De financiële reddingsbrigade geeft antwoord op 4 prangende vragen

Experts

• Lucienne van der Geld is directeur van het Landelijk Netwerk Notarissen, docent notarieel recht, plaatsvervangend raadsheer bij het Hof in Den Haag en werkt ook geregeld op een notariskantoor.

• Sieta Autar-Matawlie is erfrechtadvocaat en estate planner bij GMW advocaten.

• Linda van de Ven is financieel adviseur bij haar eigen bedrijf Financieel Advies Van de Ven in Assen.

Welk goed doel is betrouwbaar om aan te schenken?

De notaris: “Kies voor een goed doel dat erkend is door de Belastingdienst. Die doelen herken je aan de ANBI-status, wat staat voor Algemeen Nut Beogende Instelling. Er zijn veel vereisten waaraan organisaties moeten voldoen om deze status te krijgen. Schenken aan een doel met ANBI-status heeft twee voordelen: de organisatie waaraan je geeft hoeft geen belasting te betalen over je gift, dus wat je schenkt is het nettobedrag. Daarnaast mogen organisaties geen winstoogmerk hebben en slechts beperkt beschikken over eigen vermogen. Zo weet je dat je geld niet bij dure bestuursleden terecht komt en dat het niet wordt opgepot. Dat is ten slotte wat je wilt wanneer je schenkt: dat ze iets dóén met je geld.”

De advocaat: “Kies in de eerste plaats een doel dat bij je past. Wat vind je belangrijk? Het is tenslotte jouw geld waarvan het doel goede daden gaat verrichten. Voor wat betreft de betrouwbaarheid: sinds 2016 is er het CBF-keurmerk. Het CBF is toezichthouder en controleert goede doelen op allerlei criteria zoals bestuur, beleid, fondsenwerving, verslaglegging, integriteit en verantwoordelijkheid. Het is een andere en uitgebreidere controle dan voor de ANBI-status. Op de website cbf.nl kun je alle 678 Erkende Goede Doelen vinden. Je kunt er met een gerust hart aan schenken.”

De financieel adviseur: “Schenk in ieder geval aan een doel waar je een klik mee hebt en waarbij je je betrokken voelt. Misschien een organisatie waar je al vrijwilligerswerk voor doet. Buiten de keurmerken om kun je ook altijd de website van organisaties checken. Goede doelen zijn verplicht verantwoording af te leggen op hun site. Je kunt trouwens ook andere dingen schenken dan geld. Bijvoorbeeld een woning. Of een collectie die je bezit. Dat moet je vastleggen in een testament.”

Wat moet ik regelen bij een scheiding? Waar begin je?

De financieel adviseur: “Ik zou iedereen aanraden allereerst eens een afspraak te maken met een adviseur om je goed te laten voorlichten. Kennis geeft inzicht en helpt je goede keuzes te maken. Verdiep je in de materie, anders doe je jezelf tekort. Waar heb je recht op? Ik zie vooral bij de groep 65-plussers nog vaak een traditionele verdeling: de man werkte en deed de financiën en de vrouw zorgde voor de kinderen en heeft weinig inzicht in de financiële situatie. Het zou dus goed zijn dat je al vóór je gaat scheiden op de hoogte bent van je positie, dus wanneer alles nog koek en ei is tussen jullie. Houd je huwelijkse voorwaarden eens in de zoveel tijd tegen het licht. Je persoonlijke situatie verandert gedurende je leven. Als ze inzicht hebben in hun financiële situatie en hun zaakjes op orde hebben, komen vrouwen vaak tot bloei, is mijn ervaring. Omdat ze hun eigen leven leiden. Dat geeft veel zelfvertrouwen.”

