Opvoeden toen versus nu: ‘Wij deden dat heel anders’

‘Hij slaapt elke nacht tussen zijn ouders in’

Frederique (64): “Tijdens zomaar een gesprekje werd tussen neus en lippen door duidelijk dat onze kleinzoon van drie jaar elke nacht tussen zijn ouders in slaapt. Elke nacht. Standaard. Hij start dus ook nooit in zijn eigen bedje. Mijn man en ik verwachten bij hen geen tweede kleinkind meer, want een seksleven lijkt ons uitgesloten.”

‘Ik heb ze meteen stoomcursussen handen wassen gegeven’

Jetske (71): “Ik paste een paar dagen op de twee kinderen van mijn oudste dochter, Linde (7) en David (5). Het was me nooit zo opgevallen, maar die twee kunnen werkelijk niets zelf. Ze hoeven heus niet eigenhandig het bad te vullen, maar toen ik tegen David zei dat hij zijn handen even moest wassen en hem daartoe op het krukje voor de gootsteen zette, verwachtte ik wel dat hij in staat was zelf de zeep te pakken en de kraan aan te zetten. Maar hij keek me met opgeheven handen vragend aan. Linde zei: ‘Dan wast mama zijn handen altijd onder de kraan.’ Ze deed het voor: ik moest de handjes van David pakken, inzepen, kraan aan, et cetera. Navraag leerde dat mijn dochter dat ook nog steeds deed bij Linde. Ik heb ze meteen stoomcursussen gegeven in handen wassen, jas aantrekken, bips afvegen, bril indien nodig schoonvegen en wc doortrekken en dat ging ze allemaal prima af. Moet ik dit bespreken met mijn dochter? Want ik denk niet dat kinderen erbij gebaat zijn om zo volkomen onzelfstandig groot gebracht te worden…”

‘Stop ze gewoon op tijd in bed!’

Hanske (68): “Elke dinsdag zorgen mijn man en ik vanaf halfacht in de morgen voor onze twee kleinkinderen (9 en 5 jaar), zodat onze zoon en zijn vrouw rustig naar hun werk kunnen en wij de kinderen naar school begeleiden. En elke keer is het een drama om die twee hun bed uit te krijgen. ‘Het zijn avondmensjes’, zei mijn schoondochter toen ik het om halfnegen ’s avonds ter sprake bracht en de familie nog geen aanstalten maakte om ze naar bed te brengen. Pardon? Avondmensjes of niet, het lijkt mij toch raadzaam om ze wel op tijd in bed te stoppen, want dit is geen doen.”

Ander gezin, andere opvoeding

Dat grootouders en ouders andere ideeën hebben over de opvoeding, is altijd zo geweest. Maar zijn die verschillen tussen de generaties de laatste tijd toegenomen? Dr. Joyce Weeland, pedagoog en werkzaam als onderzoeker bij de Erasmus Universiteit Rotterdam, laat haar licht schijnen over verschillen door de jaren heen. “De manier waarop mensen hun kinderen opvoeden, verschilt vooral per gezin. Dit hangt onder meer samen met waar mensen wonen (stad/stadswijk, platteland), inkomens- en opleidingsniveau en culturele achtergrond. Vanuit de wetenschap weten we minder over hoe opvoeding door de generaties heen verandert. Mijn collega’s en ik zien wel dat we van de meer autoritaire opvoeding van twee generaties terug naar een meer autoritatieve opvoeding zijn gegaan. Een autoritaire opvoeding betekende geen discussie, doen wat de ouders zeiden (‘Waarom? Omdat ík dat zeg!’) en relatief weinig warmte. De autoritatieve opvoeding is democratischer en warmer. Hierin wordt geluisterd naar het kind en is veel bespreekbaar of onderhandelbaar, maar er zijn wel regels en grenzen. Onderzoek in onder meer Zweden, Australië en Korea bevestigt dat in de afgelopen vijftig jaar de mate van autoritair opvoeden is afgenomen. Bepaalde aspecten hiervan, zoals slaan, zijn nu zelfs verboden. Ook in de wetenschap is iedereen het erover eens dat wat lang ‘de corrigerende tik’ werd genoemd, geen pedagogisch middel is en zelfs negatieve effecten op kinderen heeft.”

