Ochtend- of avondmens zijn: zit het in je genen? De slaapexpert legt uit

Zo’n 25 procent van de mensen is een typisch ochtendmens. Dat betekent dat ze ’s ochtends het actiefst zijn en graag vroeg gaan slapen. Naar schatting heeft ongeveer 50 procent van de bevolking geen specifieke voorkeur voor de ochtend of avond. De laatste 25 procent vindt het heerlijk om tot laat op de blijven, en slaapt in de ochtend graag uit. Dat zijn typische avondmensen.

Leven naar je bioritme

Wie leeft naar zijn bioritme, heeft overdag het meeste energie en slaapt ’s nachts het beste. Ochtendmensen slapen optimaal vanaf een uur of 9 à 10 ’s avonds tot ongeveer 5 of 6 uur ’s ochtends. Avondmensen hebben juist de meest kwalitatieve slaap wanneer ze tussen 12 uur ’s nachts en 9 uur ’s ochtends slapen.

Hoewel de slaapduur en -kwaliteit niet hoeft te lijden onder wat voor type mens je bent, is dit vaak wel het geval. Avondmensen staan vaak eerder op dan eigenlijk goed voor hen is, om op tijd op hun werk te komen bijvoorbeeld. Andersom zijn vroege vogels al vroeg in de avond moe, waardoor ze eigenlijk te weinig tijd hebben om te koken, sporten of iets sociaals doen. Hierdoor gaan zij later naar bed dan goed voor hen is, met als gevolg dat ze minder slaap kunnen pakken dan nodig.

Chronotype

De typering ochtend- of avondmens wordt ook wel je chronotype genoemd en is niet zo vrijblijvend als het klinkt. Je chronotype wordt deels genetisch bepaald, maar kan veranderen met leeftijd. Tieners zijn bijvoorbeeld vaker avondmensen. Hun ritme verandert na de puberteit langzaam naar de ochtend. Vrouwen zijn over het algemeen vaker ochtendmens dan mannen.

De aanleg van je chronotype kan in je genen zitten, maar je kunt ook invloed op uitoefenen op welk type je bent. Als je er last van hebt dat je een bepaald chronotype bent, hoef je je daar dus niet bij neer te leggen. Bewustwording is de eerste stap naar verandering. Als je weet waar je kwetsbaarheden liggen, kun je op zoek gaan naar manieren om ermee om te gaan. Zo kun je bepaalde omstandigheden creëren die je helpen om er geen (of minder) last van te hebben als je niet in slaap kunt vallen of te vroeg wakker wordt.

Regelmaat

Een factor waarmee je als avondmens je leefritme kunt beïnvloeden, is regelmaat. Sta elke dag op hetzelfde tijdstip op, ook al heb je nog onvoldoende geslapen. Op een gegeven moment went je lichaam hieraan, waardoor het eerder moe wordt. De een went er sneller aan dan de ander, de kunst zit het 'm in het volhouden. Compenseer verloren nachtrust in het begin niet met powernaps, al is het nog zo verleidelijk. Extra licht in de ochtend kan je helpen bij het opstaan en juist het dempen van licht in de avond vergemakkelijkt het in slaap vallen.

Ochtendmensen die graag later moe zouden willen worden, kunnen gebruik maken van extra licht en beweging in de avond. Dit houdt het lichaam alert en stelt de melatonine-aanmaak uit. Ook hier geldt dat regelmaat de sleutel van succes is.

Onthoud dat je je biologische klok tot op zekere hoogte kunt beïnvloeden, maar nooit helemaal kunt veranderen. Je chronotype is namelijk een sterk natuurlijk gegeven. Hier tegenin gaan is mogelijk, maar kost veel moeite. Makkelijker (en gezonder) is om je omgeving aan te passen op jouw slaapbehoefte. Dus vraag als vroege vogel aan je baas of je eerder mag beginnen (en eindigen) met werk en doe als avondmens precies het tegenovergestelde. Zo maak je het jezelf een stuk makkelijker.

Over slaapexpert Alies Coster

Uitgerust, productief en energiek je dag door? Psycholoog en slaapexpert Alies Coster schrijft voor Margriet en is eigenaar van Sucsleep. Ze helpt anderen aan een fijne nachtrust, door middel van workshops en online trainingen. Via haar instagrampagina inspireert zij je over slaap, rust en je mindset hierin. Plan een gratis kennismakingsgesprek in met slaapexpert Alies Coster, om te kijken of coaching iets is dat jou zou helpen.