Zó groot is de kans dat je ziek wordt van roken

Dekker en de Kanter beantwoorden de meest prangende vragen rondom roken.

Er zijn rokers die negentig worden. Hoe groot is de kans dat je ziek wordt nu eigenlijk?

De Kanter: “Van alle rokers – volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek 23 procent van de bevolking – overlijdt twee derde aan de gevolgen van roken, een kwart zelfs voor het 65ste levensjaar. Bij die groep zitten veel mensen die nog veel jonger overlijden: veertigers, die vaak jonge kinderen achterlaten. Als longartsen zien we per jaar landelijk 13.000 nieuwe longkankerpatiënten, maar er zijn zéstien soorten kanker rook gerelateerd, van wie bijna 85 procent na vijf jaar is overleden.. Een roker loopt ook twee tot zes keer zoveel kans op beroertes en hartziekten. Roken kan ook leiden tot reuma en chronische bijholteontstekingen. In Nederland is roken zelfs de meest voorkomende oorzaak van blindheid.”

Dekker: “Buiten zie je vooral rokers die nog gezond zijn, maar wíj zien hoe het met velen van hen afloopt. Zware COPD-patiënten – hun longen zijn beschadigd en zij krijgen minder lucht – komen nauwelijks buiten omdat ze afhankelijk zijn van een zuurstoftank, en mensen met ledematen die moeten worden geamputeerd of die kanker hebben liggen in het ziekenhuis. De gevolgen van roken blijven daarom grotendeels verborgen.”

Is het nooit te laat om te stoppen met roken?

Dekker: “De kans op kanker neemt fors toe als je na je dertigste blijft doorroken. Hoe eerder je stopt, hoe beter. Stop je rond of voor je dertigste, dan heb je na tien tot vijftien jaar – als je lichaam de ‘rommel’ heeft opgeruimd – evenveel kans op longkanker en hart- en vaatziekten als een niet-roker. Ook het risico op andere kankers neemt af. Wie al veertig jaar een pakje per dag rookt, heeft na het stoppen nog lange tijd een verhoogde kans op longkanker en andere kankers.”

De Kanter: “Op een longfoto kun je het niet zien, maar longen zijn vanbinnen babyroze. Bij een roker worden ze echt zwart. Maar als je een forse tijd bent gestopt, gaan je longen zich reinigen. Het zijn echt verpletterend mooie organen. De pest is dat de gifstoffen uit je sigaret ook naar andere organen worden vervoerd. Naast elk van de miljoenen longblaasjes loopt namelijk een haarvaatje, dat voedingsstoffen en zuurstof aan organen levert. Zo komen kankerverwekkende en andere schadelijke stoffen uit een sigaret razendsnel terecht in het hele lichaam: van eierstokken tot hersenen. Teer bijvoorbeeld blijft heel lang ‘plakken’ en kan je dus ook lang na het roken ziek maken. Blaaskanker komt veel voor, zelfs bij mensen die al twintig jaar zijn gestopt.”

Dekker: “Artsen spreken over ‘packyears’ om een risico-inschatting te maken voor ziekten. Rook je twintig jaar een pakje per dag, dan heb je twintig packyears, rook je twintig jaar lag twee pakjes per dag, dan zit je op veertig packyears. Vanaf twintig packyears neemt je risico op kanker fors toe. Maar zelfs al heb je al twintig of veertig packyears in de pocket, dan nog heeft het zin om te stoppen, vooral als je het hebt over het terugdringen van risico’s. Mensen zeggen soms: ik heb toch al COPD, voor mij helpt het niet meer. Dat is echt onzin.”

De Kanter: “Een gezond mens heeft miljoenen longblaasjes, met het oppervlak van een voetbalveld. Als je rookt, lever je - als je daarvoor gevoelig bent - steeds meer longweefsel in: het lost simpelweg op en komt nooit meer terug. Dat heet emfyseem. Je longen gaan eruitzien als emmentaler-gatenkaas. Voor iedere roker heeft het dus zin om te stoppen, omdat je verdere vernietiging van longweefsel dan een halt toeroept. Dus ook als je al kortademig of benauwd bent.”

