4x zo voorkom je dat je ziek wordt wanneer je vrij bent

De term verwijst dus niet naar een bepaalde kwaal, maar naar het moment waarop klachten optreden.

Vrijetijdsziekte

Vrijetijdsziekte wordt meestal gelinkt aan de zomervakantie, maar kan voorkomen tijdens andere vakanties of vrije dagen. Hoogleraar emoties en welbevinden Ad Vingerhoets, verbonden aan Tilburg University, introduceerde de term al in 2002. Waarom hij wilde onderzoeken of veel mensen kampen met klachten tijdens vrije dagen, vertelde hij in 2016 aan de Volkskrant: “Zelf was ik nooit ziek, behalve tussen kerst en nieuwjaar en incidenteel in de weekenden. Ongeveer drie procent van de Nederlandse bevolking bleek aan te geven last te hebben van dit verschijnsel.” Vrijetijdsziekte uit zich vaak in vage pijntjes en vermoeidheid, maar soms ook in koorts of griepachtige verschijnselen.

Voorkomen is beter dan genezen!

Er zijn wel degelijk dingen die je kunt doen om te voorkomen dat virussen jou te grazen nemen:

1. Vaker handen wassen

Onderzoekers van de University of Alberta in Canada bestudeerden honderden studies naar verschillende manieren om verkoudheden te voorkomen en behandelen. Alle reclame voor probiotica, vitaminesupplementen en neussprays ten spijt: regelmatig handen wassen werkt beter, omdat je zo de bacteriën en virussen waarmee je voortdurend in aanraking komt (als je iemand een hand geeft, als je bij de tandarts in een tijdschrift bladert, als je op de stopknop in de tram drukt…) minder kans geeft. Zo voorkom je ook dat anderen ziek worden.

Grondig handen wassen

Het is wel van belang dat je je handen gróndig wast. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft een instructie (ook te bekijken op

), waardoor ziekteverwekkers onverbiddelijk worden geëlimineerd: maak je beide handen flink nat, neem wat vloeibare zeep uit een pompje, wrijf je handen goed in zodat ze onder en boven bedekt zijn met zeep, sla je vingertoppen niet over en wrijf de zeep ook goed tussen de vingers. Vervolgens goed afspoelen. Drogen doe je bij voorkeur met een schone handdoek (die je elke paar dagen vervangt) of met papier.

Tip: probeer in plaats van antibacteriële zeep eens een probiotisch product. Antibacteriële zeep tast het ecosysteem aan – je vernietigt ook gezonde micro-organismen. Probiotische producten bevatten levende bacteriën die concurreren met bacteriën die je ziek kunnen maken. Ze herstellen het evenwicht tussen goede en slechte bacteriën, waardoor het risico op infectie wordt verlaagd. Je koopt probiotische zeep bij goede drogisterijen en via internet.

2. Slaap meer

Dat slapen essentieel is, wisten we natuurlijk al: slaapgebrek is funest voor je humeur, zorgt ervoor dat extra kilo’s blijven plakken en verkort zelfs je levensduur. Ook in de strijd tegen winters gekwakkel helpt wat extra slaap. Slaapgebrek verzwakt immers je immuunsysteem, waardoor je kwetsbaarder wordt voor virussen en bacteriën. Ga dus eens wat vaker vroeg onder de vol dus. iPads en mobiele telefoons blijven beneden, want het licht van deze apparaten is funest voor de aanmaak van melatonine, het hormoon dat je nodig hebt om de slaap te vatten. Wil je toch per se onder de dekens nog even op een beeldscherm koekeloeren, gebruik dan een schermdimmende app, maar verwacht daar geen wonderen van.

Mentaal bezig zijn is funest

Volgens dr. M.G Smits, neuroloog somnoloog bij de Polikliniek voor slaapwaakstoornissen en chronobiologie in het Gelderse Vallei Ziekenhuis in Ede, heeft het mentaal druk bezig zijn veel meer invloed op je nachtrust dan het blauwe licht dat iPhones en iPads op je schijnen. “Neem bijvoorbeeld het intypen van letters op een smartphonescherm. Dit vertalen van hersenactiviteit naar bewegingen van je vingers kost veel energie en belemmert het inslapen nog meer dan het blauwe licht.” Gewoon een lekker, ontspannend boek dus. Of seks, ook een prima slaapmutsje.

3. Zet de ramen open

De donkere dagen vragen erom het thuis lekker knus te maken, met kaarsjes en de open haard aan. Maar vergeet niet geregeld te ventileren in huis. Griep- en verkoudheidsvirussen zitten in druppeltjes snot, slijm en speeksel die verspreid worden als we hoesten, niezen of praten. Dat gebeurt vooral in ruimten waar mensen dicht bij elkaar zitten en waar slecht wordt geventileerd. Vaker fietsen dan de bus nemen is dus ook helemaal geen slecht idee! En of het nu koud is of niet: laat in woon- en slaapruimten de ventilatieroosters het liefst (deels) open.

