‘Frozen shoulder’: wat helpt bij die pijnlijke, vastzittende schouder?

Als je merkt dat je schouder steeds pijnlijker en stijver wordt, heb je misschien last van een frozen shoulder. Dat is een venijnige aandoening die het meest voorkomt bij vrouwen tussen de veertig en zeventig jaar.

Snel ingrijpen is belangrijk om erger te voorkomen.

Pijn

De stijve schouder of frozen sholder is een aandoening waarbij je schouderkapsel geleidelijk verdikt en verschrompelt. Dat doet heel veel pijn, vooral ’s nachts, en geleidelijk kun je de schouder steeds minder goed bewegen. Meestal herstelt de aandoening vanzelf, maar het kan soms wel maanden tot zelfs jaren duren voordat je je schouder weer (pijn)vrij kunt bewegen.

Gevolg van een ontstekingsreactie

Een frozen shoulder ontstaat als gevolg van een ontstekingsreactie in het schouderkapsel. Zo kun je het krijgen na een slijmbeursontsteking, maar ook na een blessure, na een operatie of zelfs zonder duidelijke aanleiding. De ontsteking ‘triggert’ je schouderkapsel als het ware om te gaan krimpen. De ellende is alleen: dat blíjft ‘ie doen, zelfs als de ontsteking al lang is genezen. Hoe dit kan, en waarom een (onschuldige) ontstekingsreactie bij de een resulteert in een frozen shoulder en bij de ander niet, daarover tast de wetenschap nog in het duister.

Risicofactoren

Wel zijn er een aantal risicofactoren. Zo hebben mensen met diabetes een grotere kans op deze aandoening. Ook een te snel of te langzaam werkende schildklier, de ziekte van Parkinson en bepaalde hart- en vaatziekten (zoals een hersenbloeding) vergroten de kans op een stijve schouder. Je schouder zit niet van de ene op de andere dag vast, een frozen shoulder ontwikkelt zich in fasen. Het is belangrijk om die te herkennen en tijdig je arts in te lichten. Zonder behandeling kan het wel drie jaar duren voordat je je schouder weer normaal kunt bewegen.

Fase 1: de ‘verstijvende’ fase (duurt gemiddeld drie maanden)

Een frozen shoulder begint met pijn (véél pijn, vooral ’s nachts) in de schouder en vaak ook de bovenarm. “Nachtpijn is heel typerend voor frozen shoulder-klachten”, weet orthopedisch chirurg Peter Feczko van het Maastricht UMC+. De pijn kan zelfs zo heftig zijn dat normale pijnstillers niet of nauwelijks helpen. “Mensen hebben soms echt morfine-achtige pijnstillers nodig.” Dat is bijvoorbeeld al een verschil met een gewone slijmbeursontsteking, waarbij paracetamol of ibuprofen beter helpen. Met de pijn begint ook geleidelijk de schouder te verstijven. Deze eerste fase duurt gemiddeld drie maanden (met een uitloop naar negen maanden).

Fase 2: de ‘bevroren’ fase (vier tot twaalf maanden)

Gelukkig! Je hebt (bijna) geen pijn meer. Maar je schouder zit muurvast en forceren doet wél zeer. Zelfs je partner of arts krijgt hem niet in beweging, wat wederom typerend is voor een frozen shoulder. Om de juiste diagnose te stellen, vraagt de chirurg zijn patiënten altijd om hun arm naar buiten te draaien, terwijl zij hun arm losjes langs hun lichaam laten hangen. “Als ze dat niet kunnen en het mij ook niet lukt, is er bijna honderd procent zeker sprake van een frozen shoulder.” Een MRI of andere scan heeft weinig zin, daarmee is de aandoening niet vast te stellen. “Eventueel kun je een verdikking zien, maar dat hoeft niet”, weet de orthopedisch chirurg.

Fase 3: de ‘ontdooiende’ fase (vijf maanden tot drie jaar)

De pijn verdwijnt steeds meer naar de achtergrond en je kunt je schouder steeds beter tot nagenoeg normaal bewegen. Maar heb geduld: voor deze herstelperiode moet je tussen de vijf maanden en twee jaar uittrekken.

Behandeling: ontstekingsremmers en rekoefeningen

In de eerste weken, de pijnlijkste fase, is het verminderen van de pijn en de ontstekingsreactie prioriteit nummer één. “Omdat een frozen shoulder met een ontstekingsreactie begint, werken ontstekingsremmers in het begin goed”, legt de schouderspecialist uit. “Eventueel kunnen we injecties gebruiken als gewone pijnstillers niet werken. Maar als de ontsteking is verdwenen (doorgaans na zes tot acht weken, red.), verliezen deze hun werking.”

Daarnaast is het vooral een kwestie van je schouderkapsel soepel(er) maken en houden, stelt Feczko. Zo voorkom je dat hij nog meer verschrompelt. Begin hier al mee zodra je schouder begint te verstijven, bij voorkeur onder begeleiding van een fysiotherapeut die je speciale rek- en strekoefeningen kan geven. Het is belangrijk dat je niks forceert en niet over je pijngrens heengaat. “Het is oefenen, oefenen, oefenen”, weet de chirurg. “Maar na een halfjaar zou je echt verbetering moeten zien.”

Als niks helpt…

De meeste frozen shoulders gaan vanzelf over. Wel geldt: hoe eerder je erbij bent, hoe eerder je er vanaf bent. Volgens Feczko zijn stijve schouders die snel en goed worden behandeld doorgaans binnen een jaar weer soepel. Verwaarloosde of lastige schouders kunnen daarentegen wel jaren nodig hebben om weer een beetje in beweging te komen. Geen zin om zo lang te wachten? Dan kan een chirurg je schouderkapsel losscheuren. De arts forceert je schouder dan steeds een stukje verder (uiteraard onder verdoving), totdat hij een ‘plop’ hoort. Volgens Feczko ervaart tachtig procent van de patiënten ‘veel verbetering’ (de overige twintig procent merkt ‘een matig resultaat’ tot ‘geen verbetering’).

De chirurg kan het kapsel ook losmaken tijdens een kijkoperatie. Beide ingrepen zijn echter niet zonder risico’s. Zo kunnen bij de scheurmethode ook andere weefsels losraken of scheuren en kunnen er zelfs botten breken. Een kijkoperatie heeft weer als bezwaar dat er zenuwen beschadigd kunnen raken.

Nieuwe behandelmethode: injectie met zoutoplossing

Sinds kort bestaat er ook een nieuwe behandelmethode. Hierbij wordt een mengsel van zoutoplossing en steroïde in het schouderkapsel geïnjecteerd. Hierdoor wordt direct het kapsel losgemaakt, meldt de Britse krant Daily Mail. Volgens studieresultaten merken de meeste mensen al binnen zes weken duidelijke verbetering. “Voor de langere termijn is echter niet bewezen dat deze methode beter werkt dan forceren of een kijkoperatie”, relativeert de chirurg. “Maar het kan een interessant alternatief zijn voor mensen die het eng vinden om hun schouder te laten forceren of die niet geopereerd willen worden. Ik zou het daarom best als optie willen aanbieden.”

Artikelen ontvangen in je mailbox?
Ga naar margriet.nl/nieuwsbrief.

Bron | AMC (patiëntenfolder ‘frozen shoulder’), NHG richtlijnen schouderklachten, Dagblad van het Noorden, Amphia Ziekenhuis (patiëntenfolder)
Tekst | Rianne Marijs
Beeld | iStock