Vroeger veel in de zon gezeten? Dit kun je nu nog doen om de kans op huidkanker te verkleinen
Als het gaat om borstkanker, kennen veel van ons de feiten en symptomen wel. Maar bij huidkanker zit dat net wat anders, terwijl juist dát de meest voorkomende vorm van kanker is in Nederland. Hoog tijd om daar dus meer awareness voor te creëren, zeggen experts. Want door zelf extra alert te zijn, ben je er op tijd bij.
“Hoe eerder huidkanker wordt ontdekt, hoe beter de behandelopties zijn,” vertelt Marijne Landman, directeur van het Huidfonds, aan Margriet.
‘Elke keer verbranden is teveel’
Elk jaar krijgen ongeveer 70.000 mensen te horen dat ze huidkanker hebben. “Een aantal dat naar verwachting zal stijgen tot 90.000 in de komende vijf jaar,” vertelt Landman. De belangrijkste oorzaak voor huidkanker hebben we inmiddels al heel vaak gehoord: blootstelling aan uv-straling van de zon of zonnebank. Elke keer dat je verbrandt, neemt de kans op huidkanker op latere leeftijd toe. Dat er nu zoveel patiënten met die diagnose zijn, komt dan ook vooral door schade die jaren geleden is opgelopen. “Er was veel missende kennis over de gevolgen van blootstelling aan de zon toen. In de jaren 70 en 80 lagen mensen soms urenlang te bakken in de zon, het liefst nog ingesmeerd met olie om extra snel bij te kleuren.”
Door jarenlange campagnes weten we inmiddels dat uv-straling slecht is voor je huid, maar hoe slecht precies, dat weten veel mensen niet. Wist je bijvoorbeeld dat iedere keer dat je verbrandt, een keer te veel is? Landman: “uv-straling is per definitie slecht voor je huid, zeker als je er teveel van krijgt. Elke keer dat je huid rood wordt door de zon, vergroot je de kans op huidkanker later. Want de cumulatieve schade, dus de totale beschadigingen aan je huid en DNA door elke keer dat je van jongs af aan verbrandt bent, zorgen uiteindelijk voor huidkanker.”
Huidkanker in Nederland
Er zijn verschillende soorten huidkanker, waarvan basaalcelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom en melanoom het vaakst voorkomen. In ongeveer zeventig procent van de gevallen van huidkanker, gaat het om basaalcelcarcinoom. Vooral vijftigplussers krijgen deze diagnose, maar experts zien het inmiddels ook al bij mensen vanaf 25 jaar oud. ‘Gelukkig’ is deze vorm vaak goed te behandelen: vrijwel niemand overlijdt aan basaalcelcarcinoom en er zijn zeer zelden uitzaaiingen. Dat betekent overigens niet dat het niet ernstig is: vroegtijdige en juiste behandeling is belangrijk om te voorkomen dat de kankercellen zich naar diepere lagen van de huid verspreiden.
De andere twee veelvoorkomende soorten huidkanker zijn gevaarlijker, waarvan de plaveiselcelcarcinoom, die vaak voorkomt bij zestigplussers, het beste te behandelen is. Eén op de tien mensen met huidkanker heeft een melanoom, de ernstigste vorm van huidkanker. Bijna nergens in Europa komen melanomen zo vaak voor als in Nederland; in ons land overlijden ieder jaar ruim 800 mensen aan deze ziekte.
Verdere huidschade voorkomen
Misschien schrik je van die cijfers en zie je ook in je omgeving steeds meer leeftijdsgenoten huidkanker krijgen. Daarom is het belangrijk om de kans op huidkanker zo laag mogelijk te houden. De schade die je vroeger opgelopen hebt, is nu helaas niet meer terug te draaien. Wat je wel kunt doen, zijn twee dingen: voorkomen dat er meer schade ontstaat én zorgen dat je eventuele verdachte plekjes op tijd opmerkt.
