Diëtist legt uit: dit is waarom afvallen moeilijker is bij overgewicht

Het blijkt dat wanneer we afvallen, we mechanismen activeren die het moeilijk maken om het gewicht eraf te houden. Sommige factoren hebben we zelf in de hand, maar veel ook niet. Als je begrijpt hoe dit werkt, ben je misschien minder streng tegen jezelf. Ze legt uit om welke mechanismen in het lichaam het gaat, die ervoor zorgen dat afvallen moeilijker gaat als je overgewicht hebt (gehad).

Kleinere, maar hetzelfde aantal vetcellen

Wanneer je meer calorieën binnenkrijgt dan je verbrandt, wordt veel van de overtollige energie opgeslagen in de vetcellen van vetweefsel. De hoeveelheid vet in vetweefsel hangt af van twee dingen: het aantal vetcellen dat je hebt, én de grootte van de vetcellen. Het aantal vetcellen neemt bij iedereen toe tijdens de tienerjaren, maar ook als je te veel calorieën eet kan het aantal vetcellen toenemen. Mensen met obesitas hebben dan ook meer vetcellen dan mensen met een gezond gewicht. Ook zijn bij overgewicht of obesitas de vetcellen groter; ze zijn meer gevuld. Er zit een groot nadeel aan zo'n grotere hoeveelheid vetcellen: als je ze eenmaal hebt, nemen deze niet meer af. Bij gewichtsafname krimpen de cellen wel, maar ze verdwijnen niet. Je hebt - ook na het afvallen - dus altijd meer van die cellen als je obesitas of overgewicht hebt gehad, wat afvallen moeilijker maakt.

Sneller aankomen na dieet

Mensen met extra vetcellen hebben de neiging om het verloren gewicht na het afvallen snel weer terug te krijgen; met gewichtstoename vullen hun vele vetcellen zich gemakkelijker. Daarentegen kunnen mensen met een gemiddeld aantal vergrote vetcellen succesvoller zijn in het handhaven van gewichtsverlies. Wanneer zij afvallen en de vetcellen dus krimpen, zijn zowel de celgrootte als het aantal van die cellen 'normaal'. Vandaar dus dat preventie van obesitas júist het meest cruciaal is tijdens de tienerjaren, wanneer het aantal vetcellen het snelst toeneemt.

Makkelijker vet opslaan door enzym

Ook het enzym lipoproteïnelipase (LPL) speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van obesitas. Zijn rol is het verwijderen van triglyceriden, een type vet, uit het bloed voor opslag in zowel vetweefsel als spiercellen. Mensen met overgewicht hebben over het algemeen veel meer LPL-activiteit in hun vetcellen dan magere mensen. Deze hoge LPL-activiteit maakt vetopslag een stuk gemakkelijker. En het gevolg? Te veel eten heeft een groter effect op zwaarlijvige mensen, dan op mensen die dun zijn. En als je afvalt, neemt de activiteit van dit enzym dat voor de vetopslag zorgt toe, met als gevolg dat je makkelijker aankomt.

Metabolisme wordt lager bij afvallen

Het lichaam streeft om lichaamsfuncties stabiel te houden. Wordt je lichaamstemperatuur te heet dan ga je zweten. Is het te koud dan ga je bibberen om warmer te worden. Dit mechanisme van homeostase geldt voor vele lichaamsfuncties, waaronder dus ook je metabolisme.

Onderzoekers hebben aangetoond dat het lichaam zijn metabolisme aanpast na gewichtstoename of -verlies om het oorspronkelijke gewicht te herstellen. Je calorieverbranding neemt toe als je wat aangekomen bent, en neemt na gewichtsverlies juist af. Een handig mechanisme in de oertijd waarin eten niet altijd voorhanden was en je in leven moest blijven. Maar nu, in tijden waarin eten overal verkrijgbaar is, werkt dit mechanisme juist tegen ons. Deze veranderingen verklaren waarom het voor een persoon met overgewicht moeilijk is om het gewichtsverlies te behouden, zéker in combinatie met de andere twee factoren

Géén verloren zaak

Je lichaam vecht voortdurend terug en probeert het oude gewicht weer terug te krijgen. Je zou er bijna moedeloos van worden en de hoop opgeven. Maar hoewel afvallen als je overgewicht hebt misschien moeilijker is, is het gelukkig nog steeds heel goed mogelijk. Volg geen strenge diëten maar breng gezonde veranderingen aan in je dieet en bewegingspatroon, die je kan blijven volhouden. Zo zorg je dat het gemakkelijker is om op gewicht te blijven. Wanneer het niet lukt om af te vallen is het goed om een arts en/of diëtist in te schakelen voor begeleiding.

Desiré van der Kruk (25) heeft na het behalen van haar bachelor voeding en diëtetiek online diëtistenpraktijk jouwfoodplan.nl opgericht, waar je terecht kunt voor e-consulten en voedingsschema’s op maat. Daarnaast schrijft ze graag artikelen over voeding en gezondheid. Volg haar op Instagram of Facebook voor meer info, tips & tricks.

Tekst | Desiré van der Kruk

Beeld | Getty Images

Foto | Privébeeld Desiré van der Kruk