Alvleesklierontsteking of acute pancreatitis: dit wil je daarover weten

Alvleesklierontsteking

De alvleesklier is een orgaan in de bovenbuik, die enzymen aanmaakt die je spijsvertering een handje helpen. Die enzymen worden actief in de dunne darm, waar ze voedsel helpen verteren. Maar soms gaat het mis, en gaan de enzymen al in de alvleesklier aan het werk. Daar beginnen ze met de ‘vertering’ van het weefsel van de alvleesklier, waardoor die kan gaan ontsteken. Er is dan sprake van een acute alvleesklierontsteking, ook wel acute pancreatitis genoemd.

Twee soorten acute pancreatitis

Een acute alvleesklierontsteking kan op twee manieren getypeerd worden: oedemateus of necrotiserend. Bij een oedemateuze alvleesklierontsteking is de alvleesklier opgezwollen doordat vocht (in medische termen oedeem, vandaar de naam) zich ophoopt in of rondom de alvleesklier. Deze vorm van alvleesklierontsteking komt het meest voor: ongeveer vier van de vijf patiënten heeft dit. Het vocht verdwijnt meestal spontaan weer als de oorzaak opgelost wordt, waardoor de vooruitzichten gunstig zijn.

Een necrotiserende alvleesklierontsteking is een stuk ernstiger. Hierbij sterft een deel van het alvleesklierweefsel of het vet rondom de alvleesklier af. De kans is daarbij groot dat een bacterie zich in dat afgestorven weefsel gaat nestelen, waardoor een infectie optreedt. Bij deze vorm van acute pancreatitis is vaak behandeling met antibiotica nodig en in sommige gevallen een operatie.

Mogelijke oorzaken van alvleesklierontsteking

Een acute alvleesklierontsteking kan verschillende oorzaken hebben. De meest voorkomende zijn volgens de Alvleeskliervereniging:

• Een verstopping van de afvoergang van de alvleesklier richting de darmen, door galstenen. Dit is in ongeveer 40 procent van de gevallen de oorzaak. In dit geval is ook geelzucht vaak een van de symptomen.
• Overmatig alcoholgebruik over een langere tijd kan de kans op een alvleesklierontsteking aanzienlijk verhogen. Bij ongeveer 30 procent van de mensen met een alvleesklierontsteking is dit de oorzaak.
• Bij 10 tot 20 procent van de mensen met een alvleesklierontsteking is de oorzaak onbekend; dat heet dan idiopathische pancreatitis.

Bij de overige 10 procent is er een andere oorzaak voor een ontsteking aan de alvleesklier. Denk daarbij onder andere aan: een tumor in (de buurt van) de alvleesklier, een ongeluk, een virusinfectie (bijvoorbeeld de bof), gebruik van bepaalde medicijnen of een stofwisselingsziekte.

Symptomen van acute pancreatitis

De duidelijkste, meest kenmerkende klacht bij een acute alvleesklierontsteking is acute, hevige buikpijn. De pijn is zo ernstig dat mensen de neiging krijgen om voorovergebogen te gaan zitten met opgetrokken knieën. Ook straalt de pijn vaak verder uit dan alleen de buik: ook in de rug, linkerzij en linkerschouder is deze klacht vaak te voelen. Andere klachten die vaak voorkomen bij acute pancreatitis zijn misselijkheid, braken en verminderde eetlust. Ook koorts en een versnelde ademhaling komen soms voor bij zo’n ontsteking.

Diagnose

Denkt de arts dat je last hebt van een alvleesklierontsteking? Dan zal hij of zij verschillende onderzoeken doen om de diagnose acute pancreatitis te stellen. De eerste stap na lichamelijk onderzoek is meestal bloed- en urineonderzoek. Door een alvleesklierontsteking zijn bepaalde gehaltes, voornamelijk die van spijsverteringsenzymen, verhoogd. Ook wordt vaak een echo van de buik gemaakt, om de ontstoken alvleesklier in beeld te brengen. Met dit onderzoek kan de oorzaak van de ontsteking soms ook ontdekt worden; vooral als galstenen de reden zijn voor de alvleesklierontsteking.

Ook een CT-scan kan gebruikt worden. Hierop zijn de afwijkingen aan de alvleesklier goed te zien en kan de arts bijvoorbeeld vaststellen of het om een oedemateuze of necrotiserende alvleesklierontsteking gaat. Het is niet vreemd als dit onderzoek pas een paar dagen na de eerste diagnose gedaan wordt. Op basis van deze drie onderzoeken is het meestal mogelijk om acute pancreatitis vast te stellen, maar aanvullend onderzoek is soms nodig om de oorzaak te ontdekken.

Behandeling van alvleesklierontsteking

Na de diagnose word je met acute pancreatitis bijna altijd opgenomen in het ziekenhuis. Daar krijg je behandeling en word je goed in de gaten gehouden, voor het geval er nog meer complicaties ontstaan. De eerste stap in de behandeling van alvleesklierontsteking is eigenlijk altijd pijnstilling. Vaak krijg je eerst paracetamol, maar als die niet voldoende helpt krijg je ook morfine-achtige pijnstillers. Vervolgens, of vaak gelijktijdig, wordt via een infuus vocht toegediend, om te zorgen dat er geen uitdroging optreedt. Eten en drinken is vaak lastig met een alvleesklierontsteking en mag bij sommige bijverschijnselen ook niet. Het kan daarom zo zijn dat je na een aantal dagen ook sondevoeding krijgt.

Is de oorzaak van de acute alvleesklierontsteking bekend? Dan richt de behandeling zich daarop. Bijvoorbeeld door het verwijderen van galstenen (of soms zelfs de hele galblaas), het behandelen van een onderliggende ziekte of het ondersteunen bij het stoppen van overmatig alcoholgebruik. Wanneer de oorzaak onbekend is, wordt er meestal vooral gekeken naar symptoombestrijding en hoe de symptomen zich ontwikkelen. Bij complicaties wordt ingegrepen; als die niet ontstaan verdwijnt de ontsteking vaak vanzelf weer binnen een á twee weken.

Gevolgen van alvleesklierontsteking

Afhankelijk van de oorzaak en soort van acute alvleesklierontsteking komt de aandoening na een paar weken vanzelf weer tot rust. In sommige gevallen verdwijnt de ontsteking echter niet of keert deze steeds weer terug; dit wordt dan chronische alvleesklierontsteking genoemd. Dat is een ernstige aandoening, want door de ontsteking sterven steeds meer cellen af en ontstaat littekenweefsel, wat weer voor verstoppingen van de alvleesklier kan zorgen. Een goede behandeling is hierbij essentieel, om de functie van de alvleesklier zo lang mogelijk in stand te houden.

Bron | Alvleeskliervereniging, Maag Lever Darm Stichting, Isala