PREMIUM
Waarom kanker bij vrouwen anders is dan bij mannen
Al jaren blijkt uit onderzoeken dat het voor vrouwen moeilijker is om de juiste medische zorg te krijgen, want de meeste zorg is nog steeds gebaseerd op het mannenlichaam. Vier weken lang besteden we aandacht aan vrouwen en geneeskunde. Deze week: vrouwen en kanker.
- Prof. dr. Sabine Siesling is hoogleraar ‘kankerzorg op maat’ aan de Universiteit Twente en onderzoeker bij het Integraal Kankercentrum Nederland.
- Prof. dr. Lonneke van der Poll-Franse is hoogleraar ‘kankerepidemiologie en overleving’ aan de Universiteit van Tilburg en onderzoeker bij het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).
Toenemende overlevingskansen
“Borstkanker is nog steeds de meestvoorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Maar het goede nieuws is dat de overlevingskansen blijven toenemen,” zegt Sabine Siesling, hoogleraar ‘kankerzorg op maat’. “Vooral in de vroege stadia zijn de overlevingskansen de laatste dertig jaar behoorlijk gestegen. Het percentage vrouwen met borstkanker stadium II en III dat na tien jaar nog leeft, is sinds 1989 omhoog gegaan met respectievelijk 19 en 24%. Dat betekent dat meer dan 82% van de vrouwen in stadium II na tien jaar nog in leven is. Voor stadium III is dat 59%. De kans dat vrouwen met uitgezaaide borstkanker (stadium IV) na tien jaar nog leven is ook iets toegenomen, helaas maar 4%. Er worden ook vorderingen gemaakt met vroege opsporing van de ziekte, vertelt ze. “De pammografie is bijvoorbeeld een nieuwe techniek om borstkanker op te sporen. Daarbij wordt gebruikgemaakt van korte lichtpulsen die ultrageluid veroorzaken op plekken waar zich veel bloed bevindt, zoals rond tumoren. Deze techniek is pijnloos; goed nieuws voor de vrouwen die de klassieke mammografie als pijnlijk ervaren. Ook op het gebied van de radiologie zijn vorderingen gemaakt. Tegenwoordig heb je digitale mammografieën die nauwkeuriger zijn te beoordelen dan ouderwetse röntgenfoto’s. En artificial intelligence kan de radioloog ondersteunen door op details te wijzen die aandacht behoeven.” Toch stijgt het aantal diagnoses van borstkanker nog steeds. Siesling: “Dat komt deels door goede screening, maar ook door risicofactoren waar vrouwen soms weinig aan kunnen doen, zoals op latere leeftijd je eerste kind krijgen, op jonge leeftijd je eerste menstruatie krijgen of op latere leeftijd in de overgang komen. Alcohol en overgewicht zijn ook risicofactoren. Gelukkig zien we dat die stijging aan diagnoses aan het afvlakken is.”
Darmkanker
Darmkanker staat op nummer vier als het gaat om veelvoorkomende vormen van kanker. Hoe eerder de diagnose, hoe meer kans op volledige genezing. Alarmsignalen zijn: bloed of slijm bij de ontlasting, blijvend veranderd ontlastingspatroon, verminderde eetlust, buikpijn, loze aandrang, gewichtsverlies, aanhoudende vermoeidheid. Als je dit soort klachten hebt, ga dan naar je huisarts. Mensen tussen de 55 en 72 krijgen één keer in de twee jaar een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek darmkanker. Doel daarvan is voorstadia van darmkanker op te sporen en kanker zo te voorkomen.
Bron: Maag Lever Darm Stichting.
Met het begrip ‘stadium’ wordt aangegeven hoe ver de ziekte zich in het lichaam heeft uitgebreid. Het is een indicatie voor afmeting en uitgebreidheid van de borsttumor. Ook geeft het aan of er uitzaaiingen zijn in de lymfeklieren rondom de borst en in andere organen.
Long- en huidkanker
“Helaas zien we de afgelopen dertig jaar een flinke stijging in het aantal vrouwen met longkanker en huidkanker,” zegt Sabine Siesling. “Lange tijd kregen vrouwen veel minder vaak longkanker dan mannen, omdat roken vooral iets was wat mannen deden. Maar sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw zijn meer vrouwen gaan roken, en dat is een belangrijke oorzaak van de enorme toename in het aantal gevallen van longkanker bij vrouwen. De toename van huidkanker is te wijten aan ons zongedrag en aan de toename van het aantal mensen dat gebruikmaakt van zonnebanken. Bij zowel longkanker als huidkanker kan preventie een heel belangrijke rol spelen in het terugdringen daarvan. Je altijd goed insmeren en niet in de volle zon gaan liggen bakken is een manier om huidkanker te voorkomen, net zoals stoppen met roken of liever: er nooit aan beginnen heel belangrijk is bij het voorkomen van longkanker.”
Meer risico
Vrouwen hebben anderhalf keer meer risico op ernstige bijwerkingen van behandelingen tegen kanker, zoals chemotherapie en hormoontherapie, dan mannen.
