Van diagnose tot behandeling: dit moet je weten over darmkanker

De ziekte treft jaarlijkst zo'n 82.000 mensen, die de diagnose darmkanker krijgen.

Diagnose darmkanker

Bij kanker is de celdeling in het lichaam verstoord. De cellen die daardoor ontstaan, hebben geen nut en hopen zich op. Bij darmkanker gebeurt dat in de darmen. Kanker kan op meerdere plekken in de darm ontstaan, zowel in de dikke darm als in de endeldarm. Darmkanker ontstaat uit voorlopers, zogenaamde poliepen. Vooral bij mensen boven de vijftig komen poliepen in de dikke darm vaak voor. De meeste poliepen zijn goedaardig en blijven dat. Slechts een klein aantal poliepen verandert geleidelijk in darmkanker. Het is onbekend hoe dat kan. Als er eenmaal kanker in de darm aanwezig is, kan dat steeds groter worden en door de verschillende lagen van de darmwand heen groeien. Ook kunnen er cellen losraken van de tumor. Via de bloedbaan of het lymfestelsel kunnen deze zich door het lichaam verspreiden. Daar kunnen ze weer uitgroeien tot nieuwe tumoren ofwel ‘uitzaaiingen’.

Ontwikkelingen onderzoek

"De ontwikkelingen op het gebied van onderzoek gaan snel" zegt dr. Dekker, hoogleraar gastro-intestinale oncologie. “Ik werk al vijftien jaar in dit vakgebied en alleen al de colonoscopie, de techniek om in de darm te kunnen kijken, is in die tijd gigantisch verbeterd. Dat maakt opsporing van poliepen makkelijker, maar het is ook minder belastend voor de patiënten geworden.”

Ontwikkeling in diagnose

Ook op het gebied van diagnose gaan de ontwikkelingen snel. Er wordt op verschillende plekken in de wereld onderzoek gedaan naar manieren waarop de diagnose darmkanker of poliepen nog beter in de ontlasting kan worden gesteld. Dat onderzoek doet dr. Dekker onder andere in samenwerking met professor Meijer in het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis: een studie naar opsporing van specifieke eiwitten, afkomstig van darmkanker, in de ontlasting. Dr. Dekker: “Daarmee zou het bevolkingsonderzoek mogelijk nóg nauwkeuriger kunnen worden gemaakt. Als we specifieke darmkankercellen in de ontlasting kunnen opsporen, zouden die in de toekomst misschien heel betrouwbaar kunnen voorspellen of er darmkanker of poliepen in de darm aanwezig zijn, maar wellicht ook of een poliep zich kwaadaardig zal gaan gedragen en zich dus ontwikkelt tot kanker. Dan weten we namelijk nog specifieker bij wie we een colonoscopie moeten verrichten.”

Erfelijkheid van darmkanker

Er zijn verschillende risicofactoren voor darmkanker. Mensen die al eens eerder darmkanker of poliepen hebben gehad, hebben een groter risico om de ziekte te krijgen. Leefstijl speelt een rol, maar helaas kunnen ook mensen die hun leven lang gezond eten en leven de ziekte krijgen. Mensen met een chronische darmontsteking en met diabetes hebben bijvoorbeeld ook een licht verhoogde kans. En in een klein deel van de gevallen is er sprake van een erfelijke vorm van darmkanker.

Het Lynch Syndrooom

Een van deze erfelijke vormen is het Lynch Syndroom. Bijna vier procent van de mensen die de diagnose darmkanker krijgen of hebben, heeft deze variant. De kanker wordt bij dit Lynch Syndroom veroorzaakt door een verandering in het erfelijk materiaal: een mutatie in een van de reparatiemechanismen van het DNA. Als één van je ouders het syndroom heeft, heb je als kind vijftig procent kans dat je de mutatie erft. “Als je de mutatie hebt geërfd, wil dat nog niet zeggen dat je darmkanker krijgt, maar het risico is wel sterk verhoogd. Niet alleen het risico op darmkanker trouwens, ook op baarmoederkanker. Daarom is het volgens dr. Evelien Dekker belangrijk dat iedereen die een eerstegraads familielid (vader, moeder, broer of zus) met darmkanker heeft, met de huisarts overlegt of controles door middel van colonoscopie noodzakelijk zijn. Zeker als dat familielid nog geen vijftig was ten tijde van de diagnose. De tumoren bij Lynch Syndroom komen namelijk vaak tot uiting op relatief jonge leeftijd.

