Van handen wassen tot bewegen: zó houd je je longen gezond

Dít moet je weten over het gezond houden van je longen.

Koester je longweefsel

Pauline Dekker, longarts van het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk en bekend als antirookactivist, omschrijft longen vanwege hun functie en hun vorm als ‘verpletterend mooie organen’. Op haar spreekuren maakt ze vaak een schetsje voor patiënten. “Je longen zien eruit als een omgekeerde boom. De luchtpijp is de stam. Die luchtpijp splitst zich in ‘takken’ ofwel bronchiën, de ‘blaadjes’ zijn longblaasjes. Alle longblaasjes vormen samen het longweefsel, de ‘stam’ en ‘takken’ zijn de luchtwegen.” De longblaasjes zorgen voor de uitwisseling van zuurstof en afvalstoffen: zuurstof wordt opgenomen in het bloed en naar alle uithoeken van het lichaam getransporteerd, en koolstofdioxide adem je uiteindelijk weer uit door je neus of mond. Het Longfonds berekende dat je dat meer dan 20.000 keer per dag doet, ofwel acht miljoen keer (!) per jaar.

Reden genoeg dus om goed voor je longen te zorgen om ze gezond te houden, en alert te zijn op problemen. Maar daar gaat het vaak mis, aldus Dekker. “We worden allemaal geboren met een overmaat aan longweefsel. Oermensen hadden al dat longweefsel nodig vanwege zware fysieke inspanning. Jagen op mammoeten hebben we inmiddels ingeruild voor boodschappen doen met de auto. Daardoor merken we het lange tijd niet als door ziekte – vaak gaat het om COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease), – onze longfunctie achteruitgaat. Vaak komen mensen pas bij een longarts tegen de tijd dat ze de helft van hun longweefsel hebben verloren. Dan hebben ze al veel last van benauwdheid.

Wanneer naar de dokter?

Dekker: “Een gezonde vijftigplusser zou fluitend twee trappen op moeten kunnen lopen of zelfs rennen. Als dat lukt, is er waarschijnlijk niet veel aan de hand met je longen.” Kost die inspanning je moeite, dan wijst dat niet automatisch op een longprobleem. Het kan ook zijn dat je conditie gewoon slecht is. In sommige gevallen kunnen er hartklachten spelen of een spierziekte. Gaat de kortademigheid gepaard met hoesten, kortademigheid en slijm opgeven, dan ligt een longprobleem wel voor de hand. “De huisarts kan dan een longfunctietest doen. Hij of zij zal vragen naar de snelheid van het ontstaan van je klachten. Stel: vanmorgen was er nog niets aan de hand, maar ’s middags ben je enorm kortademig met pijn op de borst. Dan kan er sprake zijn van een acute klacht die direct moet worden behandeld: een klaplong of een longembolie bijvoorbeeld.” Chronische longklachten ontstaan echter vaak geleidelijk. Bij twijfel is een bezoek aan de huisarts, die je kan doorverwijzen naar een longarts, dus echt geen overbodige luxe.

Lees ook:

Déze invloed heeft verkeerd ademhalen op je lijf

1 miljoen

Zo veel Nederlanders lijden volgens het Nivel, dat kennis levert om de gezondheidszorg te verbeteren, aan een longziekte. Er bestaan honderden verschillende longziekten, die vaak in groepen zijn verdeeld: zo vallen alleen al onder de verzamelnaam interstitiële longziekten (waarbij ontsteking en/of verlittekening optreedt in het longweefsel) ongeveer 150 verschillende longziekten. Dekker ziet de impact van al die verschillende ziekten dagelijks op haar spreekuur: “Ernstige longziekten zorgen ervoor dat mensen vereenzamen. Ik had een patiënt en die zei: ‘Dokter, een gevangene in de bajes heeft meer vrijheid dan ik in dit lichaam.’ Als je elke dag vreselijk moet hoesten en kortademig bent, kun je nergens naartoe. Het houdt je op de bank.”

