Cardiologen over de verschillen tussen het mannen- en vrouwenhart: ‘Vrouwen hebben vaker andere klachten’

Verschil tussen het mannen- en vrouwenhart

Janneke Wittekoek legt uit dat het hart anatomisch gezien bij iedereen hetzelfde is. Maar hóé het hart ziek wordt, daar zijn wel verschillen in te zien. “Hart- en vaatziekten is een breed begrip. Daar vallen onder andere hartritmestoornissen onder en aangeboren hartafwijkingen. Als we uitgaan van de klassieke vorm, het acuut hartinfact, dan kijken we specifiek naar het proces van aderverkalking van de kransslagaders.” Dit zijn de bloedvaten rondom het hart, die het hart tevens van zuurstof moeten voorzien. “Als er problemen ontstaan bij deze bloedvaten, zoals aderverkalking, kun je in het ergste geval een hartinfarct krijgen,” legt Wittekoek uit.

Bij vrouwen ontwikkelt aderverkalking zich op een andere manier en op een andere plaats dan bij mannen, stelt Wittekoek. “Bij mannen zie je vaak een afsluiting die optreedt in de kransslagaders. Dit is een probleem dat wij goed herkennen in de diagnostiek en ook goed kunnen behandelen door bijvoorbeeld een dotterbehandeling,” legt ze uit. Bij vrouwen daarentegen gaat het proces van aderverkalking veel meer geleidelijk en gaat het om het hele vaatnetwerk om het hart heen. “De gangbare technieken om een hartinfarct op te sporen, een elektrocardiogram en bloedonderzoek, laten daarom bij vrouwen met een hartinfarct vaak minder afwijkingen zien dan bij mannen.”

Spasme of kramp in de bloedvaten

Los van een acuut hartinfarct door aderverkalking zien we de afgelopen jaren ook een ander soort hartinfarct, vertelt Angela Maas: “De definitie van hartinfarct is daardoor aangepast. We kenden eerst alleen de klassieke vorm, maar nu hebben we een type hartinfarct dat wordt veroorzaakt door kramp of spasme in de bloedvaten. Dit komt doordat er bij vrouwen overal in de bloedvaten een beetje aderverkalking kan zijn, waardoor het bloedvat ineens kan samentrekken. Dit type hartinfarct zie je veel vaker bij vrouwen en dan voornamelijk bij vrouwen tussen de veertig en zeventig jaar oud.”

Maas stelt dat het klachtenpatroon bij dit type hartinfarct vaak niet wordt herkend door de vrouw zelf, maar ook niet door de huisarts. “Dit type hartinfarct geeft een meer golvend klachtenpatroon, waardoor vrouwen zelf ook snel denken: ik zal wel iets verkeerds hebben gedaan. Vrouwen vullen de klachten bij de huisarts vaak zelf in. Als zorgverlener ben je dan snel geneigd om het af te schrijven als niet belangrijk. Helemáál als de verschillende testen ook geen bijzonderheden laten zien.”

Hoe herken je een hartinfarct bij vrouwen?

Wittekoek legt uit dat als we spreken over het acuut hartinfarct, er een typisch klachtenpatroon bij hoort, dat we allemaal kennen:

• Pijn op de borst;
• Uitstralende pijn naar de armen, schouders, hals, kaak of maag;
• Zweten;
• Misselijkheid of braken.

“Dit soort klachten komen ook voor bij vrouwen, maar ongeveer twee derde van de vrouwen die een hartinfarct heeft gehad, ervaart deze klachten niet,” aldus Wittekoek. Bij vrouwen gaat het vaker om de volgende klachten die voortkomen uit krampen of spasme in de bloedvaten:

• Pijn in de bovenbuik, kaak, nek of tussen de schouderbladen (zonder pijn op borst);
• Kortademigheid;
• Extreme vermoeidheid;
• Duizeligheid;
• Onrust of angstgevoelens;
• Snelle ademhaling.

Wittekoek legt uit dat de kans op een hartinfarct binnen een jaar drie keer zo groot wordt als je huisarts deze klachten niet tijdig herkent. “Ook kan de ernst van het hartinfarct toenemen, waardoor de kans op overlijden eveneens toeneemt.”

Risicofactoren voor een hartinfarct bij vrouwen

Het ontstaan van hartproblemen is vaak een combinatie van risicofactoren. Belangrijke factoren zijn volgens Wittekoek: een verhoogde bloeddruk, verhoogd cholesterol en verhoogde bloedsuikerwaarde. Tot en met de overgang zijn vrouwen over het algemeen beschermd tegen deze risicofactoren, stelt Maas: “Het hormoon oestrogeen beschermt ons vaatstelsel, omdat dit hormoon een vaatverwijdend effect heeft. Hierdoor zijn bijvoorbeeld de bloeddruk en de cholesterolwaarde over het algemeen lager dan bij mannen.”

Als vrouwen eenmaal in de overgang komen, krijgen ze te maken met verslechtering van deze risicofactoren. Wittekoek legt uit dat het daarom extra belangrijk is om op bepaalde dingen te blijven letten. “Zeker als je richting de overgang gaat, is het belangrijk om regelmatig te blijven controleren: hoe hoog is mijn bloeddruk? Hoe hoog is mijn cholesterol? En wat is mijn bloedsuikerwaarde? Hoe eerder je deze waardes identificeert, hoe langer je de tijd hebt om ze, indien nodig, beter te krijgen.”

Toekomst vrouwenhart

Maas en Wittekoek zijn beiden van mening dat er de afgelopen jaren meer bewustwording is gecreëerd voor het vrouwenhart, maar we zijn er nog niet. Wittekoek: “Gender- en sekse specifieke cardiologie moet een verplicht vak worden in de opleiding tot cardioloog, maar ook in de geneeskunde- en artsenopleidingen.”

Maas vult aan dat de coronacrisis nóg duidelijker heeft gemaakt waarom sekse en gender in de geneeskunde zo belangrijk zijn: “Tijdens de eerste golf van covid zagen we dat veel oudere mannen met overgewicht aan corona bezweken. Zij kwamen ook vaker op de intensive care. Nu, twee jaar later, zien we dat long covid een heel groot vrouwenprobleem is en niemand weet op dit moment hoe dit kan worden opgelost, omdat de gezondheidszorg is opgezet vanuit het perspectief van de mannelijke patiënt. Dat moet dus anders en dat moeten we blijven benoemen.”

Eerder publiceerden we het persoonlijke verhaal van Nancy (59). Zij had een aneurysma van bijna zes centimeter. Ook publiceerden we het verhaal van Monique (53). Zij had een SCAD. Een zeldzame aandoening die voornamelijk voorkomt bij vrouwen, die gepaard ging met andere klachten.