Voedselbank-oprichter Clara Sies:‘We voelden heel sterk: wij zijn geholpen, nu willen we anderen helpen’

“We hadden in de jaren tachtig een goedlopende kleding- en sieradenwinkel in Rotterdam. We deden inkopen in Londen, verkochten aan andere winkels en hadden een paar naaisters in dienst. Sjaak is ontzettend creatief. Als hij bijvoorbeeld een mooie blouse in de destijds populaire serie Dynasty zag, maakte hij het patroon na en een paar dagen later hing het in de winkel. We draaiden een omzet van een half miljoen gulden, maar we leefden daar niet naar. Op een gegeven moment kwam er een eindafrekening van de Belastingdienst en bleken we een schuld van 30.000 gulden te hebben. Dat bedrag hadden we niet op de plank liggen. Dat werd het begin van de teloorgang. We moesten de schuld maandelijks aflossen, maar daardoor konden we andere rekeningen niet meer betalen en bouwden we nog meer schulden op. Er zat niets anders op dan onze zaak in juli 1986 te sluiten.”

Creatief in de schulden

“Daar zaten we dan met vier kinderen, in de schulden en in de bijstand. Onze creativiteit die we daarvoor in de winkel staken, werd nu dé manier om ons hoofd boven water te houden en onze schulden weg te werken. Als eerste ging de auto de deur uit. Kleding maakten we zelf of we gingen naar de kringloop – nu hip, maar destijds helemaal niet. Bij een verjaardag bakten we zelf een taart in plaats van naar de bakker te gaan. Met kinderverjaardagen gingen we niet meer naar bijvoorbeeld de Efteling. Sjaak zette een speurtocht uit in de buurt, die eindigde bij de snackbar. Als de kinderen daar dan een liedje zongen, kreeg ze een ijsje of een patatje. De eigenaar van de snackbar maakte dan een speciaal prijsje voor ons. Achteraf hebben onze kinderen aangeven dat ze er nooit iets van gemerkt hebben dat we van een uitkering leefden en het zwaar hadden. We wilden ze er ook niet mee belasten. Ook konden we niet meer naar alle verjaardagen in de familie, de reiskosten of een cadeau konden we niet betalen. Ik verzon dan een smoesje, want we wilden niet zielig gevonden worden. Sjaak en ik hadden het vertrouwen dat het ooit weer goed zou komen.”

Lichtpuntjes

“Er waren lichtpuntjes en hulp vanuit onverwachte hoek, dat sterkte ons vertrouwen. Onze zoon zat destijds bij de scouting en hij had een bruine corduroybroek nodig. Voor ons was dat onbetaalbaar, maar even daarna kregen we een zak kleding met daarin een bruine corduroybroek in zijn maat. Halleluja! Ook lag er vlak nadat de winkel gesloten was een envelop op de deurmat met een paar honderd gulden erin. We weten nog steeds niet wie dat gedaan heeft. Op z’n tijd voelden we ons wanhopig en namen we de telefoon niet meer op, bang dat het weer een schuldeiser was. Maar we merkten al snel: als je je ogen sluit voor je problemen dan wordt het alleen maar erger. We zetten alles op alles om niet failliet te gaan, want dan zouden we nooit meer een nieuwe zaak kunnen openen. We schreven onze schuldeisers aan en een paar wilden meegaan in een schuldsanering. Onze energieleverancier was de grootste dwarsligger en wilde niet meewerken. Uit wanhoop hebben we toen een aangetekende brief met ons verhaal naar toenmalig minister De Korte van Economische Zaken, burgemeester en wethouders van onze woonplaats en naar het energiebedrijf gestuurd en om hulp gevraagd. Dat zorgde er uiteindelijk voor dat we er na vier jaar zonder faillissement zijn uitgekomen en de belastingschuld een slapende schuld werd. Wij zeggen dan ook altijd tegen anderen: zit niet bij de pakken neer. Kun je zelf geen brief schrijven, zoek dan hulp. Schaam je er niet voor, want je problemen kunnen opgelost worden.”

