Experts beantwoorden de 11 meestgestelde vragen over hooikoorts

• Richard Oei is als internist-allergoloog verbonden aan DC Klinieken, een landelijke keten van medisch-specialistische centra. Allergologie is een van de specialismen van DC Klinieken.
• Rutger Verhoeff is huisarts met een praktijk in Utrecht. Hij is ook vlogger, blogger, columnist, podcastmaker en auteur van onder meer Kusje erop en Dokter, nu ik er toch ben. Hij werkt aan een kinderboek.

1. Wat is hooikoorts?

Seizoensgebonden allergie, pollenallergie of hooikoorts: het zijn namen voor dezelfde kwaal, namelijk een allergie voor stuifmeel (ook wel pollen genoemd). Artsen spreken van allergische rinitis. Zo’n twintig procent van de Nederlanders heeft hier in meer of mindere mate last van. Hun immuunsysteem reageert overgevoelig op de (onschadelijke) allergenen die bloeiende bomen, planten, kruiden en grassen verspreiden. Volgens het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg stellen huisartsen iets vaker hooikoorts vast bij vrouwen dan bij mannen (Nivel, 2018).

Hooikoorts zit vaak in de familie: als een van je ouders het heeft of had, is de kans groot dat jij er ook last van hebt. De meest voorkomende klachten zijn een loopneus of juist een verstopte neus, jeukende, branderige en tranende ogen, een kriebelende neus, een pijnlijke keel en soms hoesten of benauwdheid. Hooikoorts zorgt voor vermoeidheid, door de klachten op zich en omdat je er vaak slecht door slaapt, en voor een grieperig gevoel. Helaas duurt het hooikoortsseizoen door de klimaatverandering steeds langer. Door een warme herfst en een zacht begin van de winter gaan bomen eerder bloeien, en grassen blijven langer ­bloeien. Ook de piekconcentratie van stuifmeel in de lucht neemt toe, waardoor heftigere klachten ontstaan. Gelukkig bestaan er goede behandelingen, waardoor je als hooikoortspatiënt hopelijk toch lekker buiten kunt genieten deze lente en zomer.

2. Kan ik ervan genezen?

Soms wel. Als een huidtest duidelijk heeft gemaakt op welk allergeen je reageert, kun je goede resultaten boeken met immunotherapie: door blootstelling aan dat waar je allergisch voor bent, bouw je langzaam tolerantie op. Gemiddeld nemen de allergische klachten met vijftig procent af en soms ben je zelfs echt van je klachten af. Huisarts Rutger Verhoeff: “Immunotherapie krijg je alleen bij heftige klachten die je te veel beperken in je dagelijkse functioneren. Als je injecties krijgt, ontvang je een aantal weken elke week een prik en daarna om de zoveel tijd een onderhoudsinjectie. De behandeling duurt drie tot vijf jaar.”

Allergoloog Richard Oei: “Immunotherapie kan tegenwoordig ook in tabletvorm, dat heet sublinguale toediening. De behandeling duurt even lang als die met injecties. Immunotherapie kan ook prima op latere leeftijd.”
Rutger Verhoeff: “Andere middelen op recept of in de vrije verkoop genezen je niet, maar maken de allergie wel dragelijk.”
Richard Oei: “Met een ontstekingsremmende neusspray kun je klachtenvrij worden, maar dan moet je de voorgeschreven spray wel correct en dagelijks gebruiken.”

3. Kan ik met hooikoorts terecht bij de huisarts of moet ik naar de allergoloog?

Richard Oei: “Hoeveel last je hebt van hooikoorts verschilt van patiënt tot patiënt. De een heeft pas last als er extreem veel pollen in de lucht zijn, de ander heeft maandenlang heftige klachten. Een allergoloog ziet mensen die zich door de allergie flink ziek voelen, die last hebben van extreme vermoeidheid, futloos zijn en liever binnenblijven.”

Rutger Verhoeff: “Heb je minder dan vier dagen per week last van je allergische klachten of minder dan vier weken per jaar, dan blijf je meestal onder behandeling van de huisarts. De behandeling bestaat dan uit neussprays op recept. Er zijn sprays met antihistamine die direct werken en die je preventief kunt nemen, dus bijvoorbeeld voordat je naar buiten gaat. Er zijn ook neussprays met corticosteroïden, hormonen die ontstekingsremmend werken. Die sprays gebruik je langdurig. Het kan een week duren voordat het iets doet, maar de werking is sterker. Heb je slechts af en toe last van milde hooikoorts, dan hoef je niet naar de huisarts. Er zijn effectieve neussprays en allergiemedicijnen in de vrije verkoop.” Die neussprays bevatten een andere werkzame stof dan de neusspray die je gebruikt bij neusverkoudheid. Vraag aan de drogist of apotheker welke voor jou geschikt is.

