Gloednieuwe gewrichten: zo weet je of je toe bent aan een nieuwe knie of heup

Ouderdom komt met gebreken, zeggen ze. En daar zit zeker een grote kern van waarheid in als het om gewrichtsklachten gaat. Nu worden we relatief steeds ouder. “En mét ons worden ook onze knieën en heupen ouder”, zegt orthopedisch chirurg Nienke van Egmond, werkzaam bij UMC Utrecht. Niet voor niets zijn gewrichtsproblemen de klachten waarmee we het vaakst aankloppen bij de huisarts.

En dat aantal zal alleen nog maar toenemen. In 2015 liepen er in Nederland 1,2 miljoen mensen rond met artrose. De verwachting is dat dit cijfer in 2040 zal zijn gestegen tot 2,3 miljoen. “Onze gewrichten zijn onderhevig aan ­slijtage. Dat wordt bijvoorbeeld veroorzaakt door langdurige verkeerde belasting van het gewricht. Of doordat we tijdens ons leven letsel aan de knie krijgen. Wie ooit een kruisband heeft gescheurd, heeft bijvoorbeeld een grotere kans om op latere leeftijd artrose te ­ontwikkelen.” Toch is de stijging volgens Van Egmond niet alleen te wijten aan de vergrijzing. Ook steeds meer jonge mensen hebben er last van, ­voornamelijk aan de knieën. Obesitas speelt daar een belangrijke rol in: “Hoe meer kilo’s je meesleept, hoe meer je het gewricht belast.”

Op tijd aan de bel trekken

Sta je ’s ochtends op met een stijve en pijnlijke knie? Of heb je last na lang zitten? Kun je je been minder ver naar voren, achteren of opzij draaien? En heb je pijn in je bil of lies? Grote kans dat je last hebt van artrose in je knie of heup. Artrose wordt vaak gewrichtsslijtage genoemd. “Die benaming is niet helemaal juist”, zegt fysiotherapeut Susanne van der Hoeven van Trias Fysio in Utrecht. “Het is namelijk niet het gewricht dat slijt, maar het kraakbeen ín het gewricht.” Normaal gesproken is dat kraakbeen glad. Het zit op de botten om de gewrichten makkelijk te laten draaien, strekken of buigen. Bij artrose wordt het kraakbeen dunner en onregelmatiger. Het gevolg is dat de gewrichten minder gemakkelijk kunnen bewegen. “Artrose kan in principe in alle gewrichten optreden, maar komt het vaakst voor in heupen en ­knieën.”

Belangrijk is dat je op tijd aan de bel trekt bij de huisarts of fysiotherapeut wanneer je klachten krijgt. Naarmate de artrose vordert, ga je het gewricht namelijk verkeerd belasten om de pijn te vermijden. “­Daardoor raakt het nog meer beschadigd,” zegt Susanne.

Wachttijd

Als de huisarts vermoedt dat je gewrichtsklachten veroorzaakt worden door artrose en de klachten je beperken in het dagelijks leven, kun je worden doorverwezen naar een orthopedisch chirurg. In het ziekenhuis is met behulp van röntgenfoto’s te zien of het inderdaad artrose is. De chirurg bepaalt in overleg met de patiënt of een prothese de juiste beslissing is. Meestal is er een wachttijd. Dat verschilt van plek tot plek. In een ZBC (zelfstandig behandelcentrum) en in sommige perifere ziekenhuizen is dit enkele weken, maar de wachtlijst kan in andere ziekenhuizen en klinieken ook anderhalf jaar zijn. Of je in een ZBC terechtkunt, hangt af van hoe fit je bent.

Een kunstknie bestaat meestal uit drie delen: twee van metaal en één van hard plastic. De orthopedisch chirurg zet de metalen delen vast in het ­boven- en onderbeen. Het plastic deel komt ertussenin en zorgt ervoor dat de knie kan buigen en strekken. De heup is de plek waar het bekken vastzit aan het been. Het ­heupgewricht bestaat uit een kom in het bekken en een kop aan het dijbeen. De kom en kop passen precies in elkaar. Ook een kunstheup bestaat uit een ­heupkom en een heupkop. Aan die heupkop zit een metalen staaf waarmee de ­chirurg de heupkop vastmaakt aan het dijbeen.

Revalideren gaat vrij snel. Zeker bij de heup, omdat dat een minder complex gewricht is dan de knie. Na één of twee dagen ziekenhuis mag je in beide gevallen naar huis. Na de operatie kun je de heup en knie meteen al belasten. Onder begeleiding van een fysiotherapeut kun je dit geleidelijk opbouwen. Hoe lang je met krukken loopt, is afhankelijk van je conditie en het tempo waarin je revalideert. Als je verder fit bent, kun je na drie maanden de meeste dingen wel weer.

Weerbarstige praktijk

In Nederland is veertig procent van de patiënten die een knieprothese krijgen jonger dan 65 jaar. Maar aangezien een nieuwe knie ‘slechts’ vijftien tot twintig jaar meegaat, speelt leeftijd een groeiende rol bij de indicatie voor een prothese. Dit betekent dat artsen steeds vaker de leeftijd van een patiënt meewegen voor ze besluiten tot een prothese. Te vroeg beginnen betekent nógmaals opereren of vervangen. Uit cijfers blijkt ook dat veel mensen die opnieuw een prothese krijgen omdat de oude is versleten, minder goed herstellen. Nienke van Egmond: “Er zijn best wat opties om het eigen gewricht langer te behouden. Iemand met veel overgewicht is er bijvoorbeeld bij gebaat om af te vallen. Ook fysiotherapie kan helpen om de gewrichten beter te leren belasten. En bij sommige patiënten kan pijnstilling wat verlichting brengen.”