Invloed van levensstijl op darmkanker

Bij het ontstaan van darmkanker spelen verschillende factoren een rol. Eén ervan is de manier waarop we leven en eten. Dr. Evelien Dekker: “Het westerse leef- en voedingspatroon speelt een rol bij het ontstaan van darmkanker. In niet-ontwikkelde gebieden in Azië en Afrika komt het veel minder voor dan hier, maar in sommige landen, zoals China en de Filippijnen neemt het aantal gevallen zienderogen toe. Waarschijnlijk door de verwestersing van de leefstijl in die landen. In India komt het trouwens bijna niet voor, ondanks de verwestersing die ook daar aan de gang is. Ook genen spelen een rol, maar er is voldoende bewijs dat de westerse leefstijl een hoger risico geeft op darmkanker. Ik vind het waarschijnlijk dat in India het voedingspatroon een rol speelt. Ze eten er veel groenten en maken veelvuldig gebruik van kruiden, zoals kurkuma, dat een beschermende werking heeft. Bovendien eten Indiërs weinig tot geen vlees.”

Gezond eten betekent: veel groenten en veel vezels. En weinig alcohol en rood en/of bewerkt vlees. “Van rood en bewerkt vlees, zoals worst en spek, is in de afgelopen decennia waarschijnlijk geworden dat het de kans op verschillende soorten kanker, waaronder darmkanker, verhoogt.” Gezond leven betekent: voldoende bewegen, geen overgewicht en niet roken. Overgewicht en roken zijn ook risicofactoren voor darmkanker.

Vroege diagnose darmkanker belangrijk

Wanneer je een uitnodiging ontvangt voor het bevolkingsonderzoek is afhankelijk van je geboortejaar. Iedereen tussen de 55 en 75 jaar ontvangt elke twee jaar een oproep om deel te nemen. De Maag Lever Darm Stichting adviseert de leeftijd vijf jaar naar beneden te brengen, dus misschien verandert dat in de nabije toekomst, omdat een vroege diagnose zo belangrijk is bij darmkanker.

Bevolkingsonderzoek

Als je aan de beurt bent voor het bevolkingsonderzoek darmkanker krijg je automatisch een oproep thuisgestuurd. Samen met de uitnodigingsbrief ontvang je een ontlastingstest met een instructie. Met deze ontlastingstest verzamel je eenvoudig en hygiënisch een klein beetje ontlasting. Daarna stuur je de test in een speciale envelop op naar een laboratorium dat je ontlasting onderzoekt op bloedsporen. Na ongeveer twee weken ontvang je een brief met de uitslag. Bloedsporen in de ontlasting kunnen verschillende oorzaken hebben en eventueel wijzen op darmkanker. Het bloed kan ook afkomstig zijn van aambeien of andere aandoeningen. Om de precieze oorzaak van het bloed in je ontlasting te achterhalen, is vervolgonderzoek nodig. Wanneer in je ontlasting bloedsporen worden gevonden, is een colonoscopie dan ook de volgende stap. Je wordt uitgenodigd voor een eerste gesprek daarover. Pas met dat onderzoek kan worden vastgesteld of er sprake is van darmkanker of niet.

Artikelen van Margriet.nl ontvangen in je mailbox?

Schrijf je in via margriet.nl/nieuwsbrief.

Beeld | Getty Images

Dit artikel is eerder verschenen in Margriet 10– 2020 Dit nummer terug lezen? Ga dan naar Magazine.nl.

Margriet Extra: Gezond leven ligt nu in de winkel! Met álles over gezond & leuker ouder worden, zoals: zo houd je nu je weerstand op peil, complete vitaminewijzer, dossier lekker slapen (met tips van een therapeut), zes pagina's puzzelen en nog véél meer. Haal de special snel in huis of bestel hem online zonder verzendkosten via deze link.