Is de welbekende rokershoest het eerste wat verdwijnt als je stopt?

Dekker: “Hoesten en slijm opgeven wordt na een aantal weken al minder. Je wordt minder kortademig door afname van nicotine en koolmonoxide in je bloed. Ik had een patiënt die al jaren niet meer naar het strand kon, want vanaf de boulevard kon hij de trap niet af en op. Na twee tot drie weken kon dat wél weer.”

De Kanter: “Slijmvliezen raken minder gezwollen, waardoor die groene prut die je opgeeft fors afneemt. Binnen vier tot zes maanden functioneren trilhaartjes weer optimaal. Die filteren stofdeeltjes en virussen in de luchtwegen, waardoor je minder infecties oploopt.”

Dekker: “Maar er is al eerder effect, bijna direct zelfs. Al twintig minuten na je laatste sigaret dalen je bloeddruk en hartslag, waardoor de kans op schade aan allerlei organen kleiner wordt.”

Yeah, Margriet is genomineerd voor Website van het Jaar 2020!

Help jij ons winnen? Stem dan snel!

Is stoppen met roken gunstig voor je huid?

Dekker: “Al na twee tot drie maanden wordt de doorbloeding veel beter en krijg je een veel gezondere teint. Op internet kun je foto’s zien van tweelingen waarvan de ene helft rookt en de andere niet. Die roker is per definitie veel rimpeliger. Heb je eenmaal rimpels, dan kun je dat door te stoppen met roken niet meer terugdraaien, maar wel voorkomen dat het nog erger wordt. Door voortdurende inhaleer- en zuigbewegingen krijgen rokers rimpels rond de mond: het zogenaamde 'anusmondje'. Fijn toch, als je dat kunt voorkomen?”

Hoe zit het verder met je mond?

De Kanter: “Veel rokers krijgen parodontitis ofwel ernstige tandvleesontsteking, waardoor tanden uiteindelijk uitvallen. Niet-rokers krijgen een waarschuwingssignaal: hun tandvlees gaat bloeden. Maar bij rokers bloedt het tandvlees niet, omdat hun bloedvaatjes verstopt raken. Daardoor werken ze niet met de mondhygiënist aan herstel. Als je stopt met roken gaat je tandvlees vaak alsnog bloeden – dat voorkomt dat je uiteindelijk een kunstgebit nodig hebt.”

Verandert je lichaamsgeur?

De Kanter: “Je ruikt stukken lekkerder als je stopt met roken. Niet alleen uit je mond, maar die geur gaat overal in zitten. Twee uur na het spreekuur ruik ik mensen nog.” Die lijflucht is zelfs zo intens dat chirurgen rapporteren dat ze bij een operatie na het maken van een snee kunnen ruiken of de patiënt rookt – die geur komt van binnenuit. “Je doet je omgeving wat aan, qua stank en meeroken. Ook die ‘derdehandsrook’ is schadelijk.”

Wat doet roken met je haar?

Dekker: “Er is een relatie tussen kaalheid en roken. Wie rookt, heeft meer haaruitval. Bovendien kan je haar gelig worden door het roken.”

Heeft stoppen met roken gevolgen voor je vruchtbaarheid?

De Kanter: “Je bent minder vruchtbaar als je rookt. De kans op succesvolle ivf halveert bij rokende vrouwen. Raak je zwanger, dan is de kans op vroeggeboorte sterk verhoogd.”

Is stoppen ook verstandig met oog op de overgang?

De Kanter: “Jazeker. Rokers komen vervroegd in de overgang. Bovendien loop je een hoger risico op osteoporose ofwel botontkalking. Voor vrouwen rond de middelbare leeftijd is het dus extra belangrijk om te stoppen.”

Wat doet stoppen met roken voor je psyche?

Dekker: “Een grootschalig, internationaal onderzoek wijst op een verband tussen roken, depressie en angsten. Het effect van stoppen met roken lijkt ongeveer even groot als wanneer je een antidepressivum zou nemen. Soms verwijzen psychiaters door naar ons. En dat terwijl je vaak hoort dat roken bij mensen met psychische problemen de stress tempert.”

