueel actiever dan eerdere generaties.
Bron: Rutgers.
Expliciete scènes
De grote thema’s dood, liefde en vergankelijkheid kwamen bij elkaar in de roman Turks fruit. In deze in 1969 verschenen bestseller van Jan Wolkers beleven kunstenaar Erik en zijn grote liefde Olga de meest romantische zomer ooit. Het boek was zo typerend voor die tijd omdat het alle seksuele taboes doorbrak. Na de roman volgde in 1973 de verfilming van Paul Verhoeven, met Rutger Hauer en Monique van de Ven in de hoofdrollen. De scènes in de film waren net zo expliciet als die in het boek en ook net zo taboedoorbrekend.
Ruim de helft van mannen en vrouwen tussen de 65 en 80 jaar vindt seks belangrijk en driekwart is tevreden over hun seksuele relatie. Bron: Rutgers.
Mensen die tot op latere leeftijd een actief seksleven hebben, halen daar zowel mentale als fysieke gezondheidsvoordelen uit. Bron: English Longitudinol Study of Aging.
Seks en de menopauze
De overgang wordt steeds bespreekbaarder, mede door de aandacht die BN’ers als Caroline Tensen en Isa Hoes eraan geven. Wen er maar aan, het boek van Toren C-actrice Maike Meijer, waarin ze op komische wijze over haar menopauze vertelt, werd een bestseller. Seksueel kan er veel veranderen in en na de overgang. Het vrouwelijk lichaam produceert uiteindelijk geen oestrogeen meer, waardoor de vagina minder snel vochtig wordt en de vaginawand dunner en minder elastisch. Seks kan hierdoor pijnlijk zijn. Dit is op te lossen met pillen of crèmes op recept. Ook kan een glijmiddel helpen. Het is heel belangrijk om de tijd te nemen voor seks en vooral voor een voorspel, zodat de vagina vochtig kan worden.
Veel vrouwen die nog in de overgang zitten, geven aan een verminderd libido te hebben. Toch is dat in veel gevallen ná de menopauze ook weer hersteld. Vooral de verhalen van vrouwen die rond de menopauze een nieuwe partner krijgen en veelvuldig vrijen, zijn legio. Deskundigen raden aan om vooral met je partner te blijven praten; als je partner weet waarmee je worstelt, scheelt dat al een hoop. Veel vrouwen vinden het zelf niet zo’n ramp dat hun behoefte aan seks is verminderd, maar zijn bang dat ze hun man teleurstellen. Je seksuele verlangens kun je oproepen, het is een beetje als spierverlies als je stopt met sporten. Neem de tijd, knuffel en spreek je uit. Het hoeft niet ‘einde oefening’ te zijn.
‘Mijn man heeft gezegd dat hij er begrip voor zou hebben als ik het buiten de deur zou zoeken’
Cynthia (60): “Vijf jaar geleden raakte mijn man in coma na een bacteriële infectie. Gelukkig kwam hij daar weer uit, maar het heeft ons hele leven op z’n kop gezet, vooral op seksueel gebied. Door die coma is er iets in zijn hersenen gebeurd, waardoor een vreselijke seksuele ervaring die hij had als kind, naar boven kwam. Hij had dat misbruik volledig weggestopt, maar nu steekt die herinnering steeds de kop op. Seks met mij lukt hem niet meer, het is te beladen. Nu knuffelen we dus al een paar jaar alleen maar. Ik vind dat heel jammer, we hadden een heerlijk seksleven. Aan de andere kant ben ik natuurlijk heel blij dat hij er nog is. En knuffelen is ook heel intiem. Mijn man heeft gezegd dat hij er begrip voor zou hebben als ik het buiten de deur zou zoeken, maar daar heb ik geen behoefte aan, ondanks mijn zin in seks. Ik heb me in het verleden genoeg uitgeleefd op dat vlak – dit is mijn tweede huwelijk – en bovendien wil ik alleen hem. Er is inmiddels wel een behandelplan opgesteld door de psychiater, dus wie weet komt het ooit nog goed.”
Goed verhaal
Vroeger grapten mannen dat ze Playboy lazen voor de interviews, anno 2022 kan dat nog waar zijn ook. Het lijkt erop dat het zwaartepunt van het mannenblad daadwerkelijk meer is verschoven naar opinie. Dat de foto’s steeds braver lijken te worden, trekt oudere bunny’s zoals Jane Seymour (67 toen ze poseerde) wel meer over de streep. Linda de Mol (57) staat nog altijd op het wensenlijstje van het blad, maar blijft weigeren.
Preuts
Volgens onderzoek van EenVandaag zijn we de laatste jaren preutser geworden: zo vindt 1 op de 5 mensen topless zonnen ongemakkelijk. Een grote oorzaak: social media. We zijn heel bang dat we worden gefotografeerd of gefilmd.
Vroeger moest je video’s huren of vieze boekjes kopen, maar tegenwoordig wordt de meeste porno online gekeken. Vooral Pornhub is met 28,5 miljard bezoekers per jaar een site die extreem veel wordt gevonden door kijkers. Steeds meer vrouwen kijken porno, inmiddels is meer dan een kwart van de kijkers vrouw. De door hen meest gezochte term op Pornhub: ‘porno voor vrouwen’. Bron: Faqt.
Dokter Corrie
De Dokter Corrie Show verdient een speciale vermelding. Als onderdeel van het Schooltv-weekjournaal gaf Martine Sandifort als dokter Corrie seksuele voorlichting aan kinderen. Later kreeg ze haar eigen item in het kinderblok Zapp. Het leidde tot Kamervragen van de ChristenUnie en een aantal christelijke scholen liet na klachten van ouders leerlingen niet meer naar het Schooltv-weekjounaal kijken. Een medewerker van het programma reageerde in een ingezonden artikel in een dagblad op de ophef: ze vonden De Dokter Corrie Show een goede aanleiding voor een gesprek over seks tussen ouders en kinderen.
Sekslessen
Wat Sex and the city ruim twintig jaar geleden was, is nu de serie Sex Education op Netflix; over middelbare scholier Otis, die – zelf nog maagd – tegen betaling seksadvies gaat geven aan zijn schoolgenoten. Hij haalt zijn kennis bij zijn openhartige moeder en seksuologe Jean vandaan. De serie is uniek, omdat hij zeer expliciet over alle facetten van seks gaat (en naast grappig ook wel echt educatief is), zonder ook maar één moment plat te zijn. Toch nog baanbrekend dus.
De keerzijde
Als de uitzending van BOOS rondom The voice ons één ding duidelijk heeft gemaakt is dat sommige zaken rondom seksualiteit moeilijk te veranderen zijn. Seksueel grensoverschrijdend gedrag is helaas nog altijd aan de hand. De uitzending was een enorme wake-upcall. Het gedrag van de coaches en medewerkers van The Voice staat namelijk niet op zichzelf. Want zelfs na de hele #MeToo-beweging blijkt dat er nog steeds te veel mannen zijn die niet snappen dat je met je handen van vrouwen afblijft, dat er duidelijker protocollen nodig zijn in bedrijven, op scholen en sportclubs, net als toegankelijke vertrouwenspersonen bij wie men terechtkan. Deze uitzending was blijkbaar nodig om weer even stil te staan bij wat seksueel grensoverschrijdend gedrag nu precies inhoudt en wat we met zijn allen kunnen doen om dit voortaan te voorkomen.
Hulp nodig?
Slachtofferhulp.nl of bel 0900-0101
Centrumseksueelgeweld.nl of bel 0800-0188
Mindkorrelatie.nl of bel 0900-1450
