Spierstijfheid en spasmes: dit wil je weten over stiff person syndroom

Stiff person syndroom is een zeldzame, neurologische aandoening. Bij patiënten met dit syndroom, wordt het zenuwstelsel aangetast, waardoor verstijving optreedt. Ook kan er sprake zijn van spasmes en verhoogde gevoeligheid voor prikkels zoals geluid en licht. De zeldzame aandoening treft ongeveer 1 op de 1 miljoen mensen en komt twee keer zo vaak voor bij vrouwen als mannen. De symptomen kunnen op elke leeftijd beginnen. Vaak gebeurt dit tussen de leeftijden van 30 en 60 jaar. De aandoening wordt vaker vastgesteld bij mensen met bepaalde auto-immuunziektes (bijvoorbeeld diabetes, schildklierontsteking of vitiligo) en bepaalde vormen van kanker (waaronder borst-, schildklier-, long- en darmkanker).

Wat is stiff person syndroom?

Stiff person syndroom is een zeldzame auto-immuun bewegingsstoornis. Het centrale zenuwstelsel (dit bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg) wordt bij patiënten aangetast. Hierdoor kan verstijving van de spieren van de romp ontstaan. Dit is vaak het eerste symptoom dat optreedt. Daarna kan de stijfheid zich ook voordoen in de benen en andere spieren in het lichaam. Maar stijfheid is niet het enige waardoor stiff person syndrom zich kenmerkt. Ook pijnlijke spierspames, zoals degene waar Céline Dion over praat, kunnen voorkomen. Deze kunnen zich op ieder willekeurig moment voordoen en veroorzaakt worden door lawaai, emotionele stress of lichte fysieke aanraking. Een ander kenmerk van stiff person syndroom is dat de houding van patiënten na verloop van tijd verandert. De aandoening kan in ernstige gevallen ook invloed hebben op je manier van bewegen, of zelfs je beweging beperken.

De oorzaak van stiff person syndroom

Waardoor stiff person syndroom ontstaat, is niet helemaal duidelijk. Volgens de National Institute of Neurological Disorders and Stroke lijkt de oorzaak te liggen in een auto-immuunreactie die verkeerd uitpakt. Er wordt gedacht dat het lichaam, onterecht, een bepaald antilichaam aanvalt, maar hier is nog veel onduidelijkheid over. Doordat de oorzaak zo onduidelijk is en de aandoening zeldzaam is, kan het lastig zijn om tot een diagnose te komen. Veel patiënten zoeken eerst ook andere hulp, bijvoorbeeld voor chronische pijn of stijfheid, voordat ze in contact komen met een neuroloog.

Symptomen van stiff person syndroom

De symptomen van stiff person syndroom zijn ietwat vaag en ontwikkelen zich door de jaren heen. Sommige patiënten zijn stabiel en hebben jarenlang dezelfde klachten in dezelfde mate, bij anderen wordt het langzaamaan erger. Vaak begint het met stijfheid in de torso en spieren in de buik. Hierbij kunnen verschillende symptomen als pijn, spierstijfheid en een algeheel ongemak komen kijken. In de beginfase kan deze spierstijfheid tijdelijk zijn, maar na verloop van tijd zal dit constant blijven. Ook kunnen later de spieren in benen stijf worden en vervolgens ook de spieren in de rest van je lichaam, waaronder ook de spieren in armen en het gezicht. Dit kan zorgen voor een veranderende of zelfs gebogen houding. In ernstige gevallen kan de stijfheid er ook voor zorgen dat bewegen en wandelen moeilijk worden.

Naast stijfheid, zijn ook spasmes een symptoom van de neurologische aandoening. Deze kunnen verschillen in duur: van secondes tot minuten of soms zelfs een paar uur. Deze spasmes zijn niet zonder gevaar. Ze kunnen soms namelijk zo heftig zijn dat een ledemaat uit de kom kan raken, een bot kan breken of je kunt onverwachts vallen. De spasmes werken de stijfheid in de hand. Ze ontstaan uit het niets of kunnen aangewakkerd worden door invloed van buitenaf, zoals een onverwacht, hard geluid, fysieke aanraking, een koude omgeving of een stressvolle gebeurtenis.

Stiff person syndroom herkennen en behandelen

Stiff person syndroom is lastig te herkennen en wordt daardoor ook weleens verkeerd gediagnosticeerd. Patiënten krijgen bijvoorbeeld de diagnose parkinson, MS, fibromyalgie, psychosomatische stoornis of als angst of fobie. Om te weten om welke aandoening het daadwerkelijk gaat, is een bloedtest nodig. Hiermee wordt gekeken naar het niveau van antilichamen tegen glutaminezuurdecarboxylase. Bij veel mensen met stiff person syndroom is dit op een hoger niveau dan gewenst. Een verhoogd niveau wordt ook gezien bij patiënten met diabetes, maar mensen met stiff person syndroom hebben vaak een nóg hoger niveau of het is zelfs aanwezig in ruggenmergvocht.

Behandeling van de aandoening verschilt en is afhankelijk van de symptomen die je ervaart. Het doel van behandeling is dan ook niet het tegengaan en genezen van de aandoening, maar het onder controle houden van de symptomen en het verbeteren van mobiliteit en comfort. Een arts kan kiezen voor benzodiazepinen, medicijnen die spierstijfheid en spasmes kunnen behandelen. Ook epilepsiemedicijnen kunnen de pijn verlichten. Andere behandelingen die kunnen helpen, zijn intraveneus immunoglobuline, plasmaferese, rituximab of een autologe stamceltransplantatie. Ook bij deze behandelmethodes geldt, dat het afhankelijk is van de specifieke symptomen wat het best past. Fysiotherapie, massage, warmtetherapie en acupunctuur kunnen ook voor verlichting zorgen.

Bron | CNN, Cleveland Clinic, National Institute of Neurological Disorders and Stroke