Partnermoord is volgens hoogleraar de voorspelbaarste vorm van moord: ‘Gebeurt zelden in een opwelling’

Dat vertelt ze in gesprek met De Volkskrant. “Partnermoord is de voorspelbaarste vorm van moord.” Monckton Smith kreeg tijdens haar werk in het politievak veel te maken met ervaringen op het gebied van partnermoord en dat inspireerde haar om onderzoek te doen naar gewelddadige relaties in Groot Brittannië.

Let op: dit artikel gaat over partnergeweld, mishandeling en/of (zelf)moord.

‘Vrouwen gedragen zich irrationeel’

Een reden voor Monckton Smith om onderzoek te doen naar partnergeweld is het feit dat veel mensen de getroffen vrouwen ‘irrationeel’ vinden. Ze vertelt over een zaak waarbij een zwaar mishandelde vrouw niet mee wilde naar het ziekenhuis. Dit frustreerde haar mannelijke collega enorm. “Hij dacht: je bent een volwassen vrouw, ga weg bij die man, dan komt het vanzelf goed. Als je bij hem blijft, gedraag je je niet als een normaal, rationeel persoon.”

Partnermoord is bijna altijd gepland

Monckton Smith deed onderzoek naar ruim vierhonderd partnermoorden in Groot Brittannië. Veel mensen denken dat dit gebeurt als een ruzie uit de hand loopt en dat er ‘iets knapt’ in het hoofd van de dader. Toch zit het in werkelijkheid vaak anders volgens de hoogleraar. “Partnermoord is bijna altijd gepland. Door een man, in meer dan negentig procent van de gevallen. Vaak heeft het slachtoffer, vier op de vijf keer een vrouw, eerder een einde gemaakt aan de relatie, en wil de dader dat niet accepteren.”

Mededogen voor de dader

Veel mensen kijken na een partnermoord volgens Monckton Smith vaak met een soort mededogen naar de dader. Zo zoeken ze naar verklaringen die ervoor zorgen dat ze de moord beter begrijpen. Denk bijvoorbeeld aan een affaire. Maar volgens de hoogleraar is het tijd om te stoppen met begrip tonen voor deze moorden en het de schuld geven aan slachtoffers. “De kans dat een vrouw wordt vermoord door haar partner is negen keer zo groot als dat zij wordt omgebracht door een vreemde. Negen keer! Bijna niemand wil dat accepteren, omdat het ons wereldbeeld minder veilig maakt. Maar zolang we dit blijven ontkennen, kunnen we het probleem niet goed aanpakken.”

Vast patroon

Voor haar onderzoek sprak Monckton Smith verschillende daders in de gevangenis. “Zij vinden dat zijzelf het grootste slachtoffer zijn, dat het aan hun partner ligt.” Veel daders vonden juist dat hén onrecht was aangedaan. “Daders verwachten begrip, op z’n minst van andere mannen. Iets als: ‘In jouw situatie had ik hetzelfde gedaan.’” Haar conclusie is dat huiselijk geweld en partnermoord bijna altijd volgens een vast patroon verlopen, behalve als er sprake is van iets uitzonderlijks, zoals een psychose. Daarom maakte ze een tijdlijn met acht fases, van de eerste ontmoeting tot de moord.

Acht fases

De acht fases verlopen als volgt: tijdens fase één (de ontmoeting) is er al een duidelijk signaal van bezitterigheid en jaloezie. In de tweede fase krijgen de vrouwen veel cadeautjes. In fase drie en vier komen er steeds meer regels en komt geweld om de hoek kijken. In fase vijf vindt de grote escalatie plaats. In fase zes denkt de dader na over moord en in fase zeven worden de plannen gemaakt. In fase acht vindt de moord of zelfdoding plaats.

Praten over zelfmoordgedachten kan anoniem: chat via www.113.nl, bel 113 of bel gratis 0800-0113.

Hulpverleners

Volgens Monckton Smith is het belangrijk dat agenten en hulpverleners zich niet te veel focussen op het slachtoffer van huiselijk geweld, maar dat er juist meer gekeken wordt naar de dader. “Besef: het slachtoffer gaat me waarschijnlijk niet helpen om bewijs te verzamelen, want ze is chronisch bang. Ga met buren en familieleden praten, zij kunnen je veel verder helpen”, vertelt ze. “Agenten en hulpverleners moeten leren hoe je dwingende controle kunt herkennen, en beseffen dat dit heel gevaarlijk is. Laat dit niet aan slachtoffers over, dat is de omgekeerde wereld. Als een vrouw zegt: ik heb mijn man net verlaten en ik ben doodsbang dat hij me iets aandoet, luister dan naar haar. En doe iets.”

Hulp nodig na geweld of bedreiging thuis, door je partner of een naaste? Of ken je iemand bij wie dit speelt? Bel bij direct gevaar 112. Bel Veilig Thuis voor advies of hulp via 0800-2000 (gratis en kan anoniem) of chat op veiligthuis.nl.