‘Eten ze hun bord leeg, dan zit mijn schoondochter te applaudisseren’

Hetty (68): “Mijn zoon en schoondochter bedelven hun kinderen onder de complimenten. De sufste kindertekening bejubelen ze alsof zojuist de nieuwe Picasso is opgestaan. Eten ze gewoon hun bord leeg, zit mijn schoondochter bijna te applaudisseren. Laatst oefende mijn zoon een potje voetbal met zijn dochter (7). Eíndelijk schopte het lieve kind die bal een keer in het doel en hij tilde haar op en overlaadde haar met kussen alsof Vivianne Miedema zelf het winnende doelpunt scoorde in de finale. Ik vroeg hem later of het nou verstandig is om bij de doodgewoonste dingen te doen alsof ze hoogbegaafd zijn. Wat gebeurt er in die hoofdjes als ze een onvoldoende halen op school of een keer niet worden uitgenodigd voor een verjaardagspartijtje, als ze thuis constant te horen krijgen hoe fantastisch ze zijn? Kunnen ze dat geestelijk aan? Hij zei dat zijn vrouw op dit vlak veel tekort was gekomen in haar jeugd en dat hun kinderen – net als zij – hoogsensitief zijn, en daardoor heel onzeker. Ik ben bang dat het gewone leven ze nog eens verschrikkelijk zal tegenvallen.”

Adviezen van Joyce Weeland

1 “Samen opvoeden is een uitdaging, of het nou gaat om ouders en hun (nieuwe) partners of om ouders en grootouders. Als je een structurele rol hebt in het leven van kinderen, moet je dingen op elkaar afstemmen, dus mijn advies aan de grootouders: ga het gesprek aan met de ouders. Open communicatie is heel belangrijk. Tast het samen af en bedenk: wat mogen oma en opa anders doen dan mama of papa, maar ook: waar trek je wel één lijn? En vermijd kritiek op de ouders. Met een uitspraak naar de kinderen als: ‘Papa en mama vinden dat het zo moet, maar ik vind dat onzin’ ontstaan conflicten, en bij de kinderen loyaliteitsconflicten.”

2 “Er bestaat niet één recept voor een goede opvoeding. Het ene kind kan goed tegen verandering, het andere niet, de een heeft duidelijkheid nodig zonder uitleg en discussie, de ander is meer gebaat bij onderhandeling en gentle parenting. Bovendien moet de opvoedingsstijl passen bij de opvoeder zelf, want die moet ’m consequent kunnen toepassen.”

3 “Wees mild naar de ouders: in principe hebben ze altijd het beste voor met hun kind. Net als je zelf altijd had als ouder...”

‘Mijn dochter vroeg of ik alsjeblieft een beetje normaal kon doen’

Sylvia (76): “Mijn kinderen doen het alle drie: ze praten met hun eigen kinderen op een volwassen toon en soms met de moeilijkste woorden. Bij mijn eerste kleindochter zat ik nog helemaal in de modus van ‘Ja! Izz m’n poeleke zo blij? Tutututu. En moet ze niet lekker slaapjezzz doen dan?’ tot mijn dochter vroeg of ik alsjeblieft een beetje normaal kon doen. Aanvankelijk was ik beledigd, maar ik merkte later dat peuters – en zelfs baby’s! – al veel begrijpen voordat ze zelf kunnen praten. Inmiddels heb ik zeven kleinkinderen, met wie ik op een tamelijk volwassen manier praat. Op hun eigen niveau natuurlijk, en geen onderwerpen waar ze niet aan toe zijn. En dat gaat heel goed, we hebben de leukste gesprekjes.”

