Expert legt uit: dit zijn de risico’s van nacht- en wisseldiensten draaien

De meesten houden van slapen, maar niet iedereen doet het genoeg. Slaaptekort is een groot probleem in Nederland. Maar liefst een op de vijf mensen slaapt slecht (!), met alle risico’s van dien. Werknemers die nacht- of onregelmatige diensten draaien of komt slaaptekort vaker voor dan gemiddeld. Wat is de invloed van dit werk en welke tips kun je toepassen als je tot deze doelgroep behoort?

In 2020 waren 1,2 miljoen werknemers soms tot regelmatig in de nacht aan het werk. Met 13,5 procent van alle werkenden ligt dat percentage hoger dan het EU-gemiddelde (CBS, 2021). Artsen, verzorgenden, sociaal werkers en verpleegkundigen blijken de grootste groepen nachtwerkers te zijn. Negen van de tien werknemers die in de nacht werken, doen dit buitenshuis en moeten dus de weg op voor hun werk.

Risico’s verstoord nachtritme

Dat wisselende diensten het natuurlijke dag- en nachtritme verstoren, valt niet te ontkennen. Hierdoor heb je overdag minder energie en ’s nachts minder kwalitatieve slaap. Als je nachtwerk doet, kun je last krijgen van het Shift Work Sleep Disorder syndroom. Dit is recent opgenomen in de DSM-5, het classificatiesysteem waarin internationale afspraken zijn gemaakt over welke criteria van toepassing zijn op een bepaalde psychische stoornis. De stoornis wordt beschreven als een die bestaat uit symptomen van slapeloosheid of extreme slaperigheid die in relatie staan met het werkschema.

Omdat de biologische klok van het menselijk lichaam verstoord raakt bij het doen van wisseldiensten, is de kans op slaaptekort groot. De gevolgen van slaaptekort moeten niet worden onderschat. Eén van de factoren waarop slaaptekort invloed heeft, is op het rijgedrag van mensen. Er wordt beweerd dat autorijden met slaaptekort schadelijker is dan autorijden onder invloed van alcohol. Dat komt omdat de alertheid en reactiesnelheid significant afnemen bij slaaptekort. Maar ook doordat er micro-slaapjes ontstaan, dit zijn korte momenten (onder de dertig seconden) waarop iemand in slaap valt achter het stuur en helemaal niet reageert. Het idee dat bijna elke nachtwerker tijdens of na de nachtdienst deelnemer in het verkeer is, kan met deze kennis best angstaanjagend zijn. Je zou daarom kunnen zeggen dat het van levensbelang is om meer aandacht te besteden aan de risico’s van een te grote vermoeidheid en te kijken hoe deze vermoeidheid kan worden verminderd.

Tips

Ben je iemand die wisseldiensten draait, onthoud dan dat je niet altijd invloed hebt op het werkrooster, maar dat je wel zelf tips kunt toepassen die je helpen tijdens de wisseldiensten.

Als het gaat om verkeersveiligheid is het belangrijk om eerlijk naar je eigen staat van zijn te kijken: ben je fit genoeg om te rijden? Als je je te moe voelt om achter het stuur te zitten, dan kan het helpen een banaan te eten. Hierdoor krijg je snel energie en het voordeel is dat de energie niet te lang in het lichaam blijft, waardoor de slaap later niet wordt verstoord. Heb je geen banaan bij de hand, dan kan het ook helpen om een rondje buiten te wandelen voordat je de auto instapt. Dit zorgt voor activatie van het lichaam waardoor je alerter het verkeer in gaat na de nachtdienst.

Bewustwording is de eerste stap naar verandering. De kans bestaat dat je al weet wat je het beste kunt doen om niet al te vermoeid de auto in te stappen, maar doe je dit ook? Voor de meeste mensen geldt pas dat ze pas in actie komen als ze de noodzaak ervan voelen.

Als iemand slaaptekort heeft, is diegene niet in staat om een goede inschatting te maken van de situatie en het risico. Ben je iemand die in de nacht werkt, wees je dan vóórdat de nachtdienst begint al bewust van de gevaren van vermoeidheid. Zo creëren we samen een verkeersveilig Nederland.

Over slaapexpert Alies Coster

Uitgerust, productief en energiek je dag door? Psycholoog en slaapexpert Alies Coster schrijft voor Margriet en is eigenaar van Sucsleep. Ze helpt anderen aan een fijne nachtrust, door middel van workshops en online trainingen. Via haar instagrampagina inspireert zij je over slaap, rust en je mindset hierin.