4. Mijn mond jeukt ineens als ik een appel eet! Houdt dat verband met mijn allergie?

Eiwitten in berkenpollen lijken erg op die in appels, en zo zijn er meer voorbeelden. Patiënten met hooikoorts kunnen daarom last krijgen bij het eten van bepaalde voedingsmiddelen. Behalve appels zijn ook kersen, peren, abrikozen, hazelnoten en walnoten berucht. Richard Oei: “Mensen eten kersen en krijgen ineens last van jeuk in hun keel en mond. Soms worden ze benauwd. Ze rijden dan in paniek naar de spoedeisende hulp. Dat is niet nodig, want hoe vervelend ook: de klachten zakken meestal binnen 15 minuten. Je zou kunnen overwegen je fruit voortaan te verhitten, want de eiwitten die de klachten veroorzaken kunnen daar niet tegen.” Maak dus een heerlijke appelcrumble of kersentaart, op dokters-recept!

Een kruisallergie zal niet leiden tot een anafylactische shock (een ernstige, potentieel dodelijke reactie op allergenen), zoals mensen die allergisch zijn voor wespensteken of pinda’s helaas wel kan overkomen. Rutger Verhoeff: “Dat je schrikt van de klachten kan ik me goed voorstellen. Sommigen worden ook misselijk en krijgen gezwollen ogen. Maar omdat de klachten zo lokaal zijn, is het niet gevaarlijk.” Richard Oei wil één kanttekening maken: “Een 70-jarige patiënte van mij bleek een kruisallergie met sojamelk te hebben ontwikkeld, en die klachten waren wel ernstig. Ze ging onderuit nadat ze cappuccino met sojamelk had gekregen van haar veganistische dochter. Met andere sojaproducten heb ik zoiets nooit meegemaakt.”

Enige voorzichtigheid is dus geboden. Rutger Verhoeff vertelt over de spraakverwarring die soms ontstaat als hij kruisallergie ter sprake brengt in de spreekkamer. “Dan zeggen ze: maar dokter, ik heb geen jeuk rond mijn kruis.” Daar heeft het echter niets mee te maken…

5. Van pillen tegen allergieën krijg je toch heel veel slaap?

Bij een allergische reactie komt er histamine vrij in je lichaam, een stof die het lichaam zelf aanmaakt als reactie op allergenen. Daardoor ontstaan de klassieke hooikoortsklachten, zoals jeukende ogen, niezen en een brandend gevoel in de keel. Medicijnen tegen allergie worden antihistaminica genoemd. Van de middelen die vroeger voorgeschreven werden, kon je behoorlijk suf worden. Maar met de moderne middelen die je zelf koopt of die de dokter voorschrijft, zit dat anders. Richard Oei: “De nieuwe generatie antihistamine komt meestal niet door de bloed-hersenbarrière heen, ofwel bloedvaten van de hersenen die schadelijke stoffen tegenhouden. Je wordt er dus niet suf van. Van cetirizine worden sommige mensen wel slaperig, van loratadine niet. Beide middelen kun je bij de drogist of apotheek kopen.” Het is dus een kwestie van uitproberen bij welk middel je je het prettigst voelt.

Rutger Verhoeff: “Omdat de medicatie van vroeger wel slaperig maakte, denken patiënten dat hun vermoeidheid ook nu door medicijnen wordt veroorzaakt. In werkelijkheid ben je moe door alle klachten en het slechte slapen.”
Richard Oei: “Een andere vraag die ik vaak krijg, is of je resistent kunt worden tegen een allergiemedicijn. Dat kan niet. Verder zijn er mensen die ontstekingsremmende neusspray niet langdurig durven te gebruiken. Maar die sprays zijn juist bedoeld voor jarenlang gebruik, je spuit een heel lage dosis heel lokaal in de neus.”

6. Ik heb een berkenpollenallergie, zal ik die berk in mijn tuin maar omhakken?

Die vraag krijgt Richard Oei nogal eens, maar helaas: je kwelgeest met een bijl te lijf gaan is zinloos. “Je wordt ziek van pollen die door de lucht dwarrelen en die komen uit de wijde omgeving.”

