PREMIUM
Alles wat je wilt weten over het niet aangeboren hersenletsel
De meeste vormen van hersenletsel zijn niet aangeboren. Je kunt ze bijvoorbeeld oplopen door een beroerte of na een ongeluk. Aan de buitenkant zie je meestal niets, maar mensen die kampen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) hebben er vaak wél veel klachten van.
- Prof. dr. Joukje van der Naalt is als neuroloog verbonden aan GroningenUMC.
- Dr. Janneke Wittekoek is cardioloog bij HeartLife klinieken in Utrecht.
‘Er kunnen depressieve klachten en angst ontstaan. Dat is aan de buitenkant niet te zien’
Eén op de vier Nederlanders krijgt in zijn of haar directe omgeving te maken met niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Vier vragen hierover aan neuroloog Joukje van der Naalt.
Wat is niet-aangeboren hersenletsel precies?
“Niet-aangeboren hersenletsel, ook wel ‘verworven’ hersenletsel genoemd, is schade die in de loop van je leven aan de hersenen ontstaat. De oorzaak kan een trauma zijn, een klap tegen je hoofd met een hersenschudding of -kneuzing tot gevolg. Maar het kan ook een niet-traumatische oorzaak hebben. Bijvoorbeeld een beroerte, hersenvliesontsteking of zuurstoftekort na een hartstilstand.”
Hoe vaak komt het voor?
“Best vaak. Ongeveer 45 duizend patiënten per jaar houden hersenletsel over aan een beroerte of hartstilstand. En bij 85 duizend mensen per jaar ontstaat het door een trauma.”
Welke klachten geeft het?
“Concentratie- en geheugenproblemen, vermoeidheid en slaapproblemen. Daardoor kunnen ook depressieve klachten en angst ontstaan. Voor de buitenwereld lijkt iemand dan hersteld, maar de mentale klachten en gedragsproblemen hebben vaak nog grote invloed op het werk, de relatie of het gezin. Het is belangrijk om hulp in te schakelen van een neuroloog, psycholoog, revalidatie- of bedrijfsarts.”
Waarom is dat belangrijk?
“Herstel vindt niet alleen plaats in de eerste zes maanden, ook in de jaren erna. Begeleiding en behandeling voor mensen met hersenletsel én hun naasten verbetert de kwaliteit van leven, ook als je medisch gezien uitbehandeld bent. Zo vind je hulp en steun via één van de Hersenletselcentra in Nederland. Kijk op hersenletsel-centrum.nl of breinlijn.nl.
Andere vormen van NAH
Ook een hersentumor, hersenvliesontsteking en hersenontsteking zijn vormen van NAH. Hersenvliesontsteking ontstaat door een virus of bacterie. Je krijgt plotseling koorts, een stijve nek en ernstige hoofdpijn. Vaak zijn patiënten ook in de war. Een hersenontsteking lijkt er erg op, maar ontwikkelt zich langzamer. De klachten ontstaan in de loop van dagen tot weken. Zuurstoftekort is een andere oorzaak van NAH. De hersenen krijgen bijvoorbeeld te weinig zuurstof na een hartstilstand of wanneer je bijna verdrinkt. Soms ontwikkelt een hersenaandoening zich langzamer, zoals na het inademen van giftige stoffen.
Trauma is de belangrijkste oorzaak van niet-aangeboren hersenletsel. Jaarlijks lopen mensen NAH op door een ongeluk in het verkeer of bij een val van de trap. Ruim een derde komt hiermee op de spoedeisende hulp terecht. Bij 85% van deze patiënten gaat het om licht traumatisch hersenletsel.
Hersenletsel krijg je niet alleen
Soms lijkt het of iemand door het hersenletsel een heel ander karakter heeft gekregen. Dat is niet alleen lastig voor de patiënt zelf, maar ook voor de naaste omgeving zoals de partner. Hersenletsel krijg je niet alleen. Verdiep je in wat er aan de hand is in de hersenen. Dan begrijp je waarom iemand met NAH af en toe ineens afhaakt of op de bank moet gaan liggen. Zorg goed voor jezelf als je een partner met NAH hebt. Schakel hulp in en zorg dat je kunt blijven doen wat je leuk vindt en wat je energie geeft. Neem je partner niet te veel uit handen. Je kunt soms geneigd zijn taken over te nemen, zoals het huishouden, koken of de tuin. Bezig blijven is voor mensen met NAH juist ontzettend belangrijk. Waak ook voor invullen: komt iemand bijvoorbeeld niet meteen uit z’n woorden, geef die ander dan de tijd om die woorden te vinden. Zelf behoefte aan steun? Lotgenoten en deskundigen vind je via nah.nl of door te bellen naar 0573 - 44 26 46.
Onzichtbare gevolgen
De fysieke gevolgen van een beroerte of een (onge)val zijn na een paar weken of maanden zo goed als verdwenen. Maar veel mensen kampen nadien nog met andere blijvende gevolgen zoals concentratieproblemen, vermoeidheid, somberheid, angst, apathie en moeite met plannen en organiseren. Ernstige chronischeD vermoeidheid en somberheid komen bijvoorbeeld bij zestig procent van alle patiënten met hersenletsel voor.
Minder focus en concentratie
Dat mensen met NAH vaak last hebben van concen-tratieproblemen komt doordat de filterfunctie van de hersenen verstoord is. Waar je gewoonlijk in staat bent vrijwel automatisch prikkels te filteren, komen alle prikkels nu even hard binnen. Het kost veel moeite om je alleen op die ene taak te concentreren, omdat je voortdurend bezig bent alle andere prikkels buiten te sluiten. Volgens Joukje van der Naalt is dat vreselijk vermoeiend. Daarom zijn NAH-patiënten vaak ook erg moe en slapen ze veel meer dan ze voorheen deden.
Hersenschudding
Een hersenschudding is licht traumatisch hersenletsel. Toch kan het weken of zelfs maanden duren voordat je weer de oude bent. 1 op de 4 patiënten lukt het een halfjaar na een hersenschudding niet om weer te werken of te studeren zoals voorheen.
‘Bij een beroerte geldt: tijdverlies is hersenverlies’
Elke dag worden ongeveer 125 Nederlanders getroffen door een beroerte. De kans om die te overleven wordt steeds groter, maar veel mensen kampen nadien met klachten door hersenschade. Wat gebeurt er precies bij een beroerte? En hoe kunnen we de schade zo veel mogelijk beperken? Drie vragen aan cardioloog Janneke Wittekoek.
Wat is een beroerte eigenlijk?
“Bij een beroerte krijgt een deel van de hersenen voor kortere of langere tijd geen zuurstof. In de meeste gevallen komt het doordat een bloedprop de slagader in de hersenen afsluit. Dat wordt ook wel een herseninfarct genoemd. Het kan ook komen doordat een bloedvat in de hersenen scheurt en een bloeding veroorzaakt. In beide gevallen ontstaat er zuurstoftekort in de hersenen, wat plotselinge uitvalsverschijnselen kan veroorzaken zoals een scheve mond, verwarde spraak en een verlamde arm. Hoe langer de hersenen het zonder zuurstof moeten stellen, hoe groter de schade.”
Valt ernstig hersenletsel door een beroerte te voorkomen?
“Hoe sneller en accurater je handelt hoe beter. Bel direct 112 wanneer je deze verschijnselen bij iemand opmerkt en dus niet eerst de huisarts of huisartsenpost, want dat kost tijd. En tijd is in het geval van een beroerte van onschatbare waarde: elke minuut sterven er 1,9 miljoen hersencellen af. Dus elke minuut telt. Tijdverlies is hersenverlies.”
Wanneer heb je de grootste kans op herstel?
“Net als bij een wond aan je hand, gaat het lichaam in het brein ook direct aan de slag met het herstel. Help je lichaam daarbij door direct te beginnen met oefeningen zoals lopen, bewegen en spreken.”
bron: legdelink.nl
Voorkomen beter dan genezen
Sommige mensen lopen meer risico op hart- en vaatproblemen. Hoge bloeddruk, diabetes, roken, zwaar overgewicht en hartproblemen in de familie vergroten de kans. Net als hoge bloeddruk en diabetes tijdens de zwangerschap. Gelukkig kunnen we sommige risicofactoren zoals overgewicht en roken zelf beïnvloeden, zegt Janneke Wittekoek. “Roken schaadt de bloedvaten van vrouwen meer dan mannen. Ook ritmestoornis is een heel belangrijke oorzaak van het herseninfarct: boezemfibrilleren. Door het niet goed samentrekken van de hartboezems kunnen stolsels ontstaan die een beroerte veroorzaken. Belangrijk dus om zelf ook eens je pols te voelen of je ritme langzaam en regelmatig is.”
Luister naar onze podcast
In Margriets podcast Mijn verhaal vertelt Mascha hoe haar leven veranderde toen zij een hersentumor bleek te hebben.
margriet.nl/podcast
Meer informatie
- hersenletselcentra, nah.nl
- breinlijn, breinlijn.nl
- wegwijzer-hersenletsel.nl
- hersenletsel.nl
- hersenstichting.nl
- hartstichting.nl