Dit is waarom alvleesklierkanker vaak zo laat ontdekt wordt

Jaarlijks krijgen ongeveer drieduizend mensen de diagnose alvleesklierkanker; veruit de meeste van deze patiënten zijn ouder dan zestig jaar.

Alvleesklierkanker

Alvleesklierkanker – ook bekend onder de naam pancreascarcinoom - is een kwaadaardige tumor in de alvleesklier, een orgaan linksboven in de buik. Je alvleesklier produceert spijsverteringssappen en maakt hormonen aan die je bloedsuikergehalte reguleren.

In ongeveer 95 procent van de gevallen gaat het bij alvleesklierkanker om een tumor in de afvoerbuisjes van de alvleesklier, die zorgen dat de spijsverteringssappen het orgaan uit kunnen. Deze tumor wordt een adenocarcinoom genoemd. De overige 5 procent krijgt een andere soort tumor in de alvleesklier, bijvoorbeeld neuro-endocriene tumoren, Hamoudi-tumoren of acinaircelcarcinoom. Meestal zit de tumor aan de bovenkant van de alvleesklier, vlakbij de maag en dunne darm, maar ook tumoren in het middelste gedeelte of de staart komen voor.

Symptomen

Alvleesklierkanker geeft in het begin vaak geen of zeer minimale klachten. Soms is er dus niets te merken of zijn er slechts wat vage vroege tekenen van de ziekte, maar geen duidelijke symptomen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan vermoeidheid, zeurende buikpijn, gewichtsverlies of problemen met de ontlasting.

Echte klachten ontstaan meestal pas wanneer de tumor zo groot gegroeid is dat er druk ontstaat op andere organen, of als de tumor uitzaaiingen heeft in andere organen, bloedvaten of zenuwen. Afhankelijk van waar de tumor of uitzaaiingen zitten, kunnen de symptomen verschillen. Enkele voorbeelden van deze klachten zijn geelzucht, donkere urine, beige of vette ontlasting, slikproblemen, misselijkheid en een opgeblazen gevoel.

Alvleesklierkanker laat ontdekt

Meestal komt alvleesklierkanker aan het licht als de tumor in stadium drie of vier is; relatief laat vergeleken met de meeste andere kankersoorten. De kankercellen zijn dan inmiddels al te vinden in de bloedvaten rondom de alvleesklier of er zijn uitzaaiingen naar weefsels en organen die verder weg liggen. Denk bijvoorbeeld aan de longen, lever, darmen of botten.

Dat alvleesklierkanker pas in een later stadium voor duidelijke symptomen zorgt, is een van de belangrijkste redenen dat de ziekte vaak pas heel laat ontdekt wordt. Ook is het zo dat alvleesklierkanker zich vaak snel ontwikkelt, juist omdat de tumor meestal in de afvoerbuisjes van het orgaan zit. Daar zitten namelijk veel belangrijke bloedvaten, waardoor de agressieve kankercellen zich makkelijk kunnen verspreiden naar bijvoorbeeld de lever, maag of darmen. Niet alleen wordt alvleesklierkanker dus laat ontdekt, het verspreidt zich ook snel.

Behandeling en prognose

Dat de tumor vaak pas in een laat stadium ontdekt wordt, zorgt ook voor een slechtere prognose voor alvleesklierkanker. Er zijn significant minder behandelopties als iemand een grote tumor heeft of er uitzaaiingen zijn. Er is voor alvleesklierkanker standaardbehandeling. Wat de meest geschikte behandeling is, verschilt per persoon. Slechts een kwart van de mensen met alvleesklierkanker komt volgens de MLD-stichting in aanmerking voor een curatieve of genezende behandeling.

Vaak gaat het bij zo’n genezende behandeling om een operatie om de tumor te verwijderen in combinatie met bestraling en/of chemotherapie. In hoeverre de operatie succesvol is, hangt grotendeels af van de plek waar de tumor zit en hoe groot deze is. Niet iedereen die deze behandeling krijgt, zal dus ook genezen van alvleesklierkanker. Van de honderd mensen waarbij alvleesklierkanker in het eerste stadium ontdekt is en die geopereerd zijn, zijn er na vijf jaar nog gemiddeld 23 in leven.

Stadium 3 of 4

De overige driekwart van de patiënten met alvleesklierkanker krijgt een palliatieve behandeling, waarbij gericht wordt op het remmen van de ziekte en het verminderen van de klachten. Bij hen is de ziekte pas laat ontdekt, bijvoorbeeld in stadium 4, zoals bij 59 procent van alle mensen met alvleesklierkanker. Er zijn dan al uitzaaiingen te vinden, waardoor een operatie helaas niet meer mogelijk is.

Vaak kiezen artsen en patiënten in dit geval voor pijnstillers zoals paracetamol en morfine om de pijn te verzachten. Ook kunnen chemotherapie of bestraling de groei van de tumor soms nog iets vertragen. Helaas heeft iemand die in een later stadium de diagnose gekregen heeft geen positieve prognose. Vijf jaar na de diagnose is slechts één op de honderd mensen met stadium 4 alvleesklierkanker nog in leven. Bij stadium 3 gaat het om acht op de honderd mensen.

'Veelbelovende resultaten’ bij nieuw onderzoek

Hoewel de zoektocht naar een betere behandeling van alvleesklierkanker een langdurig proces is, zijn er in de afgelopen jaren wel een aantal grote doorbraken geweest op dit gebied. Prof. dr. Casper van Eijck, gespecialiseerd in alvleesklierkanker en aangesloten bij het Erasmus MC, leidt diverse onderzoeksgroepen die een nieuwe behandelvorm voor deze vorm van kanker hopen te vinden. In 2020 bleek bijvoorbeeld al dat de nieuwe vorm van celtherapie, ontwikkeld voor deze ernstige vorm van kanker, veelbelovende resultaten had. De eerste resultaten van de nieuwe behandeling zijn volgens de onderzoekers veelbelovend. Ook lopen er nog diverse andere onderzoeken naar een betere behandeling voor deze vorm van kanker.

Bron | Integraal Kankercentrum Nederland, Kanker.nl, Alvleeskliervereniging, UMC Utrecht