Nog een mond te vullen

“Voor onze relatie waren de schulden ook een beproeving. Je bent geïrriteerder, krijgt meningsverschillen over hoe de problemen op te lossen. Je kunt daarin blijven hangen, maar het ook van je afschudden en je er niet door laten leven. Sjaak en ik kozen voor het laatste en afgelopen december vierden we dat we 51 jaar getrouwd zijn. In 1991 werd ik ongepland zwanger van ons vijfde kind. Ik was alleen maar ziek en misselijk en ervoer mijn zwangerschap niet als een cadeautje. Nog een kostenpost erbij, hoe breien we dat nu weer rond? We hadden alle babyspullen verkocht en alleen nog maar een wieg op de vliering staan. Het is nu een heerlijk meid van 31 jaar, maar destijds zag ik nog een mond te voeden niet zitten. Ik werkte destijds, nadat de schuldsanering klaar was, bij de Gemeente Rotterdam. Terugkeren naar het werkende leven was geen winstpunt. Je krijgt te maken met een armoedeval: allerlei regelingen vallen weg omdat je werkt en daardoor houd je netto minder over dan met een uitkering. Het is iets wat heel veel mensen van werk afhoudt, maar het lijkt iets wat onoplosbaar is.”

Antenne voor mensen in nood

“Door al die moeilijke jaren hebben we een antenne gekregen voor mensen die achter de voordeur in de problemen zitten. We voelden daarom heel sterk: wij zijn geholpen, nu willen we anderen helpen. Een vriend zei: misschien is het goed om iets met levensmiddelen te doen, iets tegen verspilling. Hij bracht ons in 2000 in contact met een kweker die het doodzonde vond dat zijn overgebleven tomaten doorgedraaid moesten worden. We besloten de tomaten op te halen voor mensen in de buurt die het moeilijk hebben. Meer kwekers sloten zich aan en ook de bakker bewaarde zijn overgebleven brood voor ons in de vriezer. Sjaak haalde het wekelijks op en we brachten voedselpakken langs bij mensen van wie we vermoedden dat ze het moeilijk hadden. In het begin waren ze terughoudend: wat kost dat en wat moet ik ervoor doen? In twee jaar tijd hielpen we vanuit onze woonkamer zo’n dertig gezinnen. Toen wees een vriend ons op het concept Voedselbank, dat dan al in twaalf landen in Europa bestaat, maar nog niet in Nederland. We namen een kijkje bij een Voedselbank in België en besloten onze kleine stichting om te dopen naar Voedselbank Nederland. We waren dan wel klein, maar dachten groot. Verder begonnen we zonder uitgedacht ondernemersplan, we deden gewoon. We klopten aan bij bedrijven om ons te steunen, maar die kenden de Voedselbank niet. Dat was het moment dat we de media opzochten. Na een artikel in het Rotterdams Dagblad kwam er een storm aan media-aandacht, we werden uitgenodigd in praatprogramma’s en na een uitzending van KRO Netwerk stond onze telefoon roodgloeiend. Wij dachten: nu komen de hulpvragen, maar we kregen juist mensen die wilden helpen. Dat was zo mooi! Bedrijven sloten zich aan en het balletje ging rollen.”