Mensen verwachten vaak veel van een knie- of heupoperatie. Vooral jonge patiënten gaan ervan uit dat ze met een nieuwe knie net zo veel kunnen als daarvoor en dat ze na de operatie bovendien helemaal klachtenvrij zijn. Helaas is de praktijk weerbarstiger. Nienke van Egmond. “Veertig procent van de patiënten houdt na een prothese pijn- en stijfheidsklachten. Een ­nieuwe knie is in die zin geen ‘nieuwe knie’.”

Bewegen helpt

Voorkomen is beter dan genezen. Als je voorkomt dat je artrose krijgt, ­verklein je ook het risico dat je op een bepaald moment aan een ­prothese moet. Het beste medicijn bij beginnende artrose is vaak: bewegen. Volgens fysiotherapeut Susanne van der Hoeven kun je daarmee het beloop van de ziekte op een gunstige manier beïnvloeden en achter­uitgang beperken, of zelfs voorkomen. Het voelt tegennatuurlijk om te gaan bewegen bij pijn, maar het zorgt op de lange termijn juist voor pijn-vermindering. Dat komt doordat beweging de gewrichten als het ware smeert met gewrichtsvloeistof. Van der Hoeven: “Begin met ­bewegen met weinig weerstand. Bijvoorbeeld fietsen op een hometrainer. Bouw je spierkracht op. Liefst onder begeleiding van een fysiotherapeut. Sterke spieren om het gewricht heen zorgen voor meer stevigheid. Daardoor kan het gewricht meer verdragen en doet het minder pijn.”

Zorg voor nazorg

Zeker voor mensen die alleen wonen en die een nieuwe knie of heup krijgen, kan het handig zijn om voor de periode na de operatie hulp in te schakelen bij het doen van boodschappen, koken en schoonmaken. Het is dan handig om afspraken te maken met familie en vrienden. Ook kun je bij de gezinszorginstelling in je woonplaats informeren naar de mogelijkheden van extra ondersteuning. Thuiszorg is eveneens een optie om te helpen bij het wassen en het aan- en uitkleden. Je mag zelf bepalen van welke organisatie je thuiszorg wilt ontvangen. Heeft de ­thuiszorgorganisatie een contract met de zorgverzekeraar, dan wordt wijkverpleging volledig vergoed uit de ­basis­verzekering.

Is dat niet het geval, kijk dan in de polis of neem contact op met de zorgverzekeraar. Wie niet in aanmerking komt voor lichte zorg thuis of twijfelt of het thuis wel veilig genoeg is, kan terecht in een zorghotel. Kijk op zorghotels.nl of zorgpension.org voor een zorghotel in de buurt. In de meeste gevallen moet je rekenen op een eigen bijdrage. De voorwaarden staan in de zorgpolis. (Bron: antoniusziekenhuis.nl)

Nieuwe ontwikkelingen

In het UMC Utrecht wordt veel onderzoek gedaan naar gewrichtssparende behandelingen. Gewrichtsdistractie bijvoorbeeld. Daarbij worden de botten wat uit elkaar getrokken met behulp van een frame om het been. Zo krijgt het gewricht de kans om te herstellen. Op die manier groeit ook kraakbeen aan. De mensen waarbij het nu al wordt toegepast, hebben er veel baat bij, maar de studie bevindt zich nog in de onderzoeksfase. Ook loopt er een onderzoek naar de werking van zoledronaat, een medicijn dat bij botontkalking wordt gebruikt. Mogelijk kan dat in de toekomst ook voor sommige artrosepatiënten verlichting bieden.

Verlichting

Er bestaat geen officiële minimale leeftijdsgrens voor een prothese, maar artsen besluiten vaak (in overleg) dat mensen nog te jong zijn, om te voorkomen dat ze later nóg eens een prothese moeten. Zij zullen de tijd tot ze ongeveer zestig zijn op een andere manier moeten overbruggen. Bijvoorbeeld door af te vallen of met behulp van pijnmedicatie. Zijn injecties dan ook een optie? Van Egmond en Van der Hoeven zijn er geen van beiden voorstander van. “Je kunt injecties met ontstekingsremmers niet te vaak herhalen, want op den duur werken ze niet meer of kun je juist schade aan het gewricht toebrengen. Pijnstillers met een ontstekingsremmende werking kunnen wel verlichting bieden.”Een klein deel van de patiënten heeft volgens van Egmond baat bij glucosaminetabletten. “Glucosamine smeert het gewricht. Er is geen hard wetenschappelijk bewijs voor, maar ik zie dat het soms verlichting geeft, al geldt dat zeker niet voor iedereen.”

Susanne van der hoeven is fysiotherapeut bij Trias fysio in Utrecht.

Nienke van Egmond is orthopedisch chirurg bij UMC Utrecht.

Margriet Extra - Gezond Leven ligt nu in de winkel. Je kunt het nummer ook online bestellen op lossebladen.nl.