Van verpleging tot huishoudelijke hulp: alles wat je wilt weten over thuiszorg in Nederland

Wat is thuiszorg?

Iedereen die het niet meer lukt goed voor zichzelf te zorgen en zelfstandig te wonen heeft recht op thuiszorg. Bijvoorbeeld wegens: ziekte, herstel na een operatie of simpelweg omdat de ouderdom intreedt. In eerste instantie is het de bedoeling dat familie en vrienden worden ingeschakeld. Maar als die er niet zijn, of als zij geen tijd of mogelijkheid hebben om te helpen, springt de overheid bij.

Officieel is thuiszorg verpleging en verzorging thuis, maar veel mensen scharen huishoudelijke hulp er ook onder. Die komt immers net zo goed bij je thuis. Wat is het verschil tussen deze drie?

Verpleging

Dit is medische zorg. Denk aan: verzorging van wonden, katheteriseren, stomazorg of aan het klaarzetten en toedienen van medicijnen. Zo nodig is nachtverpleging ook mogelijk.

Verzorging

Hierbij draait het om persoonlijke verzorging en hygiëne: aan- en uitkleden, wassen en douchen, verzorging van de huid.

Huishoudelijke hulp

Dit is opruimen en schoonmaken. Meestal gaat het alleen om voor de hand liggende klusjes, als: stofzuigen en dweilen, de badkamer poetsen en verschonen van het bed. Maar als het nodig is, kan er meer hulp komen. Bijvoorbeeld om boodschappen te doen of te koken.

Hoe is het geregeld?

Je weg vinden in het woud van thuiszorgregels is knap ingewikkeld. Er zijn drie belangrijke wetten die erover gaan:

- de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)

- de Wet langdurige zorg (Wlz)

- de Zorgverzekeringswet (Zvw).

Wat het lastig maakt, is dat alle thuiszorg die je kunt krijgen onder elk van die wetten kan vallen. Elke situatie is anders, maar er zijn wel grote lijnen aan te geven.

Zo valt huishoudelijke hulp meestal onder de Wmo. Daarvoor moet bij de gemeente worden aangeklopt. Na aanvraag van huishoudelijke hulp volgt een zogenoemd keukentafelgesprek. Er komt dan iemand bespreken wat voor hulp precies nodig is, en hoeveel. Voor de hulp die vervolgens wordt gegeven, wordt een eigen bijdrage betaald.

Bij een lichamelijke ziekte of beperking en bij intensieve zorg of toezicht die 24 uur per dag nodig is, komt die hulp via de Wlz. Het Centrum indicatiestelling zorg (Ciz) bepaalt wat en hoeveel hulp er nodig is.

Alle andere verpleging en verzorging valt in principe onder de Zvw. Dit is de wijkverpleging die wordt geboden zo lang dat nodig is. Soms is dat een paar weken, bijvoorbeeld bij herstel van een operatie. Soms is het voor onbepaalde tijd, bijvoorbeeld als iemand steeds vergeet om zijn medicijnen te nemen. Verpleging en verzorging zitten in het basispakket van de zorgverzekering. Het eigen risico wordt niet aangesproken en er hoeft geen eigen bijdrage te worden betaald.

Zij wijzen de weg

Regelhulp: Informatie, advies en tips van de overheid over zorg en steun. Kijk op regelhulp.nl, bel naar 0800 – 01 26 of mail naar info@regelhulp.nl

Het Nationale Zorgnummer: Dit is de gezamenlijke hulp- én meldlijn van Ieder(in), MIND Landelijk Platform Psychische Gezondheid en Patiëntenfederatie Nederland. Je krijgt er antwoord op vragen over zorg, ondersteuning en participatie. Kijk op nationalezorgnummer.nl of bel naar 0900 - 23 56 780.

Het Juiste Loket: Een informatie- en adviespunt over de Jeugdwet, Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), Wet langdurige zorg (Wlz) en Zorgverzekeringswet (Zvw). Je kunt bellen naar 030 – 789 78 78 en mailen naar meldpunt@juisteloket.nl.