Baat het niet…

…dan schaadt het niet. Probeer dit eens:

• Studies hebben aangetoond dat kippensoep helpt bij griep en verkoudheid. De stoom die van de soep afkomt, verlicht de verstopping van neus en borst. Bouillon schijnt ontstekingsremmende eigenschappen te hebben.
• Ga vaker sporten om je immuunsysteem te versterken. Hoe fitter je bent, hoe groter de kans dat je immuunsysteem vervelende virusjes en bacteriën te grazen neemt. In Journal of Strength & Conditioning Research zweert men bij wekelijks maximaal 2,5 uur intensieve krachtoefeningen om de griep te slim af te zijn.
• Haal waterijs in huis. Onderzoek wijst uit dat kinderen én volwassenen na een operatie baat hebben bij het eten van een waterijsje: zij hebben minder behoefte aan pijnstillers. Artsen denken dat dit komt door een combinatie van factoren: de suiker in het ijsje maakt endorfine in het lichaam vrij, waardoor je minder pijn ervaart. Een waterijsje geeft een blij gevoel en dat leidt af van het vervelende gevoel van ziek zijn. Als waterijs zelfs de ellende van een operatie verlicht, dan moet het bij een milde ‘winterkwakkel’ haast wel wonderen verrichten!

Je verkoudheid verkorten

Wat als het al ‘te laat’ is en je snotterend en sniffend je weekend of vakantie in gaat? Volgens Martijn Katan, als emeritus hoogleraar Voedingsleer verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, kun je een verkoudheid niet aanpakken op het moment dat die al is losgebarsten. Ook niet met sinaasappels of vitamine C. Uitzieken is het enige wat echt helpt. Maar ondanks dat vitamine C volgens Katan niet voorkomt dat je verkouden wordt, is er toch (bescheiden) goed nieuws... Je volgende verkoudheid duurt wel kórter als je vanaf nu dagelijks een gram vitamine C gaat slikken. Doe je dat de hele herfst en winter door, dan duurt je volgende verkoudheid geen 5 dagen, maar 4,5 dag.

Thee met honing

Verzachten van een verkoudheid kan wel. Dit wordt al eeuwenlang gedaan met honing. Onze (over)grootmoeders hadden al goed in de gaten dat een lepel honing in heet (niet kokend) water of thee verzachtend werkt tegen een zere keel en hoesten vermindert. De grootmoeders krijgen inmiddels steun van de Britse gezondheidsinstanties National Institute for Health and Care Excellence en de Public Health England. Deze gezondheidsorganisaties hebben in hun richtlijnen laten opnemen dat honing de eerste keuze moet zijn voor verkoudheidspatiënten. Deze komen vaak bij de huisarts om antibiotica vragen, terwijl dat medicijn zelfs bij hardnekkige verkoudheid slechts voor een lichte afname van symptomen zorgt.

Een buitenbeentje: de ‘echte’ griep

Terwijl verkoudheidjes en gekwakkel vooral onaangenaam zijn en de hele winter door welig tieren – volwassenen worden jaarlijks zo’n twee tot vijf keer verkouden, kinderen wel zes tot tien keer per jaar! – is griep een serieuze ziekte. Griep, veroorzaakt door het influenzavirus, komt veel minder vaak voor dan verkoudheid: volgens wetenschappers van het Imperial College London krijgen volwassenen vanaf dertig jaar en ouder gemiddeld maar twee keer in de tien jaar griep. In Nederland krijgt jaarlijks ongeveer één op de tien mensen griep.

Beginverschijnselen griep

Griep begint vaak met koude rillingen, koorts, hoofdpijn en spierpijn. Keelpijn en droge hoest komen ook vaak voor. Volledig herstel duurt één tot drie weken. Griep kan voor flinke complicaties zorgen. Vooral bij mensen met een verminderde weerstand kan een griep ernstig verlopen – dan kun je bijvoorbeeld denken aan longontsteking of hartproblemen. Naar schatting overlijden er in ons land jaarlijks 2.700 mensen aan de gevolgen van griep.

Zo voorkom je dat je griep krijgt

Griepvirussen zijn in Nederland actief in de winterperiode, pakweg van december tot en met maart. Wil je liever niet ‘aan de beurt’ komen, dan is gezond leven – goed eten, goed slapen, op tijd ontspanning zoeken – natuurlijk prima, maar dat biedt geen garanties. Wat wél helpt, is de griepprik. “Ben je gevaccineerd, dan neemt de kans dat je griep krijgt met veertig procent af. Krijg je ondanks de vaccinatie toch griep, dan verloopt de ziekte vaak milder en met minder complicaties,” vertelde Margot Carpay, programmamanager Nationaal Programma Grieppreventie van het Centrum voor Bevolkingsonderzoek onlangs in Margriet.

Wie zestigplus is of bij een medische risicogroep hoort – dan gaat het onder andere om mensen met hart-, nier- en longproblemen, diabetespatiënten, mensen die chemotherapie ondergaan of die door andere ziekten een verminderde weerstand hebben – wordt jaarlijks tussen half oktober en half november uitgenodigd voor de prik. Val je niet binnen die doelgroep, dan kun je overwegen je huisarts te vragen je te vaccineren (op eigen kosten). Voor dit jaar is het te laat, maar je kunt er alvast een goed voornemen van maken voor volgend jaar!

Tekst | Nicole Gommers

Illustratie | Mireille Schaap

Beeld | iStock

Artikelen van Margriet.nl ontvangen in je mailbox? Schrijf je in op margriet.nl/nieuwsbrief