‘Mijn kleindochters zitten non-stop op hun telefoons’

Petra (72): “Ik heb het gevoel dat mijn zoon en schoondochter bang zijn voor hun eigen twee dochters (11 en 9 jaar). Of beter gezegd: voor wat hun dochters misschien, ooit, later, bij een therapeut te klagen zullen hebben. De omzichtigheid waarmee ze die twee kleine heksen benaderen, gaat zo ver dat ik het hele gezin inmiddels uit de weg ga. Nou vieren wij kerst met de hele familie en de laatste keer zaten die twee non-stop op hun telefoons. Ik vroeg mijn zoon en schoondochter of ze hier iets aan wilden doen, ook omdat ik het niet leuk vond voor mijn andere kleinkinderen, die dit niet mogen. Zegt mijn schoondochter: ‘Och, wij zijn hier gewoon heel makkelijk in.’ Alsof het een verdienste was ten opzichte van al die lastpakken om haar heen – met hun véél socialere kinderen! Ik zei dat ze het de anderen hier wel lastig mee maakte en hoorde haar vervolgens tegen die meiden zeggen: ‘Sommige mensen vinden het vervelend dat jullie op de telefoon zitten. Willen jullie ’m wegdoen?’ Waarom moet ze zo duidelijk maken dat het niet aan háár ligt als ze haar kinderen gewoon vraagt om zich een beetje fatsoenlijk te gedragen in gezelschap? Wat is dit voor krankzinnig gedrag?”

‘Mijn kleindochter leek wel een menselijke draaimolen’

Annemarie (59): “Laatst aten we bij mijn dochter, haar vrouw Lisette en hun dochter Sammy (3). Lisette is erg van het stoeien en fysiek pittig spel met Sammy. Ze zegt dat uit onderzoek is gebleken dat dit heel belangrijk is in de opvoeding. Een stoere opvoeding zou angststoornissen in de toekomst voorkomen. Daar kan ik me wel iets bij voorstellen, maar die avond hield ze Sam bij de voetjes vast en draaide haar in de rondte, als een menselijke draaimolen. Sammy vond het enig en wilde nog een keer, maar ik word sindsdien overvallen door angstbeelden dat Lisette uit evenwicht raakt en onze kleindochter met haar hoofdje tegen de tafel slaat. Waarschijnlijk is er met mij te weinig gestoeid vroeger, ahum.”

‘Ik maak me zorgen over viespeuken die zich online in hun jonge levens dringen’

Lies (64): “Mijn kleinkinderen zijn van jongs af aan verslingerd aan de iPad en kenden daar vanaf hun tweede jaar al beter de weg op dan ik. In hun jonge jaren ging het nog om betrekkelijk educatieve spelletjes en filmpjes, nu worden er online de meest gewelddadige oorlogen uitgevochten of ze zitten geheimzinnig te giechelen en smiespelen. Ik zou ze graag naar een sportveld sturen, maar krijg dan te horen dat ik nog erger ben verouderd dan hun Nintendo spelcomputer uit de jaren nul. Ik heb geen idee wat ze online uitspoken en maak me ook zorgen over viespeuken die zich voordoen als een nieuw vriendinnetje en zich zo in die jonge levens dringen.”