Lees ook: Dossier: Wat je wilt weten over baarmoederhalskanker

'Vraag je af wat je nodig hebt voor een prettig leven'

Dianda Veldman is directeur-bestuurder van Patiëntenfederatie Nederland. Ze merkt dat veel mensen niet weten hoe ze verpleging en verzorging kunnen regelen.

Waar kan ik terecht?

“Begin bij je huisarts. Die kent je en weet wat je nodig hebt. En die kan je verwijzen naar een geschikte thuiszorgorganisatie. Lig je in het ziekenhuis? Dan is er waarschijnlijk een transferverpleegkundige die je helpt.”

Mag ik zelf kiezen welke organisatie ik inschakel?

“Jazeker. Als je goed nadenkt over je wensen - welke dingen wil je blijven doen, en welke hulp hoort daar bij - dan kun je bepalen wat bij jou past. Op zorgkaartnederland.nl zie je precies welke organisaties bij jou in de buurt zitten en hoe ze worden beoordeeld. Heb je liever geen grote organisatie, maar wil je hulp van een kleine zelfstandige? Controleer dan eerst of je zorgverzekering wel alles vergoedt.”

En als ik heb gekozen?

“Dan krijg je een intake van de wijkverpleegkundige. Dit is een belangrijk moment. Wees dus niet te bescheiden, maar vertel eerlijk wat je aan verzorging en verpleging nodig hebt, om zo zelfstandig mogelijk te blijven leven. De wijkverpleegkundige is er niet alleen voor douchen en pillen, maar kan je ook helpen met dingen als dagbesteding.”

Wat als mijn situatie verandert?

“Wees je ervan bewust dat dan misschien ook andere zorg nodig is. Het is slim om je elk halfjaar even af te vragen of je nog blij bent met je leven. Bespreek dit zo nodig met de wijkverpleegkundige.”

Hoe helpt de Patiëntenfederatie?

“Met informatiekaarten op onze website. Daarin leggen we stap voor stap uit welke route je moet afleggen als je thuiszorg wilt en hoe je kunt bepalen wat voor jou belangrijk is.”

Praat mee, het gaat over jou!

Dat iemand hulp nodig heeft om zelfstandig te leven, wil niet zeggen dat hij of zij moet afwachten welke hulp er wordt gegeven. Je hebt zelf het roer in handen. Hulpverleners zijn er niet om de boel over te nemen, maar om diegene te helpen zijn eigen leven te leiden. De wensen moeten natuurlijk wel reëel zijn. Het is prima om om twee uur 's nachts te gaan slapen, maar er kan niet van de thuiszorg worden verwacht dat zij zo laat nog iemand langs sturen om te helpen met omkleden.

Waar degene die hulp nodig heeft rekening houdt met de hulpverleners, moeten zij rekening houden met hem of haar. Je mag bijvoorbeeld zelf beslissen wat je draagt, ook al is die kleding niet zo handig bij het aan- en uitkleden. Het komt er eigenlijk op neer dat je zo veel mogelijk in samenspraak met de hulpverlener doet. Alles rond verpleging en verzorging wordt besproken met de wijkverpleegkundige. Over huishoudelijke wensen wordt overlegd met iemand van de gemeente in een zogeheten keukentafelgesprek.

Adempauze voor de mantelzorger

Het kan ook zijn dat thuiszorg niet nodig is, omdat familie of vrienden zich om iemand bekommeren. Dat is fijn, maar vaak komt het grootste deel van de mantelzorg neer op één persoon, en die wil ook weleens op vakantie of een weekend vrij zijn. In dat geval kan toch thuiszorg worden ingeschakeld. Dat heet respijtzorg, omdat deze de mantelzorger wat respijt of - pauze - geeft. Respijtzorg kan worden aangevraagd via de Wmo, de Wlz of een aanvullende zorgverzekering. Of je betaalt ervoor via een persoonsgebonden budget, een pgb. Kijk voor meer informatie op mantelzorg.nl.

