Vrouwen & gezondheid: als je onverklaarde klachten hebt

Gebrek aan kennis

‘Het is de overgang.’ ‘Misschien heb je het gewoon te druk.’ ‘Het is fibromyalgie.’ ‘Hoe was je jeugd?’ ‘Misschien moet je eens antidepressiva proberen.’ Dit is een kleine greep uit de dingen die Mirjam Kaijer van hulpverleners te horen kreeg gedurende de tien jaar dat ze rondliep met onverklaarde gezondheidsklachten.

“Het begon in 2010. Ik kreeg allerlei klachten zoals spierpijn, oorsuizen en botontkalking,” vertelt ze. “Ook vielen mijn teennagels eraf, maar de artsen konden niets vinden. De internist zag alleen een licht verhoogd calciumgehalte. Ik was een vrouw die haar leven op de rit had en ineens belandde ik in een medisch niemandsland. Ik had klachten, maar geen diagnose, dus dan zijn mensen geneigd te denken dat het tussen je oren zit. Ze praten je aan dat je het jezelf aandoet. Ik voelde me eenzaam met mijn klachten; je gaat niet tijdens een verjaardag vertellen dat je vandaag de 25ste specialist hebt bezocht die het weer niet weet. Maar ik heb altijd gevoeld dat ik echt iets mankeerde.”

Tien jaar later zei een vrouw op een internetforum over schildklierklachten tegen Kaijer: ‘Volgens mij heb jij een goedaardige tumor in je bijschildklier – al je klachten duiden daarop.’ “Dat bleek inderdaad zo te zijn. Ik was zo blij met die diagnose: ik was dus niet gek. Toen ik de specialist vroeg waarom niemand mijn aandoening herkende, zei hij: ‘Er is nog niet veel onderzoek gedaan naar het vrouwenlichaam.’ Daar schrok ik erg van. Ik ben oud-verpleegkundige, maar kwam er toen pas achter dat vrouwen heel anders ziek worden dan mannen. Dat daarover weinig bekend is, net als over specifieke vrouwenziektes, wist ik niet. Dat komt doordat medisch onderzoek in het verleden voornamelijk op mannen is verricht. Omdat artsen, door gebrek aan kennis, de klachten van vrouwen niet herkennen, krijgen die vaak onterecht te horen dat het psychisch is. Ik ben toen over man-vrouw-verschillen gaan schrijven.”

Kaijer werd daarna overstelpt met reacties van vrouwen met onverklaarde gezondheidsklachten. “Die vrouwen voelden zich niet serieus genomen. Ze kregen adviezen als: ga maar op yoga. Ik ben toen een petitie gestart, heb een meldpunt opgezet en een stichting, Voices for Women, die zich sterk maakt voor meer onderzoek naar (onverklaarde) klachten van vrouwen. Het gebrek aan kennis veroorzaakt zo veel leed, uitval en zelfs sterfte. Er moet meer onderzoek worden gedaan op het gebied van geneeskunde voor vrouwen en het onderzoek dat is gedaan moet verplicht worden geïmplementeerd. Waarom krijgt een vrouw met overgangsklachten bij de ene arts antidepressiva en helpt de andere arts haar met hormonen? Ik pleit er niet voor dat we met de beschuldigende vinger naar hulpverleners gaan wijzen. Het hele systeem moet anders en dat zal ook heel veel geld besparen.”

Wat doe je als je je niet gehoord voelt door je arts?

• Maak het bespreekbaar.
• Zeg dat je je niet gehoord voelt en leg uit waarom.
• Schrijf je vragen van tevoren op en omschrijf je klachten zo duidelijk mogelijk.
• Neem iemand mee of vraag of je het gesprek mag opnemen.
• Vraag als afsluiting van een consult om een samenvatting van wat is besproken.
• Vraag een doorverwijzing als je arts het niet weet.
• Zoek een andere arts.

Wat zijn onverklaarde klachten?

We spreken van onverklaarde klachten als artsen geen oorzaak kunnen vinden voor klachten of als er wel een diagnose is, maar onduidelijk blijft waarom de klachten zo heftig zijn of zo lang duren. Klachten die vaak onverklaard blijven, zijn buikpijn, ernstige vermoeidheid, hoofdpijn, lage rugpijn of andere spier- en gewrichtspijn, geheugen- of concentratieproblemen, maagklachten, darmklachten, duizeligheid, hartkloppingen, benauwdheid en pijn. Vaak zoeken artsen de oorzaak in de psychische hoek en kijken ze niet goed naar lichamelijke oorzaken zoals hormonale disbalans. Vrouwen met dit soort klachten kunnen zich machteloos, somber, angstig of eenzaam voelen.

