PREMIUM
Tips om je bloeddruk gezond te houden
Een derde van de mensen tussen dertig en zeventig jaar heeft een hoge bloeddruk en daardoor dus een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Het goede nieuws: je kunt zelf veel doen om je bloeddruk te verlagen.
- Angela Maas is cardioloog en hoogleraar cardiologie voor vrouwen aan de Radboud Universiteit.
- Tamara de Weijer is huisarts en oprichter/voorzitter van de Vereniging Arts en Leefstijl, auteur van verschillende leefstijlboeken en heeft een eigen online leefstijlprogramma.
Vage klachten
Van een hoge bloeddruk merk je zelf niet altijd iets. Of je krijgt er klachten door die niet als zodanig worden herkend. 2,8 miljoen Nederlanders hebben er last van en geschat wordt dat er nog 1,2 miljoen mensen zijn die niet van zichzelf weten dat ze een te hoge bloeddruk hebben. Waarom is dat eigenlijk zo gevaarlijk? Vier vragen aan cardioloog Angela Maas.
Wat is de bloeddruk precies?
“De bloeddruk is de druk die in de bloedvaten wordt opgebouwd door de pompkracht van het hart. Als het hart samentrekt, wordt die druk hoger. De bloeddruk schommelt de hele dag. Als je lichamelijke inspanning levert, stijgt hij en als je in rust bent, daalt hij weer.”
Bestaat ‘te hoog’ dan wel?
“Het schommelen, stijgen en dalen is geen probleem voor het lichaam. Het is zelfs heel gezond. Maar het wordt wél een probleem als de druk voortdurend te hoog blijft. Dan raakt de vaatwand beschadigd en dat bevordert veroudering.”
Wat gebeurt er dan?
“Op de beschadigde plekken kunnen zich vetten afzetten, die kunnen verkalken. Dan ontstaan er oneffenheden aan de binnenkant. Daardoor worden de aderen stijver en nauwer en dat verhoogt de bloeddruk verder. Zo wordt het risico op beroertes, hartinfarcten of hersenbloedingen groter. Je merkt soms niks van een hoge bloeddruk, maar het komt ook veel voor dat klachten niet worden herkend: hartkloppingen, hoofdpijn, pijn op de borst of tussen de schouderbladen, ademtekort en moeheid kunnen allemaal worden veroorzaakt door een hoge bloeddruk.”
Waardoor wordt een hoge bloeddruk veroorzaakt?
“Hoge bloeddruk komt vaker voor naarmate we ouder worden. In sommige families speelt erfelijke aanleg een rol. Ook bepaalde medicijnen en diabetes kunnen de bloeddruk verhogen. Roken, vet eten, alcohol en overgewicht kunnen de bloedvaten nauwer en stijver maken, wat de bloeddruk kan verhogen.”
Lage bloeddruk
Ook een lage bloeddruk komt voor. Veel mensen merken daar iets van als ze te snel uit een stoel opstaan, zeker als het warm is. Je krijgt dan een licht gevoel in het hoofd, soms zie je witte vlekjes en heb je het gevoel flauw te vallen. Het komt doordat de zwaartekracht als het ware je bloed uit je hoofd naar je benen trekt, waardoor de bloeddruk daalt. Vaak herstelt de balans vanzelf. Als je er vaak last van hebt, is het goed om met de huisarts te overleggen. Soms kunnen medicijnen zoals bloeddrukverlagers de oorzaak zijn.
Geen oudemannenkwaal
Hoge bloeddruk (hypertensie), is géén seniorenaandoening. Hoge bloeddruk komt weliswaar vaker voor naarmate we ouder worden, maar ook dertigers, veertigers en vijftigers hebben er last van. En het zijn ook echt niet alleen mannen die eraan lijden. Sinds vrouwen de laatste decennia een dubieuze inhaalslag maakten op het gebied van stress, roken en minder bewegen, komt hoge bloeddruk bij hen net zo vaak voor.
Neem het níét met een korreltje zout
Dat keukenzout zo slecht is voor de bloeddruk komt doordat het natriumchloride bevat. Dat houdt vocht vast, waardoor er meer vocht in het bloed terechtkomt. Zo ontstaat er vervolgens weer een verhoogd bloedvolume en dus een hogere bloeddruk. Er is wel zout dat een gunstig effect heeft op de bloeddruk: kaliumzout bijvoorbeeld. Dat bevat geen natrium en heeft bovendien een bloeddrukverlagend effect. Let op: heb je een verminderde nierfunctie, dan mag je dit niet gebruiken.
