Slaapexpert legt uit: kun je een slaaptekort weer inhalen?

Slaapexpert Alies Coster vertelt legt uit wat 'slaapschuld' is en wat je kun doen om de negatieve gevolgen ervan te beperken.

Hoeveel slaap hebben we nodig?

De hoeveelheid slaap die je nodig hebt, verschilt per persoon en hangt ook af van verschillende factoren. Tieners hebben bijvoorbeeld meer slaap nodig dan volwassenen, en ook vrouwen slapen over het algemeen net iets meer dan mannen. Gemiddeld hebben volwassenen tussen de 7 en 9 uur slaap nodig. De slaapbehoefte neemt af, naarmate we ouder worden. Je weet dat je voldoende geslapen hebt, als je uitgerust opstaat, geen wekker nodig hebt en je gedurende de dag voldoende energie hebt.

Een slaapschuld

Slaaptekort ontstaat wanneer we onvoldoende diepe slaap krijgen. En als we onvoldoende slapen, dan heeft dat weer een negatieve invloed op onze gezondheid en prestaties. Wat je dan opbouwt, wordt ook wel een slaapschuld genoemd. Het begrip slaapschuld is ooit geïntroduceerd door een Amerikaanse onderzoeker, en het omschrijft de totale hoeveelheid slaaptekort die je opbouwt over een bepaalde periode. In theorie zou je kunnen zeggen dat je de slaapschuld kunt aflossen - je slaaptekort dus weer inhalen - door de uren die je mist (bijvoorbeeld vanwege werk of studie) voor of achter een andere nacht te plakken. Maar werkt dit ook echt zo? Kun je slaaptekort inhalen, door op een later moment bij te slapen?

Slaaptekort inhalen

Het antwoord ligt gecompliceerder dan een simpele ‘ja of nee’. Als we een nacht kort slapen, dan mist ons lichaam en geest herstel. Uit onderzoek blijkt zelfs dat je op een IQ-test al één punt minder scoort na een uur minder slaap. Proefpersonen die vijf nachten lang twee uur minder sliepen, behaalden uiteindelijk zelfs een IQ-score van maar liefst vijftien punten minder dan toen ze wél een goede nachtrust hadden. Gelukkig valt deze schade wel te compenseren. Na één of twee nachten langer slapen- dus zo'n negen tot tien uur - bleken de prestaties van de proefpersonen te herstellen. In principe kun je dus opgelucht ademhalen als je in bed ligt en niet kunt slapen, of als je een keer wat minder tijd hebt voor je nachtrust. Na een korte nacht functioneer je nog prima, en je kunt de schade later inhalen en je slaaptekort verhelpen.

Een kleine kanttekening

Maar er is wel is er een kleine kanttekening. Bij chronisch slaaptekort kun je de slaapschuld helaas niet zo makkelijk inhalen. Er kan dan namelijk fysieke en mentale schade ontstaan, die moeilijker te herstellen is. Denk bijvoorbeeld aan een verstoorde hormoonbalans, geheugenproblemen of angstklachten. Ook kunnen meerdere korte nachten ervoor zorgen dat je het vertrouwen in de nacht kwijtraakt en dus opziet tegen naar bed gaan, wat op de langere termijn voor nog meer slaapproblemen zorgt.

Slaaptekort is dus bij een langdurige periode van korte nachten helaas niet zomaar in te halen, maar je hoeft je er ook niet bij neer te leggen. Neem in dat geval de verantwoordelijkheid terug over je nachtrust: zet je slaap op één en zorg ervoor dat je op tijd naar bed gaat. En niet alleen dat: zorg dat je ook weer op tijd opstaat, zodat je in een ritme komt. Ook voldoende overdag is belangrijk, net als het legen van je hoofd voordat je naar bed gaat.

Slaaptekort inhalen tot op zekere hoogte mogelijk

Tot op een bepaalde hoogte is een slaaptekort inhalen gelukkig dus wél mogelijk, maar hoe kun je dat dan het beste doen? Een tip is om dan liever een uur eerder naar bed te gaan, dan een uur uit te slapen. Dit brengt je biologische klok namelijk het minste in verwarring. Als je (te) laat opstaat, kun dat er bovendien voor zorgen dat je de avond daarop niet moe genoeg bent om in slaap te vallen. Op die manier breng je je ritme in de war, wat weer kan leiden tot langdurige slaapproblemen.

Het kan een keer voorkomen dat je te weinig slaapt, maar het beste is en blijft natuurlijk om een slaaptekort te voorkomen. Geef je nachtrust prioriteit, en zorg voor een stabiel slaapritme. Dit bevordert je slaapkwaliteit en het zorgt ervoor dat je met meer energie de dag begint. Slaap lekker vanavond!

Over Alies Coster

Uitgerust, productief en energiek je dag door? Psycholoog en slaapexpert Alies Coster schrijft voor Margriet en is eigenaar van Sucsleep. Ze helpt anderen aan een fijne nachtrust, door middel van workshops en online trainingen. Via haar Instagrampagina inspireert zij je over slaap, rust en je mindset hierin. Plan een gratis kennismakingsgesprek in met slaapexpert Alies Coster, om te kijken of coaching iets is dat jou zou helpen.

Tekst | Slaapexpert Alies Coster

Bron | Sleep Thieves van Prof. Stanley Coren