Minder onderzoek

“Vrouwen hebben vaak ernstiger en langer aanhoudende gezondheidsklachten dan mannen. Maar een vrouw heeft zes procent minder kans op een diagnose bij de huisarts dan een man met dezelfde klachten.” Dit zegt onderzoekster Aranka Ballering. Zij promoveert op een studie waarbij ze aan de hand van een database de behandeltrajecten bij de huisarts volgde van duizenden geanonimiseerde patiënten.

Ze wilde erachter komen of vrouwen en mannen een verschillende behandeling krijgen bij de huisarts. En dat bleek inderdaad zo te zijn. Ballering: “Vrouwen met veel voorkomende lichamelijke klachten gaan vaker naar de huisarts, maar krijgen minder vaak dan mannen een lichamelijk onderzoek, een echo of een röntgenfoto. Ook krijgen ze minder vaak dan mannen een doorverwijzing naar een specialist. Ze krijgen wel vaker een laboratoriumonderzoek van bijvoorbeeld bloed of urine.”

Het zou verkeerd zijn om uit haar onderzoek meteen de conclusie te trekken dat huisartsen hun werk niet goed doen of vrouwen niet serieus nemen, beklemtoont Ballering. “Het kan goed zijn dat het ligt aan het systeem van diagnoses stellen. Er komt bij vrouwen doorgaans minder naar voren bij echo’s en röntgenfoto’s. Dan is het ook begrijpelijk dat artsen vrouwen daar minder voor doorverwijzen. De methodes om medische diagnoses te stellen zijn toegesneden op mannen en het is heel goed mogelijk dat deze methodes minder geschikt zijn voor vrouwen. Het is belangrijk dat we naar het systeem gaan kijken: is de diagnostiek wel effectief genoeg voor vrouwen? En het is natuurlijk ook heel belangrijk dat we ons ervan bewust worden dat artsen vaak anders omgaan met vrouwen dan met mannen.”

Hormoonkwestie?

Volgens de Israëlische arts Marek Glezerman schrijven artsen de klachten van vrouwen vaker toe aan psychosociale problemen dan die van mannen. Vrouwen krijgen met name klachten in drie periodes in hun leven: als ze gaan menstrueren, rondom de zwangerschap en – vooral – tijdens de overgang. Glezerman, een pionier op het gebied van gender-sensitieve geneeskunde (geneeskunde met oog voor de verschillen tussen mannen en vrouwen) stelt dat veel onverklaarde klachten van vrouwen te maken hebben met hormonen.

Bijna 65%

van de vrouwen met onverklaarde klachten voelt zich niet gehoord door haar arts. Dit blijkt uit een enquête die Mirjam Kaijer hield onder bijna 1.800 vrouwen. Meer dan de helft van die vrouwen loopt al vijf jaar rond met onverklaarde klachten.

Vrouwen vager in hun communicatie? Welnee

Er wordt vaak gedacht dat vrouwen met onverklaarde klachten anders zouden praten over hun klachten tegen artsen dan patiënten die wel een diagnose krijgen. Ze zouden zich bijvoorbeeld vaag of overdreven uitdrukken. Met andere woorden: door onduidelijk te communiceren zouden zij artsen misschien op het verkeerde been zetten. Onderzoekers van de Radboud Universiteit, het Radboudumc en het Nivel zochten het uit en ontdekten dat het niet waar is dat vrouwen met onverklaarde klachten vaag of overdreven praten. Ze analyseerden 82 gesprekken van achttien huisartsen. Daaruit bleek dat er geen verschil is in de manier waarop patiënten met onverklaarde klachten en patiënten met diagnoses zich uitdrukken tegenover hun arts. Het idee dat vrouwen met onverklaarde klachten zich anders zouden uitdrukken, heeft volgens de onderzoekers wellicht te maken met verwachtingen. Wanneer een arts verwacht dat de patiënt overdrijft, zal het hem eerder opvallen als deze patiënt krachtige bewoordingen gebruikt om te vertellen wat er met haar aan de hand is.

Meer lezen

• Ik ben geen man! Waarom zijn er zoveel vrouwen met onverklaarde gezondheidsklachten? van Mirjam Kaijer (Uitgeverij Lucht).
• Handboek voor vrouwen met mysterieuze kwalen. Hoe ik verdwaalde in het medisch labyrint van Sarah Ramey (Uitgeverij De Arbeiderspers).

Meer in de serie Vrouwen & gezondheid:

• Waarom vrouwen andere medische zorg nodig hebben dan mannen
• Vrouwen en hartklachten: symptomen worden ook nu nog vaak niet herkend
• Waarom kanker bij vrouwen anders is dan bij mannen

Dit artikel komt uit het Digitale Magazine van Margriet. Benieuwd wat er nog meer in staat? Klik hier.