7. Hoort benauwdheid erbij?

Zowel Rutger Verhoeff als Richard Oei krijgen deze vraag vaak van patiënten die bij hun hooikoorts astma ontwikkelen – twee kwalen die vaak samengaan. Om te voorkomen dat de benauwdheid steeds erger wordt, moet de astma behandeld wordt met een puffer. Richard Oei: “Je kunt ook pas na jarenlange allergie astma ontwikkelen. De benauwdheid kan fors worden, en dan trek je vanzelf wel aan de bel. Soms is dat een goed moment om immunotherapie in te zetten.” Rutger Verhoeff maakt ook mee dat mensen met hooikoorts vergeten te vertellen over benauwdheid. “Dan luister ik naar de longen en hoor ik een hoop gepiep. Het is belangrijk om het wél te melden, want astma blijft onder controle met de juiste medicatie.”

8. Waarom heb ik ineens zo veel meer last dan normaal?

Richard Oei: “In Nederland is de temperatuur in korte tijd soms ineens 10 of zelfs 20 graden hoger. Het ene moment sta je op de schaatsen, de week erna zit je op het terras. Dat gaat gepaard met pollen-explosies van soorten die tegelijk tot bloei komen.” Door gemeenten worden bermen minder vaak gemaaid dan vroeger met het oog op de biodiversiteit. Als meer grassen - in de periode van maart tot mei - en bloemen - van mei tot augustus - in bloei komen, is dat goed voor bijen, vlinders, insecten en vogels, maar minder fijn voor allergiepatiënten. “Het werkt pollenexplosies in de hand.”

9. Krijg ik minder last als ik regelmatig een pissebed eet?

Richard Oei en Rutger Verhoeff raden het eten van een pissebed sterk af. “Het verhaal over de pissebed is een jaarlijks terugkerende fabel. Een pissebed heeft níéts met hooikoorts te maken. Of het eten ervan ­schadelijk zou kunnen zijn, is niet duidelijk. Maar je moet nooit iets in je mond stoppen waarvan je niet zeker weet wat het doet.” Richard Oei: “Mensen willen graag geloven in magische eigenschappen van allerlei huismiddeltjes. Zo horen we vaak dat klachten zouden afnemen door het eten van lokale honing.” Dat kan niet, want het stuifmeel dat in honing zit, is van het soort dat zonder hulp van bijen niet ver genoeg dwarrelt en is dus ook niet de soort dat jouw neusgaten prikkelt, schreef wetenschappelijk tijdschrift Kijk in 2021. “Ervaar je toch dat het helpt, dan komt dit misschien omdat de afname van je klachten precies samenvalt met een omslagpunt: door felle zon is alles uitgedroogd, de wind is gedraaid, of regen bracht verlichting. Wat wel helpt? Ga ’s morgens vroeg naar buiten, als de lucht vochtig is. Dat is ook het moment om je huis te luchten, waarna je alles weer sluit. Draag verder een zonnebril om je ogen tegen pollen te beschermen.”

Rutger Verhoeff: “Dure spullen – zoals een speciaal soort stofzuiger – raden we af. De resultaten zijn marginaal. Afnemen met een vochtig doekje werkt net zo goed.” Richard Oei: “Patiënten hebben in hun auto minder last van hooikoorts, omdat de auto is uitgerust met luchtfilters. Je wordt minder blootgesteld aan pollen. Je kunt voor thuis dus de aanschaf van een pollenfilter overwegen.” Rutger Verhoeff: “Spoel je haren uit voor het slapengaan en gooi kleding in de was. Pollen neem je mee naar binnen.”

10. Zal mijn hooikoorts vanzelf minder worden nu ik boven de 60 ben?

De overgang met alle hormonale veranderingen kan als fijne bijvangst hebben dat je hooikoorts milder wordt. Hoe hormonen een allergie beïnvloeden, is niet bekend. Wel weten we dat het lichaam bij het ouder worden van zowel mannen als vrouwen milder kan gaan reageren op stuifmeel. Rutger Verhoeff: “Hooikoortsklachten nemen over het algemeen af na je 45ste. Helaas kan het omgekeerde ook gebeuren.” Richard Oei: “Ik zie aardig wat patiënten die pas na de menopauze last kregen. In dat geval zijn de klachten wel vaak milder.”

11. Ik ben er he-le-maal klaar mee! Hoe kan ik aan die ellende ontsnappen?

Je kunt letterlijk vakantie nemen van je hooikoorts, zegt Rutger ­Verhoeff: “Berglucht bevat veel minder pollen. Ook aan zee voel je je beter: door de luchtvochtigheid en de wind blijven de pollen niet hangen.” Wat je ook doet, blijf er vooral lekker op uit gaan, ook in je ­eigen stad of dorp. Binnen blijven om een aanval te voorkomen, werkt uiteindelijk averechts. Richard Oei: “Stel jezelf bloot aan pollen, zo werk je aan je tolerantie.”