Voedselbank

“Inmiddels is Voedselbank Nederland een landelijke organisatie met 172 locaties, 14.000 vrijwilligers en ruim 40.000 gezinnen die geholpen worden. Als we vooraf hadden geweten dat het zo groot zou worden, denk ik niet dat we er ooit aan waren begonnen. We waren er zeven dagen per week mee bezig, maar het groeide ons boven het hoofd. Toen we alleen nog maar aan het vergaderen waren, werden we daar niet vrolijk van. We wilden onze handen uit de mouwen steken op de werkvloer. In 2013 namen we dan ook met pijn in ons hart afscheid van de Voedselbank. Het voelde voor ons als een zesde kind en ook dat kind ging nu uit huis. Daarna maakten we een paar jaar pas op de plaats. Maar mensen kennen ons en op straat werden we regelmatig aangesproken door mensen die bij de Voedselbank waren afgewezen omdat ze vijf à tien euro te veel inkomen hadden om ervoor in aanmerking te komen. Op een dag riep Sjaak: laten we een gaarkeuken beginnen! Iedereen zei: Je bent gek. En ik dacht ook: Wat nu weer?! Zo ontstond Gaarkeuken Rotterdam, om armoede en eenzaamheid te bestrijden in Rotterdam-Zuid. Er wordt in een centrale keuken in een zorgcentrum gekookt en vanuit daar worden de maaltijden over vier restaurants gedistribueerd. Voor mensen die het wel kunnen betalen, kost de tweegangenmaaltijd € 4,50 en anders eet je gratis. We hebben de naam Gaarkeuken bewust gekozen als een signaal naar de politiek en de media met de insteek: het gaat allemaal niet zo goed in Nederland. Dat ging het vijfenhalf jaar geleden niet en nu al helemaal niet meer.”

Anderen helpen

“Het is crisis op crisis op het ogenblik en voor velen is de situatie inmiddels uitzichtloos. Een alleenstaande moeder kwam me een paar maanden geleden trots vertellen dat ze na drie jaar op een houtje bijten eindelijk schuldenvrij was. Niet veel later vertelde ze me overstuur dat haar energierekening driehonderd euro per maand omhoogging. Raakte ze weer in de schulden. Hoe demotiverend is dat? Sjaak en ik zijn nu wat minder intensief betrokken bij de Gaarkeuken en samen met anderen zijn we een project gestart waarbij we mensen helpen met naaicursussen, juridisch advies en maatschappelijk werk. We kunnen de problemen voor mensen natuurlijk niet oplossen, maar we kunnen ze wel met de juiste instanties en hulpverlening in contact brengen. Het geeft ons veel voldoening om mensen te helpen en ik denk niet dat dat ooit ophoudt. Het is heel mooi hoe we bij de Voedselbank mensen met afgezakte schouders en hangend hoofd binnen zagen komen en zagen opbloeien doordat ze zich gezien voelden. Ook vrijwilligers vonden weer een stukje zingeving, eigenwaarde en zelfvertrouwen door iets te doen voor een ander.”

Omkijken naar een ander

“Er zal ooit wel weer een betere tijd komen, maar voor nu heb ik er een hard hoofd in. Ik zie mensen vereenzamen, omdat ze zich verstoppen achter die voordeur. Sjaak en ik zitten nu in een redelijke rustige situatie. We hebben nooit pensioen opgebouwd en leven van onze AOW, maar door de jaren hebben we een buffertje kunnen opbouwen. Ook als we bijna niets hadden zetten we iets apart, al was het maar tien gulden. Ik voel nog steeds het trotse gevoel dat we hadden op het moment dat we met ons bij elkaar gespaarde geld een wasmachine konden kopen. Over het algemeen koop ik nog steeds bij de kringloop en we hebben een brik van een auto. Om een vette bankrekening geef ik niets, mijn familie is mijn rijkdom, maar rijkdom is ook tevreden zijn met wat je hebt. Ik hoef geen grotere auto, geen mooiere kleren en van een dag pannenkoeken met suiker en stroop eten worden wij net zo blij als van naar een luxe restaurant gaan. Ik ben geen econoom en ik heb niet ook de oplossing tegen armoede, maar ik weet wel dat je met een beetje creativiteit en medemenselijkheid een heel eind komt. Hoe groot je eigen ellende ook is, je kunt altijd voor iemand van betekenis zijn. Breng eens een pannetje soep bij een buurvrouw die alleen is, praat eens met die eenzame buurman, maak een ontbijtje voor kinderen in je buurt die zonder ontbijt naar school gaan of ga vrijwilligerswerk doen. Als ieder mens zou omkijken naar een ander mens, dan zou er al heel veel verlichting zijn.”