Bron: IKNL.
Erfelijkheid
Sommige vormen van kanker kunnen erfelijk zijn en dan is het goed daar alert op te zijn. Erfelijkheid kan bij borstkanker en ook bij eierstokkanker een rol spelen. Bij ongeveer acht procent van de vrouwen met borstkanker speelt erfelijkheid een rol. Hebben meerdere vrouwen in de familie borstkanker of eierstokkanker gehad, dan kun je een erfelijkheidsonderzoek laten doen. Als blijkt dat je het kanker-gen hebt, kun je je vaak laten screenen zodat je er heel vroeg bij bent, mocht je het krijgen.
Bron: IKNL.
Klachten en bijwerkingen
“Er zijn grote verschillen tussen vrouwelijke en mannelijke kankerpatiënten,” zegt Lonneke van de Poll-Franse. Zij is hoogleraar ‘kankerepidemiologie en overleving’. “Vrouwen hebben bijvoorbeeld meer last van bijwerkingen en daarom kijken onderzoekers nu of behandelingen anders kunnen worden ingericht voor vrouwelijke kankerpatiënten. Artsen kiezen steeds vaker een behandeling op basis van genetische kenmerken. We letten tegenwoordig ook op de doseringen. Lange tijd was het mannenlichaam daarvoor het uitgangspunt. Maar voor een vrouw kan zo’n dosering te zwaar zijn.”
Dit gegeven was aanleiding voor Van de Poll-Franse om nader onderzoek te doen naar de verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke kankerpatiënten. “We zien bij vrouwelijke kankerpatiënten meer klachten. Ze functioneren lichamelijk minder goed, hebben meer last van vermoeidheid, angsten en depressie dan mannen. Maar als je mannelijke kankerpatiënten met gezonde mannen vergelijkt, blijkt dat het netto effect van de kanker op mannen groter is. De ziekte heeft bij mannen veel meer impact op hun sociale functioneren en op werk, gezin en hobby’s.” Het is opmerkelijk: vrouwen hebben dus veel meer klachten, maar toch heeft de ziekte meer impact op het functioneren van mannen. “Mogelijk heeft dat te maken met het rollenpatroon. Mannen worden geacht sterk te zijn, praten niet zo makkelijk over hun problemen als vrouwen en halen mogelijk hun eigenwaarde meer uit hun werk. En als dat dan wegvalt, zijn ze misschien meer uit het lood geslagen. We weten niet precies de oorzaak, er is meer onderzoek naar nodig. Er is sowieso meer onderzoek nodig naar de verschillen tussen mannen en vrouwen. Want dat onderzoek staat in de oncologie nog in de kinderschoenen.”
Eén op de zeven vrouwen krijgt borstkanker
Kanker is doodsoorzaak nummer één bij vrouwen en mannen in Nederland. Borstkanker komt bij vrouwen het meest voor. Ongeveer één op de zeven vrouwen krijgt gedurende haar leven borstkanker en één op de 27 vrouwen overlijdt eraan. In 2021 werd bij de meeste vrouwen een kleine tumor (stadium I) gevonden. Bij slechts 5% werd uitgezaaide borstkanker vastgesteld. De meeste vrouwen zijn 50 tot 74 jaar ten tijde van de diagnose.
Bron: IKNL.
“Het is bij zowel borstkanker als huidkanker belangrijk dat vrouwen alert zijn op veranderingen aan hun lichaam,” zegt Sabine Siesling. “Ken je lichaam goed en let op of je veranderingen ziet of voelt in je borsten. Let op of moedervlekken groter worden of een andere kleur aannemen. Jezelf goed kennen is belangrijk en wees zuinig op je lichaam door gezond te leven.”
Kanker en alcohol
Alcoholgebruik veroorzaakt één op de 33 gevallen van kanker bij vrouwen. Eén glas per dag vergroot het risico al. Bij meer dan vijf glazen per dag maak je anderhalf keer zo veel kans op borstkanker als een niet-drinker.
Bron: KWF.
Levensstijl
Een derde van alle nieuwe kankergevallen komt door een ongezonde levensstijl. Niet roken, niet of weinig alcohol drinken, elke dag bewegen en gezond eten helpen echt om het risico op kanker te verlagen.
Roken geeft het allergrootste risico op kanker. Ook alcohol en overgewicht zijn grote risicofactoren: vier procent van de mensen met kanker krijgen dit door overgewicht. Eet voldoende groente, fruit, peulvruchten en volkorenproducten en niet te veel rood vlees en bewerkt vlees: dit vergroot de kans op darmkanker. Ook fastfood levert risico’s op omdat het overgewicht kan veroorzaken.
Bron: KWF.
Meer in de serie Vrouwen & gezondheid:
- Waarom vrouwen andere medische zorg nodig hebben dan mannen
- Vrouwen en hartklachten: symptomen worden ook nu nog vaak niet herkend
Dit artikel komt uit het Digitale Magazine van Margriet. Benieuwd wat er nog meer in staat? Klik hier.