De regels van internet

“De opvoedstijl die ik in een aantal van de stukjes van de grootouders terugzie, wordt ook wel ‘gentle parenting’ genoemd. Dat is opvoeding waarin veel aandacht is voor goede hechting, sensitiviteit en warmte. Er zijn grootouders die het waarderen, maar er is ook onbegrip. De stijlen van opvoeding veranderen mee met maatschappelijke bewegingen, zoals onze normen en waarden. Wat ook bij de meeste gezinnen verandert: de hoeveelheid vrije tijd die kinderen hebben zonder volwassenen in hun omgeving. Kinderen van nu komen steeds minder op plekken zonder volwassen toezicht – dat heeft te maken met meer gevaarlijk verkeer en een sterker bewustzijn van de gevaren. Pedagogen waarschuwen dat dit ook nadelen kan hebben: kinderen leren hierdoor bijvoorbeeld minder goed zelf conflicten op te lossen, risico’s in te schatten én ze hebben minder ruimte voor ongestructureerd fantasiespel. Voor de goede orde, het toegenomen gevoel van onveiligheid door sommige ouders (‘stranger danger’) lijkt niet in lijn met de cijfers. Het aantal incidenten waarbij een kind door een vreemde iets wordt aangedaan (bijvoorbeeld de kinderlokker) is niet toegenomen. Het blijft gelukkig heel zeldzaam, maar we horen er veel meer over en zijn dus ook banger voor dit soort dingen. Social media spelen hier waarschijnlijk een rol in. Daarnaast hebben social media de druk op ouders verhoogd om het allemaal perfect te doen. Er is inmiddels zo verschrikkelijk veel informatie te vinden over opvoeding dat dit het uiteindelijk – paradoxaal genoeg – niet makkelijker maakt, maar juist onzekerheid in de hand kan werken bij ouders.”

‘Dat continue gezanik van onze dochter kostte ons de meeste energie’

Bente (61): “Toen in maart 2020 alle scholen sloten, raakte mijn dochter volledig overspannen. Vóór de corona ging het al die kant op, maar het thuiswerken viel haar en haar man erg zwaar en met de kinderen (een meisjestweeling van toen 6 en een zoon van 8) er de hele dag omheen, viel ze om. De kleinkinderen kwamen bij ons logeren tot alles voorbij was – mijn partner en ik waren inmiddels met pensioen en pasten al een vaste dag in de week op. Elke avond konden ze Zoomen met hun ouders en overdag gaven wij ze les. Het was leuk en bevredigend en ook zwaar, ’s avonds gingen we een uur eerder naar bed, doodmoe. Maar het continue gezanik van onze dochter kostte de meeste energie: minstens vijf keer per dag belde ze met instructies over hun lichaamsbeweging, hun viool-, piano-, judo- en blokfluitlessen, zoveel glazen water per dag ‘en natuurlijk géén frisdrank!’, hun gluten, gevoeligheden… Op dag drie was ik het zó zat dat ik verschrikkelijk uit mijn slof schoot. Ze wilde haar kinderen direct komen ophalen – en let op het woordgebruik: háár kinderen, alsof haar man geen enkele rol in het geheel had. Gelukkig kon hij dit tegenhouden en we hebben een lang gesprek gehad over haar perfectionisme, dwangmatigheid en ook haar gebrek aan doodgewone interesse hoe het hier ging. Natuurlijk werd haar gedrag versterkt door die burn-out, maar het was ook duidelijk waar die was ontstaan. We zijn nu ruim tweeënhalfjaar verder en ze is nog steeds in therapie. Hoofddoel: leren loslaten, genoegen nemen met zesjes en wat meer plezier in het leven terugvinden. Met de kinderen gaat het goed, ze komen nog steeds regelmatig een weekend logeren.”

‘Ik zwijg over die poppen en die plastic sieraden’

Bea (63): “Mijn dochter is alleenstaand moeder en voedt haar dochter (5) genderneutraal op. Naast de kleurloze kleding en blokkendozen waarmee ze het kind opzadelt, is ze heel kritisch op boekjes, televisieprogramma’s en (online) spelletjes. En heus, ik ben blij dat mijn kleindochter niet wordt grootgebracht met Barbie en de geseksualiseerde meisjeslijven van animatieseries als Bratz en Winxclub, maar in een speelgoedwinkel zie ik wel haar behoefte aan typische meisjesspulletjes. Ik heb nu poppen en tamelijk lelijke plastic sieraden in huis, die ze zelf heel zorgvuldig heeft uitgekozen. Maar ik wil dat niet aan haar meegeven uit angst voor ruzie met mijn dochter of, erger, het idee dat mijn dochter haar die spullen af zal nemen, terwijl die kleine schat er zo blij mee is.”

Dit artikel komt uit Margriet Extra - Liefde & relaties. Meer lezen? Bestel Margriet Extra op lossebladen.nl.