Meten is weten
Iedere veertigplusser zou minimaal eens per jaar een bloeddrukcontrole moeten doen, zegt huisarts Tamara de Weijer. bij de huisarts of thuis met een goede bloeddrukmeter. Laat je door de dokter adviseren welke meter je moet kopen. Hij hoeft niet duur te zijn. Er verschijnen twee getallen, gescheiden door een schuine streep. Het eerste is de bovendruk, het tweede de onderdruk. “Bij de huisarts houden we een bovengrens aan van 140/90. Daaronder is je bloeddruk gezond. Thuis mag hij niet boven de 130/90 uitkomen. Daar ben je vaak relaxter, waardoor de bloeddruk automatisch lager is.”
Blijf in beweging
Bewegen is goed voor de bloeddruk. Dat komt doordat de doorstroming in de spieren verbetert en ze dan meer bloed opnemen. Als er meer bloed in de spieren zit, gaat de druk in de rest van het lichaam omlaag. Veel mensen met een hoge bloeddruk nemen daarvoor bloeddrukverlagers en niet iedereen kan zonder. Maar heel veel mensen wél, zegt huisarts Tamara de Weijer. “Wat we eten en hoe we leven, heeft een grote invloed op de bloeddruk.”
Waarom zou je niet gewoon bloeddrukpillen nemen? Ze werken toch?
“Medicatie doet inderdaad de bloeddruk dalen, maar neemt de oorzaak niet weg. Die oorzaak zit hem vaak in onze leefstijl. Bovendien geven pillen bijwerkingen als duizeligheid, maag-darmklachten, vermoeidheid en zweten. Soms kan het niet anders, maar in de meeste gevallen geldt dat leefstijlaanpassingen heel goed werken.”
Wat kunnen we zelf dan doen om de bloeddruk te verlagen?
“Zout doet de bloeddruk stijgen. Gebruik er dus zo min mogelijk van. Niet meer dan zes gram per dag. Het komt niet alleen uit het zoutvaatje, maar zit voornamelijk in potjes, pakjes en zakjes. Eet veel verse groenten en fruit. Die zijn rijk aan kalium en dat heeft een bloeddrukverlagend effect. Vermijd drop, zoethout en salmiak. Die bevatten het stofje glycyrrhizine wat de bloeddruk sterk kan laten stijgen. Het is niet altijd mogelijk om zonder of met weinig medicatie door het leven te gaan. Overleg voor het afbouwen altijd met je eigen behandelaar.”
Wat moeten we nog meer doen?
“Bewegen. Ga elke dag een uur wandelen of fietsen als je hypertensie hebt. Ook stress is funest. Af en toe wat spanning is geen probleem, maar als je voortdurend gestrest bent, houden de stresshormonen de bloeddruk chronisch te hoog. Ga de natuur in of doe aan mindfulness. Ook slaap heeft een beschermende werking, dus zorg dat je voldoende slaapt.”
In totaal hebben 2,8 miljoen Nederlanders een hoge bloeddruk en geschat wordt dat er nog 1,2 miljoen mensen zijn die niet van zichzelf weten dat ze het hebben
Wittejassenangst
De bloeddruk schommelt de hele dag. In de ochtend en avond is de waarde vaak wat lager dan ’s middags. Als je je inspant, bijvoorbeeld als je hard hebt gefietst om op tijd op het spreekuur te zijn, stijgt de bloeddruk. Ook emoties hebben invloed. Ben je bang, boos of geïrriteerd, dan stijgt de bloeddruk ook. Vandaar dat je altijd op verschillende tijdstippen moet meten. Pas dan kun je vaststellen of je werkelijk hypertensie hebt. In sommige gevallen is de huisarts de boeman: sommige mensen hebben vanwege de spanning altijd een hoge bloeddruk als ze bij de dokter zijn. Dat heeft zelfs een naam: wittejassenhypertensie. Voor die mensen is het beter om thuis zelf rustig de bloeddruk op te meten. Kinderen hebben doorgaans een lagere bloeddruk en naarmate we ouder worden, wordt de druk hoger. Voor zeventigplussers ligt de bovengrens van de bovendruk op 150.
80% van alle hartklachten kan worden voorkomen met behulp van leefstijl, zegt Angela Maas.
Beweeg dus voldoende en eet gezond. “Je hoeft niet te leven als een non, maar eet naarmate je ouder wordt minder. Vanaf je veertigste wordt de stofwisseling trager. Verder: wees niet te perfectionistisch en vermijd stress. Stress is een van de grootste risicofactoren voor hartkwalen.”
Podcastaflevering over mooi en fit ouder worden
In de podcastserie Kaarten op tafel bij Margriet spreekt Tanja Jess met Petra van Bremen en Annemarie Postma over mooi en fit ouder worden.
Je kunt de aflevering hier beluisteren:
