Als gluten je ziek maken: dít wil je weten over coeliakie

Ongeveer één op de honderd mensen heeft coeliakie, maar veel van hen weten dat niet.

Wat is coeliakie?

Coeliakie – dat spreek je uit als seuliakíé – is een chronische auto-immuunziekte, waarbij je lichaam overgevoelig is voor gluten. Als mensen met coeliakie gluten eten, raakt het immuunsysteem in de war. In plaats van deze eiwitten gewoon als veilig te aanschouwen, ontstaat er een reactie in hun spijsvertering. Daarbij komen antistoffen vrij die het eigen weefsel aan gaan vallen; in dit geval het darmslijmvlies en de darmvlokken in de dunne darm. Er ontstaan ontstekingen in de dunne darm, terwijl dat darmslijmvlies júist heel belangrijk is. De plooien en de vlokken in de dunne darm spelen namelijk een belangrijke rol voor de opname van voedingsstoffen.

Darmvlokken raken beschadigd

Als zo’n reactie keer op keer ontstaat, raken de darmvlokken in de dunne darm beschadigd. Op den duur vaak zo erg dat de darmwand glad wordt en alle goede voedingsstoffen niet meer opgenomen worden. En dat zorgt voor vervelende symptomen: van ernstige spijsverteringsklachten tot groeistoornissen, van vruchtbaarheidsproblemen tot bloedarmoede. Daarnaast kunnen ook het zenuwstelsel, de huid en de gewrichten problemen krijgen door gluten.

Wat zijn gluten?

Het immuunsysteem van mensen met coeliakie reageert dus op gluten. Een woord dat je waarschijnlijk wel kent, maar waarvan je misschien niet precies weet wat het is. Gluten is een eiwit dat voorkomt in veel verschillende granen: tarwe, rogge, gerst, spelt en kamut. Ook is haver vaak besmet met gluten en wordt daardoor meestal niet verdragen door mensen met coeliakie. Hoewel gluten een slechte naam heeft, is er in principe niks mis met dit eiwit. Alleen als je lichaam er overgevoelig voor is, kun je deze dus niet eten. Dat betekent dat je alle producten, gemaakt van deze granen, moet laten staan. Denk aan brood, crackers, pizza, pasta, koekjes en taart. Maar ook in veel andere producten vind je gluten: soepen, sauzen, ijs, bier en sommige snoepjes bevatten dit eiwit bijvoorbeeld ook.

Lees ook:

Acht mythes over een glutenvrij dieet die níet kloppen

Symptomen van coeliakie

Welke klachten iemand met coeliakie krijgt, is heel uiteenlopend. Sommigen hebben ernstige klachten, terwijl anderen alleen milde, vage of onduidelijke symptomen hebben. Het kan zelfs zo zijn dat je bijna geen symptomen hebt, maar wel beschadigingen hebt aan de dunne darm. Toch zijn er wel een aantal klachten die regelmatig voorkomen bij coeliakie en kunnen wijzen op deze auto-immuunziekte. Dat zijn onder andere:

• Diarree óf juist verstopping; een afwijkend ontlastingspatroon
• Opvallend erg stinkende ontlasting
• Een opgeblazen gevoel en winderigheid
• Buikpijn
• Misselijkheid
• Onbedoelde gewichtsverandering
• Extreme vermoeidheid
• Botontkalking
• Psychische klachten zoals depressiviteit, humeurigheid
• Problemen met de vruchtbaarheid; onverklaarbare miskramen
• Vitaminetekorten ondanks gezond dieet; bloedarmoede
• Hoofdpijn; migraine

Bij wie komt het voor?

Coeliakie is volgens de MDL Stichting de meest voorkomende voedselintolerantie in de westerse wereld. Maar liefst één op de honderd mensen zou coeliakie hebben, wat betekent dat zo’n 170.000 mensen in Nederland deze aandoening hebben. Toch is het aantal diagnoses aanzienlijk lager: slechts zo’n 25.000 mensen hebben vastgestelde coeliakie. Omdat de symptomen zo uiteenlopend en soms vaag zijn, wordt de diagnose dus lang niet altijd op tijd en juist gesteld.

