Déze lichamelijke klachten kunnen wijzen op stress (en dit kun je daaraan doen)

Fysiotherapeut & toegepast psycholoog Martijn van Soest van Fysiotherapie Utrecht Oost legt uit welke lichamelijke klachten kunnen wijzen op stress én wat je daaraan kunt doen.

Wat is stress?

Als we kijken naar de omschrijving van het woord stress komen we uit op 'druk' of 'spanning'. Binnen de gezondheidszorg spreken we vooral over mentale, fysieke of sociale stress. Heb je bijvoorbeeld een belangrijke afspraak die je helemaal vergeten bent of is het veel te druk op je werk, dan ontstaan er door stress bepaalde reacties in het lichaam. Hierbij wordt een specifiek deel van het zenuwstelsel geprikkeld die de afgifte van stresshormonen als cortisol, adrenaline en noradrenaline in gang zet. Dit wordt ook wel de stressreactie genoemd.

Stress wordt vaak als iets slechts gezien, maar is ook een belangrijk onderdeel voor het goed functioneren van ons lichaam. Regelmatige en bedoelde stressprikkels leiden ook tot aanpassingen in gedrag en het verbeteren van de stresstolerantie.

Gezonde enongezonde stress

Stress kan dus ook gezond voor je zijn. Zonder stress zouden mensen namelijk een stuk minder goed functioneren én zou het leven maar een saaie bedoening zijn. De stressreactie in je lichaam zorgt er bijvoorbeeld voor dat je tijdens spannende of belangrijke situaties optimaal en snel kunt reageren. Heel handig als je moet vluchten vanwege gevaar of een belangrijke presentatie moet geven.

Zodra het gevaar is geweken of de presentatie weer voorbij is, kan je lichaam weer tot rust komen. Tijdens deze rust wordt een ander deel van het zenuwstelsel geprikkeld. Dit deel van het zenuwstelsel zorgt dat de stresshormonen worden verminderd; dit wordt ook wel de ontspanningsreactie genoemd. Normaal gesproken wisselen deze stressreactie en ontspanningsreactie elkaar in een gezonde balans af.

Aanhoudende stress

Wanneer de stressreactie een langere tijd aanhoudt - bijvoorbeeld bij langdurige relatieproblemen, problemen op je werk, te weinig ontspanning of het overlijden van een dierbare - kan het zijn dat je lichaam niet meer goed in de ontspanningsstand terugkomt. Als deze stress te lang aanhoudt kan dit uiteindelijk zorgen voor een langdurig probleem in het evenwicht tussen stress en ontspanning. Als we dit vergelijken met een denkbeeldige batterij staat je lichaam dan als het ware te lang in de 'aan'-stand zonder weer op te kunnen laden. Dit leidt tot een lege batterij waardoor chronische stress en lichamelijke klachten kunnen ontstaan.

Niet iedereen ervaart stress in dezelfde mate. Dit heeft te maken met bepaalde factoren die van invloed zijn op het ervaren van stress. Zo blijkt uit onderzoeken over de afgelopen jaren dat eerdere ervaringen met stress, hoe je omgaat met stress, je fysieke/mentale/sociale gesteldheid en je genetische aanleg hier invloed op hebben. Er is dus geen goed of fout in het ervaren van stress aangezien dit voor iedereen individueel verschillend is. Maar wat wél belangrijk is, is dat je stress leert te herkennen en leert hoe je hiermee om kunt gaan.

Lichamelijke klachten door stress

Omdat de stresshormonen die worden afgegeven bepaalde lichamelijke veranderingen veroorzaken, zijn er signalen die ons bewust kunnen maken van zo'n stressreactie. Hoe langer de stress aanhoudt, hoe heftiger deze signalen kunnen worden. Die signalen van stress kunnen zich bijvoorbeeld uiten als lichamelijke klachten, waaronder deze:

• Gespannen spieren van de kaak, nek en schouders
• Verwijde pupillen waardoor moeite kan optreden met scherpstellen
• Een snellere en oppervlakkigere ademhaling (hyperventilatie)
• Een opgeblazen gevoel in de buik
• Moeite met inslapen.
• Een bonzend hart
• Hoofdpijnklachten
• Een gejaagd gevoel
• Vermoeidheidsklachten

Naast deze fysieke klachten kunnen er ook mentale en emotionele processen veranderen door de stresshormonen. Zo kun je meer piekergedachtes krijgen, angstiger worden dan normaal, minder zin hebben in seks en/of concentratie- of geheugenproblemen krijgen. Uiteindelijk kan dit leiden tot een burn-outsituatie, het ontstaan van angststoornissen of een depressie. Omdat bij een dergelijke ontregeling het herstel vaak lang duurt, wil je dit natuurlijk zo veel mogelijk proberen te voorkomen.