Artikelen van Margriet ontvangen in je mailbox?

Schrijf je in op margriet.nl/nieuwsbrief

'Je krijgt vaak minder hulp dan waar je recht op hebt'

Jurist Kevin Wevers helpt mensen die te weinig, of geen, huishoudelijke hulp krijgen via de Wet maatschappelijke ondersteuning, de Wmo. "Je moet je gemeente niet blind vertrouwen", zegt hij.

Wanneer heeft iemand recht op huishoudelijke hulp?

“Als hij of zij zelf niet meer in staat is om voor een schoon en leefbaar huis te zorgen. In de wet is geregeld dat je daar recht op hebt. Lukt het je zelf niet om dat voor elkaar te krijgen, dan moet de overheid je helpen. De gemeente dus.”

Hoeveel hulp krijg je?

“Vaak minder dan waar je recht op hebt. Veel gemeenten werken met tabellen om te bepalen hoeveel uur huishoudelijke hulp je krijgt. Daar staat bijvoorbeeld in dat er één keer per week moet worden gestofzuigd. Maar in die tabellen zitten alleen de standaard ruimtes. Heb jij een hobbykamer, of een tweede slaapkamer, dan tellen die niet mee.”

Dus die moet je toch zelf schoonmaken?

“Nee, daar hoor je extra hulp voor te krijgen. De gemeente moet de hulp precies afstemmen op jouw omstandigheden. Inclusief je gezondheid. Heb je de ziekte van Parkinson en knoei je veel? Ben je incontinent en moet je bed vaak worden verschoond en de was gedaan? Dan heb je recht op extra hulp.”

Hoe weet je of het in jouw geval goed gaat?

“Het is behoorlijk ingewikkeld om dat te controleren. Het best kun je hulp vragen aan de gratis, onafhankelijke cliëntondersteuner die elke gemeente moet benoemen.”

Moet je ook zo goed opletten bij verpleging en verzorging?

“De wijkverpleegkundige wil meestal voldoende hulp inzetten. Het komt wel voor dat de zorgverzekeraar en de wijkverpleegkundige het niet eens zijn. Maar meestal wordt die 'strijd' achter de schermen gevoerd. Als cliënt merk je er niks van.”

Soms moet je meebetalen

Wijkverpleging is gratis. De zorgverzekeraar betaalt ervoor en de verzekerde merkt daar niets van. Er is geen eigen bijdrage verschuldigd en het eigen risico blijft intact. Maar let op: dit geldt alleen voor thuiszorgorganisaties die een contract hebben met de verzekeraar. Is zo'n contract er niet, dan moet een deel van de zorg zelf worden betaald. Mensen met een persoonsgebonden budget (pgb), een geldbedrag waarmee zorg of hulp kan worden ingekocht, kunnen deze kosten daaruit betalen.

Voor zorg vanuit de Wlz moet een eigen bijdrage worden betaald, die is afhankelijk van het inkomen en vermogen. Je kunt het bedrag berekenen op de site van het Centraal Administratiekantoor (hetcak.nl), dat de bijdrage int.

Ook de Wmo kent een verplichte eigen bijdrage die wordt betaald via het CAK. Hoe hoog die bijdrage precies is, verschilt per gemeente. Er geldt een maximum van € 17,50 per vier weken.

Kun je de eigen bijdrage niet betalen, dan kan een beroep worden gedaan op de bijstand of een extra aftrekpost worden opgevoerd bij de belastingaangifte.

Tekst | Jolenta Weijers

Beeld | iStock

Dianda Veldman is directeur-bestuurder van Patiëntenfederatie Nederland

Kevin Wevers is jurist

Dit artikel verscheen eerder in Margriet 2019-40. Je kunt deze editie nabestellen via magazine.nl.

Artikelen van Margriet ontvangen in je mailbox?

Schrijf je in op margriet.nl/nieuwsbrief