De Kanter: “Een gigantisch misverstand. Een sigaret helpt niet tegen stress. Het zijn ontwenningsverschijnselen van nicotine die je dat stressige gevoel geven. Die verdwijnen als je er weer eentje opsteekt. Als je stopt met roken, moet je daar dus doorheen. Rokers hebben irreële gedachtenkronkels – uitspraken als ‘ik stop maar niet, want de stress is nog veel slechter voor mijn gezondheid’ of ‘milieuvervuiling is veel erger, dus wat maakt het uit’ zijn géén smoesjes. Het is de verslaving die spreekt.”

Dekker: “Stel: je grijpt maar weer naar de sigaret omdat je kat is overleden. Helpt dat? Je brengt jezelf schade toe én je kat is nog steeds dood. Weten dat het niet reëel is wat je denkt, helpt.”

Duidelijke taal: stoppen is beter. Maar ja, verslaving is ook erfelijk bepaald. Héb je eigenlijk wel een keuze?

Dekker: “Of je een zware roker bent, is voor een belangrijk gedeelte erfelijk bepaald. Toch kunnen ook zware rokers stoppen. Je hebt misschien wel meer ondersteuning nodig. Het is belangrijk te begrijpen wat verslaving met je brein doet. Rokers beweren dat het roken van elke sigaret een vrije keuze is, dat ze het zelf willen. Roken is echter net zo verslavend als bijvoorbeeld cocaïne. Het is je verslaving die je dat laat denken. Daar moet je eerst doorheen.”

U heeft beiden stevig gerookt. Wat merkte u zelf na het stoppen?

De Kanter: “Ik rookte al vanaf mijn twaalfde en ben nu twaalf jaar gestopt. Toch durf ik niet te zeggen dat ik er écht vanaf ben – als ik een slechte dag heb, denk ik nog vaak: ik steek er een op. Stoppen met roken voelt in het begin als rouw. Je verliest je vriendje, en ook al was het een fout vriendje, je mist hem toch. Verwar die rouw niet met ontwenningsverschijnselen. Verder merkte ik het hele scala aan verbeteringen: meer lucht, fitter, betere huid. En ik ruik véél lekkerder.”

Dekker: “Ook ik was stevig verslaafd, ik rookte vanaf mijn veertiende een pakje per dag, maar kwam in gewetensnood door alles wat ik in het ziekenhuis zag. Je raadt je patiënten het roken af, en wat doe je zelf? Ik heb vooral geleerd hoe irreëel je gaat denken door roken. Als je die gedachtenpatronen leert doorbreken, kun je er vanaf komen.”

De Kanter: “Ik hoor vaak dat vrouwen niet stoppen omdat ze bang zijn om aan te komen. Ik gun het elke roker om van dergelijke gedachtenkronkels af te komen. Je komt aan, maar dan gemiddeld zo’n drie kilo en geen dertien. Maak een stappenplan waardoor je die schade kunt beperken: je kunt in het begin bijvoorbeeld nicotinevervangers nemen, waardoor je minder aankomt en wat minder afkickverschijnselen hebt, gezonder koken, dagelijks bewegen. Iemand zei ooit: stoppen is moeilijk, maar de diagnose kanker krijgen is nog veel moeilijker. Dat is waar. Gun jezelf en je dierbaren een serieuze stoppoging. Het kan ook meevallen, vergeet dat niet. Je kunt altijd hulp vragen.”

Wanda de Kanter is longarts in het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis in Amsterdam, Pauline Dekker is longarts in het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk. Beiden strijden tegen de tabaksindustrie en maken zich hard voor een rookvrije generatie: daarvoor zouden sigaretten veel duurder moeten worden en alleen beschikbaar op moeilijk bereikbare locaties. De Kanter en Dekker schreven samen de boeken Nederland stopt! met roken en Motiveren kun je leren.

Tekst | Nicole Gommers

Illustratie | Caroline Cracco

Dit artikel verscheen eerder in Margriet 2019-20.

Je kunt deze editie nabestellen op MAGAZINE.NL