Wat kun je eraan doen?

Het is belangrijk om je ervan bewust te zijn dat de lichamelijke klachten die je hebt signalen van je lichaam zijn dat je stress hebt. Merk je bijvoorbeeld op dat je angstiger wordt, strakke spieren hebt en ervaar je een gejaagd gevoel? Dan zou het kunnen zijn dat je te veel in je stresssysteem zit en niet meer voldoende oplaadt. De beste aanpak is om dan te proberen meer in je ontspanningssysteem te komen zodat de balans herstelt en je batterij weer kan opladen.

Vier tips bij lichamelijke klachten door stress:

Hieronder volgen enkele praktische tips:

1. Zoek ontspanning op

Plan je agenda dus wat minder vol zodat je deze ruimte en tijd ook daadwerkelijk overhoudt om ontspanning op te zoeken. Dit kan met een goed boek en een lekker kopje thee, maar ook door beweging en sporten. Wanneer je regelmatig beweegt en sport kan stress worden verminderd. Let er dan wel op dat je niet te vaak of enthousiast aan de gang gaat. Wanneer je namelijk te intensief gaat sporten en het erg zwaar is voor je lichaam worden er juist meer stresshormonen aangemaakt. Wandelen, waarbij je probeert in het moment te zijn zonder afleiding, is een vorm die meestal goed toepasbaar is.

2. Leer ontspanningstechnieken

Ten tweede kunnen voldoende slaap en andere ontspanningstechnieken als mindfulness, meditatie en ademhalingsoefeningen ook heel goed bijdragen aan meer ontspanning.

3. Pak de oorzaak aan

Ook kun je je actief of doelgericht aan de slag met problemen die stress veroorzaken. Soms spelen er helaas dingen die niet direct veranderd of aangepakt kunnen worden. Hierbij kan het helpen om sociale steun te zoeken en beter te leren omgaan met de huidige situatie.

4. Zoek specialistische hulp

Als je denkt door stress bepaalde klachten te hebben gekregen die je niet zelf de baas lijkt te kunnen zijn, kan een bezoek aan de huisarts zeer waardevol zijn. Je kunt samen zoeken naar passende psychologische hulp. Een (psychosomatisch) fysiotherapeut kan je bijvoorbeeld helpen met lichamelijke klachten door stress en het terugvinden van de balans tussen stress en ontspanning. Wat een (psychosomatisch)fysiotherapeut doet lees je hier.

Zelf kun je alvast nadenken over hoe het bovenstaande op jou van toepassing is. Maak ruimte voor meer ontspanning en bewaak de balans tussen stress en ontspanning. Onvoldoende handvatten of mogelijkheden daarvoor? Je huisarts of een (psychosomatisch) fysiotherapeut denkt graag met je mee over hoe je hiermee aan de slag kan.

Lees hier meer van Martijn:

Wakker met hoofdpijn en een zere mond? Misschien knars of klem je met je kaken

Martijn van Soest is fysiotherapeut & toegepast psycholoog werkzaam bij Fysiotherapie Utrecht Oost. Hij helpt patiënten door zowel de fysieke als mentale aspecten van klachten te bekijken.

Tekst | Martijn van Soest

Beeld | Getty Images

Foto | Privébeeld

Bronnen

- Russell, G., & Lightman, S. (2019). The human stress response. Nature Reviews Endocrinology, 15(9), 525-534.

- Almen, N., Lisspers, J., Öst, L. G., & Sundin, Ö. (2020). Behavioral stress recovery management intervention for people with high levels of perceived stress: A randomized controlled trial. International Journal of Stress Management, 27(2), 183.

- Cool, J., & Zappetti, D. (2019). The physiology of stress. In Medical Student Well-Being (pp. 1-15). Springer, Cham.

- Garcia, I., & O’Neil, J. (2021). Anxiety in Adolescents. The Journal for Nurse Practitioners, 17(1), 49-53.

- Van Der Zwan, J. E., De Vente, W., Huizink, A. C., Bögels, S. M., & De Bruin, E. I. (2015). Physical activity, mindfulness meditation, or heart rate variability biofeedback for stress reduction: a randomized controlled trial. Applied psychophysiology and biofeedback, 40(4), 257-268.