De notaris: “Scheiden op latere leeftijd is vaak lastiger dan op jonge leeftijd, omdat er meestal vermogen is opgebouwd. De eerste stap is om te kijken of je in je eentje een huis kunt kopen. Daarna is het zaak om je in de rest van de financiën te verdiepen: waar ga je van rondkomen? AOW krijg je sowieso, die hoeft niet te worden gedeeld. Soms gaat hij zelfs omhoog als je alleen gaat wonen. Verder: is je partner al met pensioen? Heb je recht op een deel daarvan? Heb je recht op alimentatie? Ga naar een adviseur die ervaring heeft met scheidingen op oudere leeftijd. En nog een tip: echtscheidingsprocedures kunnen vaak lang duren. Maak, als je niet wilt dat je toekomstige ex van je erft, een testament voor het geval je tussentijds overlijdt.”

De advocaat: “Bij een echtscheiding gaat het er in de eerste plaats om dat je in juridisch opzicht van elkaar ‘losgeweekt’ wordt. Begin met nadenken over het verdelen of verrekenen van het gemeenschappelijke vermogen. Uitgangspunt is of je in gemeenschap van goederen bent getrouwd of op huwelijkse voorwaarden. Denk er ook aan om de begunstiging van je levensverzekering te wijzigen en je testament. Er komt veel bij een scheiding kijken. Het loont de moeite om je goed te laten voorlichten of bijstaan door een kundige adviseur en het hoofd koel te houden. Zo voorkom je ook dat een scheiding een vechtscheiding wordt. Probeer er in gezamenlijkheid uit te komen.”

Wat moet ik regelen voor mijn (klein)kind(eren) voordat ik overlijd?

De advocaat: “Denk aan een aantal belangrijke kwesties: wat vind je belangrijk met betrekking tot je uitvaart? Wie moet wat krijgen? Wil je ‘de koude kant’ ook rechten geven op een deel van je nalatenschap? Hoe kun je erfbelasting besparen? En: wie mag of mogen alles afwikkelen? Het is slim om dat testamentair vast te leggen. Als je al een testament hebt gemaakt, is het verstandig om dat eens in drie à vier jaar met de hulp van een erfrechtadvocaat of notaris kritisch na te lopen. De wet kan namelijk zijn veranderd, je vermogen kan qua waarde of samenstelling zijn gewijzigd en in je leven kan natuurlijk ook het een en ander zijn veranderd. Denk bijvoorbeeld aan de geboorte van een kleinkind of een breuk met een van je erfgenamen. Op de Dag van het Testament is zo’n check meestal gratis. Een update hoeft vervolgens niet duur te zijn. Sterker: als je de dingen goed regelt, scheelt dat je nabestaanden veel gedoe en geld.”

De notaris: “Heb je geen testament? Dan bepaalt de wet wie je vermogen erft: je partner en je kinderen. En als je partner niet meer leeft: alleen je kinderen. Een testament is om meerdere redenen handig en belangrijk. Je kunt erin regelen wie er precies van je erft en wie niet, wie de erfenis afwikkelt. Denk breder dan alleen je testament: bijvoorbeeld ook aan wie de levensverzekering wordt uitgekeerd. De notaris loopt allerlei zaken met je af. Je kunt het zien als een inventarisatie van je wensen voor als je bent overleden. Wat moet er bijvoorbeeld gebeuren met je digitale erfenis op het web? Als je je kinderen nu al iets wilt geven, mag dat tot hun veertigste eenmalig maximaal 29 duizend euro belastingvrij zijn. En vanaf veertig jaar maximaal zesduizend per jaar. Wat níét bij wet geregeld is, is dat je kleinkinderen van je erven. Als je aan hen geld wilt nalaten moet je naar de notaris. Een briefje met informatie in de kluis is niet voldoende. Leg het vast in een testament. Kleinkinderen kunnen belastingvrij 23 duizend euro erven van hun grootouders.”