Laten we beginnen met dat eerste punt: nieuwe schade aan je huid voorkomen. Dat betekent niet dat je dagenlang binnen moet gaan zitten, gelukkig. Maar ga je naar buiten, doe dat dan zeker in de zomer wel met de juiste voorzorgsmaatregelen. “Wij zeggen altijd: weren, kleren en smeren,” vertelt Landman. “Van april tot en met september is de zonkracht in Nederland vaak hoger dan drie. Probeer dan ook tussen elf en drie uit de felle zon te blijven, want dat zijn de momenten dat de zonkracht het sterkst is.” En ga je naar buiten, dan is het verstandig om je niet alleen met zonnebrandcrème, maar ook met kleding te beschermen tegen de zon. Een petje of zonnehoed bijvoorbeeld, en een zonnebril.
En natuurlijk: vaak en voldoende smeren. “Smeer je twintig minuten voordat je naar buiten gaat in met een goede zonnebrandcrème: minimaal factor dertig en met UV-A en UV-B-filter. Herhaal dit minstens elke twee uur als je buiten bent en vaker als je zweet of in het water bent geweest,” zegt Landman. Zorg ook dat je niet te zuinig bent met je zonnebrandcrème. De richtlijn is een theelepel voor je gezicht en zo’n vijf á zes theelepels voor het lichaam. Blijf ook als je al wat bijgekleurd bent goed smeren: dat je met een kleurtje door de zon minder snel verbrandt, is een fabel.
Controleer je huid
Ook je huid regelmatig controleren, is essentieel. “Hoe eerder huidkanker wordt ontdekt, hoe beter de behandelopties zijn,” vertelt de directeur van het Huidfonds. Maar hoe herken je het vroegtijdig? “Door heel regelmatig je huid te controleren. Dat moet een gewoonte worden, net als we doen bij bijvoorbeeld borstkanker.” Door elke twee tot drie maanden je volledige huid te checken en foto’s te maken van hoe deze eruit ziet, kun je veranderingen snel opmerken. Heb je een verdacht plekje of twijfel je of iets wel helemaal klopt? Ga dan naar de huisarts om dit te laten beoordelen. Heb je al eerder huidkanker gehad, dan is het belangrijker om je huid vaker te controleren; maandelijks bijvoorbeeld. Maar waar moet je precies op letten? Wat valt onder een verdacht bultje, vlekje of plekje op je huid, verschilt per vorm van huidkanker. We denken vaak aan een moedervlek, maar een basaalcelcarcinoom - de meest voorkomende soort huidkanker - ziet er heel anders uit. Dermatoloog Marianne Crijns legt uit: “Een basaalcelcarcinoom herken je aan een glanzend, meestal huidkleurig tot lichtroze knobbeltje op de huid dat geleidelijk groter wordt. Het heeft vaak een wat glazig oppervlak, waarin je kleine bloedvaatjes ziet.” Deze plekjes ontstaan vooral op huid waar veel zonbeschadiging is, bijvoorbeeld je gezicht.
Een plaveiselcelcarcinoom heeft andere kenmerken, vertelt de expert. “Deze soort huidkanker begint meestal als een rozerood of huidkleurig knobbeltje, soms met een schilferig korstje erop. Langzaamaan kan dit doorgroeien tot een eeltachtige en soms pijnlijke tumor, die groter dan een centimeter kan worden.” De bekende veranderingen aan de moedervlek, die kunnen wijzen op een melanoom. “Deze verandert dan van kleur of vorm, maar kan ook groter of dikker worden. Soms kan zo’n moedervlek ineens gaan jeuken of bloeden, zonder dat je deze stoot. Omdat een melanoom kan uitzaaien, is het heel belangrijk dat je wanneer je dit ziet, een afspraak maakt bij de huisarts,” vertelt Crijns. Ook als je een verdacht plekje op je huid hebt of je zorgen maakt om een verandering, is het altijd verstandig dit te laten controleren door je huisarts. Beter één keer te vaak, dan te laat.