In principe kan iedereen coeliakie krijgen: jong of oud, man of vrouw. Maar de aandoening komt wel voor vaker voor bij vrouwen, net als veel andere auto-immuunziekten. Er zijn ongeveer twee keer meer vrouwen met coeliakie dan er mannen zijn. Ook als je andere auto-immuunziekten hebt, is de kans groter dan je coeliakie krijgt. En andersom: bij coeliakie heb je een grotere kans op andere auto-immuunziekten. Daarnaast is de aandoening deels erfelijk: familieleden van iemand met coeliakie hebben tien tot twintig procent meer kans op deze auto-immuunziekte, dan andere mensen.

Onderzoeken en diagnose

Als je symptomen hebt die passen bij coeliakie, is het verstandig om een afspraak te maken bij de huisarts. Als je zelf al een glutenvrij dieet start, is het namelijk lastig om later nog een diagnose te stellen. Blijf daarom gewoon gluten eten, tot je weet of je coeliakie hebt. De huisarts kan een bloedonderzoek doen om uit te zoeken of je antistoffen hebt tegen gluten. Zijn die er? Dan wordt je doorgestuurd naar een maag-darm-leverspecialist, die een onderzoek van het darmslijmvlies doet, door middel van een endoscopie. Daarbij gaat de arts met een dunne slang via je keel naar de dunne darm, waar een biopt genomen wordt. Dit stukje van de dunne darmwand wordt later onderzocht om te kijken hoe het gesteld is met de darmvlokken. Zo’n darmbiopsie is volgens de Nederlandse Coeliakie Vereniging de enige manier om de diagnose coeliakie met honderd procent zekerheid te stellen. Soms komt het voor dat mensen geen antistoffen in hun bloed hebben, maar wel coeliakie blijken te hebben. Laat je bij twijfel dus altijd doorsturen naar een specialistische arts.

Behandeling van coeliakie

Er bestaat geen medicijnen of andere middeltjes tegen coeliakie. De enige manier om deze aandoening te behandelen, is door levenslang een streng en strikt glutenvrij dieet te volgen. Door helemaal geen gluten (zelfs geen kruimeltje) weer binnen te krijgen, voelen mensen met coeliakie zich vaak binnen enkele weken beter. De dunne darm gaat zich ook weer herstellen, maar dat kan maanden tot jaren duren.

Een glutenvrij dieet betekent meer dan alleen broodjes en pasta laten staan. Er worden namelijk graan(producten) toegevoegd aan véél meer dan je denkt. Wist je bijvoorbeeld dat chocolade, pudding, schepijs, drop en sommige spinazie à la crème ook gluten bevatten? Ook kruisbesmetting is iets waar je altijd rekening mee moet houden bij coeliakie: zelfs een paar (onzichtbare) kruimeltjes kunnen ervoor zorgen dat iemand met coeliakie ziek wordt. Daarom is het belangrijk dat glutenvrij eten niet in aanraking komt met gluten. Glutenvrij brood kan bijvoorbeeld niet in dezelfde broodrooster gemaakt worden als brood met gluten, en friet uit een frituurpan waar ook snacks in gaan is niet meer glutenvrij. Het is een heel gepuzzel soms, maar wel de enige manier om coeliakie te behandelen. Benieuwd hoe het is om zo’n streng glutenvrij dieet te volgen? Margriet-redacteur Ilse heeft zelf coeliakie en schreef er in 2020 een artikel over.

Artikelen van Margriet.nl ontvangen in je mailbox?

Schrijf je in via margriet.nl/nieuwsbrief.

Bron | Maag Lever Darm Stichting, Nederlandse Coeliakie Vereniging

Beeld | Getty Images