De financieel adviseur: “Sommige mensen denken dat een handgeschreven briefje met informatie genoeg is om de zaken na hun overlijden vlot af te laten handelen. Zo’n briefje noemen we een codicil. Maar een codicil is niet afdoende voor geldzaken. Wel voor spullen zoals kleding, boeken en sieraden. Hoewel ik ook in dát geval altijd zou adviseren om ze in een testament op te nemen om verwarring te voorkomen. In een testament leg je alles vast over wat er na je dood met je vermogen moet gebeuren. Je kunt er goede doelen in opnemen, een executeur aanwijzen, maar je kunt er ook een legaat in opnemen, bijvoorbeeld om een som geld na te laten aan die aardige buurvrouw. Een slim opgesteld testament kan veel geld besparen. Bijvoorbeeld door besparing op de successie- of de erfbelasting. In sommige gevallen willen ouders hun kinderen onterven. Houd er rekening mee dat kinderen sowieso recht hebben op een zogenoemde ‘legitieme portie’. In je testament kun je aangeven wie je van erfenis wilt uitsluiten. Bijvoorbeeld de kinderen van je echtgenoot uit een ander huwelijk. Of de partners van je kinderen, ook al zijn die in gemeenschap van goederen getrouwd.”

Wat is het verschil tussen een testament en levenstestament?

De financieel adviseur: “Als je de dingen die je na je overlijden wilt niet goed vastlegt in een testament, loop je het risico dat je erfgenamen na je dood ruzie met elkaar krijgen. Datzelfde geldt voor de wensen die je hebt voor tijdens je leven: je nabestaanden hebben mogelijk allemaal een ander idee van de manier waarop je de dingen geregeld zou willen hebben. Een levenstestament is wat dat betreft veel belangrijker dan mensen denken. Leg je wensen vast, zodat de mensen om je heen er niet over in het duister hoeven te tasten. En regel je zaakjes het liefst vandaag nog. We denken soms dat we het eeuwige leven hebben. Pas op het allerlaatste moment gaan we de dingen regelen. Maar dan ben je vaak te laat. Het is confronterend om met je einde bezig te zijn. Maar doe het toch. Voorkom dat je wilsonbekwaam wordt. Achteraf zijn mensen vaak erg opgelucht. Wat ik vaak hoor: ‘Had ik het maar veel eerder gedaan.’”

De advocaat: “Een testament werkt pas als je bent overleden. Een levenstestament is bedoeld voor wanneer je wilsonbekwaam wordt. Bijvoorbeeld bij dementie of door een coma. In het ideale levenstestament ga je in op de wat- en de wie-vraag. Wat wil je dat er met je vermogen gebeurt? Wat wil je met betrekking tot je verzorging? En wat zijn je eventuele wensen met betrekking tot beëindiging van je leven? Met de wie-vraag bedoel ik: wie moet jouw wensen uitvoeren en wie moet toezicht op die uitvoerder houden? Als je geen levenstestament hebt, moet je partner of kind langs de kantonrechter om bij je bankrekeningen te komen. Alhoewel je er niet toe verplicht bent, raad ik iedereen aan een levenstestament bij de notaris te maken. Een akte van de notaris wordt door bijna alle banken en andere (financiële) instellingen geaccepteerd.”

De notaris: “In een levenstestament leg je vast wat er moet gebeuren en wie daar beslissingen over mag nemen, als je dat zelf niet meer kunt. Op welke momenten mag diegene wát besluiten? Wil je naar een verpleeghuis of zorginstelling als je ziek wordt? Of wil je thuis verpleegd worden? Mag je geld daaraan ‘op’ gaan? Wil je gereanimeerd worden? Wil je worden begraven of gecremeerd? Zelfs partners weten dat vaak niet van elkaar. Veel partners zeggen: wij nemen voor elkaar de beslissingen als er iets gebeurt. Maar dat kan zonder een levenstestament slechts beperkt. Zonder levenstestament moet een partner of andere nabestaande eerst langs de rechter om een bewindvoerder aangewezen te krijgen. In het slechtste geval is die bewindvoerder een wildvreemde.”