Dit moet je weten over (het regelen van) euthanasie

Dit moet je erover weten.

Wat is euthanasie?

Bij euthanasie kies je voor een levenseinde met behulp van een arts. Dat is altijd uit eigen wil en kan dus alleen als je daar zelf om vraagt. Euthanasie is volgens de wet alleen toegestaan als iemand lijdt door een medische oorzaak. “Bij meer dan 80 procent van de euthanasiegevallen gaat het om kankerpatiënten die uitbehandeld zijn”, vertelt Dick Bosscher van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE). Ook aan mensen met chronische ziekten of hart- en vaataandoeningen wordt regelmatig euthanasie verleend. Er zijn ook mensen die wél in aanmerking komen voor euthanasie, maar bij wie het moeilijker te regelen is. Denk aan mensen met dementie, psychische problemen of ouderdomsklachten.

Aan welke eisen moet een arts voldoen?

Normaalgesproken is het strafbaar om een einde te maken aan iemands leven, maar als een patiënt daarom vraagt én de uitvoerende arts zich houdt aan de zes zorgvuldigheidseisen uit de wet, is het toegestaan. Het gaat om de volgende eisen:

1. Het is een vrijwillige en weloverwogen keuze
2. Er is sprake van uitzichtloos en ondraaglijk lijden
3. De arts moet de patiënt informeren over de medische situatie en vooruitzichten
4. Er is geen andere oplossing voor het lijden
5. De arts moet ten minste één andere onafhankelijke arts raadplegen
6. De euthanasie moet op een medisch zorgvuldige manier uitgevoerd worden

Vanwege de strenge eisen wil niet elke arts euthanasie uitvoeren. “Na euthanasie moet een dokter dat melden bij een toetsingscommissie, die nagaat of de arts zich aan de regels heeft gehouden. Is dat niet het geval, dan zou het kunnen dat ze diegene vervolgen. Gelukkig gebeurt dat niet vaak”, aldus Bosscher.

Wie mag euthanasie verlenen?

In de meeste gevallen doet een huisarts dat, maar het kan ook in een ziekenhuis. Om de meer complexe gevallen te helpen heeft de NVVE het Expertisecentrum Euthanasie opgericht. “Het gaat dan om patiënten met ernstig psychische klachten, dementie of mensen die eigenlijk onvoldoende medische klachten hebben, maar willen overlijden, zoals ouderen. Die laatste groep wil een huisarts niet altijd euthanasie geven, omdat er geen sprake is van uitzichtloosheid of ondraaglijk lijden. Maar als je daarover in gesprek gaat met je huisarts en kunt aantonen dat je aan die klachten lijdt, is het wel degelijk mogelijk binnen de wet”, aldus Bosscher.

Lees ook:
De zoon van Linda (55) koos voor euthanasie

Wat moet je regelen voor euthanasie?

Als je euthanasie wil, dien je een euthanasieverzoek in bij je huisarts. Dat kan zowel mondeling als schriftelijk. In dat verzoek leg je uit waarom sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden en wanneer je zou willen sterven door hulp van een arts. Goed om te weten: euthanasie is geen recht, een arts mag naar aanleiding van het verzoek altijd beslissen om de euthanasie niet uit te voeren. Je kunt een euthanasieverzoek opnemen in je wilsverklaring, ook als je nog gezond bent. Het maken en bijwerken van je wilsverklaring is belangrijk, want als je door een verslechterde gezondheid zelf geen euthanasieverzoek meer kunt indienen, zal de arts je zonder wilsverklaring geen euthanasie verlenen. “Over dementie zeggen veel mensen: als mij dat overkomt en ik mijn kinderen niet meer herken, wil ik euthanasie. Maar als je dat niet op papier zet en het is eenmaal zover, kun je die beslissing niet meer maken. Stel daarom op tijd een goede wilsverklaring op”, vertelt Bosscher. Bespreek die verklaring vervolgens met je huisarts en zorg dat deze in je medisch dossier terechtkomt. “Omdat niet elke huisarts ervoor openstaat om euthanasie te verlenen, adviseren wij ook gezonde mensen boven de vijftig om met hun huisarts te bespreken hoe hij of zij erover denkt. Dan kom je later niet voor verrassingen te staan.” Euthanasie wordt vergoed door de zorgverzekeraar. In de meeste gevallen heeft euthanasie geen gevolgen voor een overlijdensrisicoverzekering of uitvaartverzekering, maar controleer dit bij de verzekeraar.

Wat als familieleden het niet eens zijn met een euthanasieverzoek?

Het is enorm heftig om te horen dat een van je ouders of een andere naaste wil overlijden door euthanasie. Als familieleden het niet eens zijn met die beslissing, kan dat voor pijnlijke situaties zorgen. “We maken vaak mee dat kinderen tegen een patiënt zeggen: wij willen nog helemaal geen afscheid nemen. Het motto voor de Week van de Euthanasie is daarom: praat erover. Niet alleen met de huisarts, maar ook met je familie.” De NVVE organiseert deze week digitale lezingen over dit onderwerp. Een van de tips om euthanasie bespreekbaar te maken, is: maak eens een wandeling met elkaar. Tijdens het wandelen is het makkelijker om over moeilijke onderwerpen te praten. “Familie kan euthanasie niet tegenhouden”, benadrukt Bosscher. “Het is echt de beslissing van de persoon in kwestie.”

Hoe gaat euthanasie in zijn werk?

Na het indienen van een euthanasieverzoek duurt het, mits iemand in aanmerking komt, gemiddeld een paar maanden voordat euthanasie wordt uitgevoerd. Als volgens de arts van de patiënt aan alle zorgvuldigheidseisen is voldaan, doet een tweede onafhankelijke arts ook een beoordeling. Daarna maken de arts en de patiënt een afspraak voor euthanasie. Er zijn twee manieren om euthanasie te verlenen. De arts kan de patiënt een dodelijk middel toedienen, ook wel levensbeëindiging op verzoek genoemd. Een patiënt kan ook zelf een drankje met een dodelijk middel drinken. Dat heet: hulp bij zelfdoding. “De patiënt kiest zelf een van de twee mogelijkheden. Het is eigenlijk symbolisch: als je het drankje zelf aanpakt en opdrinkt, laat je duidelijk zien dat het jouw eigen keuze was. Het lijkt een klein verschil, een injectie of het zelf opdrinken, maar voor veel mensen is het belangrijk.” Toch kiezen volgens Bosscher maar weinig mensen voor een dodelijk drankje, omdat ze vertrouwen op hun arts. Vroeger werd gedacht dat een injectie sneller zou werken dan een drankje, maar dat is niet zo. Nadat euthanasie is verleend, meldt de arts dit meteen bij de gemeentelijke lijkschouwer. Daarna controleert de Toetsingscommissie of de euthanasie volgens de wet is uitgevoerd.