Zo houd je je longen gezond

Gezond leven, je huis ventileren, regelmatig je handen met zeep wassen om bacteriën en virussen weg te spoelen: het draagt allemaal bij aan longgezondheid. Maar de allerbeste tip (naast niet roken) is beweging. “Mensen met gezonde longen kunnen we indelen in de groepen ‘bankhangers’ en ‘marathon-lopers’. Alle weefsels van de gezonde bankhangers gaan minder efficiënt om met zuurstof dan de weefsels van de gezonde marathonlopers,” aldus Dekker. Daardoor kun je uiteindelijk alsnog buiten adem raken bij inspanning. Blijven bewegen zorgt ervoor dat je tot op hoge leeftijd zonder benauwdheid lekker actief kunt zijn – wat ook andere ziektes buiten de deur houdt. Met een longziekte is bewegen nóg belangrijker. “Je longfunctie verbetert er niet veel van, maar je lichaam kan wel beter profiteren van de zuurstof die je binnenkrijgt. Daardoor voel je je beter.”

Zelfherstellend vermogen?

Stel: je snijdt bij het koken in je vinger. Dan gaat je lichaam meteen aan de slag met je herstel: bloedvaten trekken zich samen om het bloeden te stoppen, witte bloedcellen doen er alles aan om infectie te voorkomen en uiteindelijk wordt de beschadigde huid vervangen door nieuw weefsel. Beschikken longen als ze gezond zijn ook over zelfherstellend vermogen? “Ja en nee,” zegt Pauline Dekker. “Bij COPD lost longweefsel op en dat weefsel komt nooit meer terug.” Maar in andere gevallen vertonen longen een wonderlijk ‘kunstje’. “Dat zien we vaak gebeuren na een operatie, bijvoorbeeld in het geval van longkanker.” Als de tumor zich in een van de longkwabben bevindt – zo’n kwab is een ‘afgesloten’ stuk longweefsel – wordt er vaak voor gekozen om een longkwab te verwijderen. “Rechts heb je drie kwabben, links twee. Haal je zo’n kwab weg, dan zou je denken dat er een lege holte ontstaat. Maar dat is niet zo: de resterende kwabben vullen de borstholte op. Daardoor valt het verlies van longcapaciteit vaak mee.”

Stoppen met roken heeft altijd zin

Roken staat in schril contrast met de wens om goed voor je longen te zorgen, maar het is niet gemakkelijk om van je verslaving af te komen. Longarts Pauline Dekker – samen met collega Wanda de Kanter is ze bekendste antirookactivist van het land, in april 2021 ontvingen ze beiden voor hun gevecht tegen de tabaksindustrie een koninklijke onderscheiding – is er helder over: stoppen met roken is het allerbeste wat je voor je longen kunt doen, óók op latere leeftijd en zelfs als je al kortademig of benauwd bent. Door te stoppen roep je verdere vernietiging van longweefsel immers een halt toe.

Brits onderzoek dat aantoonde dat de longen van ex-rokers beter herstellen dan tot nu toe werd gedacht omdat niet-aangetaste cellen (deels) zieke cellen vervangen, kan verstokte rokers misschien verleiden tot de gedachte dat ze stoppen nog wel even kunnen uitstellen. Zelfs na veertig jaar roken zouden longen zich immers nog herstellen. Dekker relativeert dieuitkomst: “Het klopt dat dit onder de microscoop zo werkt. In real life valt het herstel van longen bij rokers vaak tegen. Stop dus vandaag nog met het oproken van je longweefsel, om longkanker en COPD te voorkomen, maar ook om de kans op een hartinfarct, beroerte of vele andere soorten kanker kleiner te maken.”

Tekst | Nicole Gommers

Beeld | Getty Images

Margriet 33 ligt nu in de winkel! Met in dit nummer: álles over alleen op vakantie gaan, je decolleté in de spotlights, hoe gelukkig zijn we nu, een interview met Renée Fokker en nog véél meer. Haal het nummer snel in huis of bestel ‘m online zonder verzendkosten.