Het siert het Stedelijk Museum Alkmaar dat er met aandacht wordt gekeken naar de eigen geschiedenis

Ze heten Saratje, Antje, Fortuna, Eukio, La Rose. Ze staan op een tekening van de Duitse kunstenares Louise van Panhuys die begin negentiende eeuw vijf jaar in Suriname woonde en aldaar samen met haar Nederlandse man de plantage Alkmaar runde. Louise maakte in die periode tachtig waterverftekeningen van de pracht van het Surinaamse platteland.

Idylle op de plantage

23 van die tekeningen zijn nu te zien in het Stedelijk Museum Alkmaar. Ze verbeelden vooral de idylle die zij toekende aan het leven van een plantage-eigenaar. Heel gedetailleerd tekende ze de gebouwen en de weidsheid van het landschap eromheen met majestueuze bomen, palmen en schitterende bloemen. Ze had ook de gebouwen getekend waarin de suiker verwerkt werd, maar bij nader inzien had ze die weer bedekt met een strook papier waarop ze een extra boomtak had geverfd. De slaafgemaakten die gebukt in de brandende zon suikerriet moesten kappen en ander zwaar werk moesten doen zijn terloops aanwezig in deze tekeningen. Blijkbaar wilde ze de harde werkelijkheid van de slavenarbeid niet laten zien.

Wel maakte ze twee tekeningen van haar huisbedienden tijdens een slavendansfeest. Ze staan er een beetje onbeholpen op want Louise was beter in het tekenen van natuur en architectuur. Maar in potlood schreef ze wel hun namen erbij. Dat is uniek want de namen die slaafgemaakten kregen bij verkoop aan plantage-eigenaren werden wel genoteerd en kwamen ook terug als ze de plantage ontvluchtten of gestraft werden, maar bij Louise kregen ze ook een gezicht.

Het slavernijverleden van Alkmaar

In navolging van Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht is Alkmaar begonnen met onderzoek naar de betrokkenheid van de stad bij slavenhandel. De ontdekking dat er in Suriname een dorp is met 6.000 inwoners met de naam Alkmaar maakte nieuwsgierig. Niemand had zich tot nu echt verdiept in het slavernijverleden van Alkmaar. De tekeningen van Louise van Panhuys waren beslissend, want die gaven beeld aan de ontdekking dat er in de 18e eeuw al Alkmaarders waren die zich in Suriname vestigden en een plantage stichtten die ze vernoemden naar hun geboorteplaats. Zoals ook gebeurd was met bijvoorbeeld Domburg, Groningen, Katwijk en Wageningen. Al deze plaatsnamen in Suriname herinneren aan de koloniale tijd en het slavernijverleden van Nederland. Het geldt trouwens ook voor familienamen als Leerdam, Zaandam, Oostvriesland.

De plantage Alkmaar deed het erg goed en voorzag het koloniale moederland van tabak, koffie en suiker. Vrijwel niemand maalde er toen om dat er in het Surinaamse Alkmaar mensen uit Afrika onteerd waren in hun menszijn opdat mensen in Nederland een pijp konden roken en suiker konden roeren in hun koffie.

Het siert het Stedelijk Museum Alkmaar dat er met aandacht wordt gekeken naar de eigen geschiedenis van deze stad en nu voor het eerst in Nederland een tentoonstelling geheel wijdt aan één enkele plantage in Suriname. Aan het eind van de tentoonstelling kan de bezoeker op een wand antwoord geven op de vraag wat je het meest heeft geraakt. Ik schreef de namen op van Saratje, Antje, Fortuna, Eukio en La Rose, omdat ik me goed voelde bij de verbeelding dat ze de slavendans banya dansten en ik ook bedacht dat ze mijn voorouders konden zijn.

Over Noraly Beyer

Noraly Beyer is geboren in Willemstad, Curaçao en woonde in de jaren zeventig en tachtig in Suriname. Ze werkte als nieuwslezeres bij NOS, schrijft columns, werkt in het theater en zit in verschillende jury’s en commissies. Ze leest graag en houdt van de tuin. Noraly heeft een latrelatie met Joost Prinsen, heeft een volwassen zoon en dochter. Ze is oma van twee kleinkinderen en een heel stel bonus kleinkinderen. Wil je Noraly volgen? Tweewekelijks lees je haar nieuwste column op margriet.nl/noraly of volg haar op Twitter: @norabey.