Huub Stapel: ‘Ik genoot me een slag in de rondte als vader’

En óf zijn gemoedstoestand goed is! Hij roept het antwoord bijna uit, als de vraag valt. Hij voelt zich goed, zit vol energie, onthoudt zijn teksten nog – hij zegt het lachend, maar maakt er ook een serieuze kanttekening bij, want het is natuurlijk de grootste angst van iedere acteur. Dat je op het podium staat en je tekst ongrijpbaar door je hoofd fladdert. Het is hem nog niet overkomen, gelukkig. Hij staat nu elke avond met veel plezier op het podium, waar hij in zijn verhalen en liedjes zijn familie meeneemt. “Heerlijk om te doen, magisch bijna. Dat komt ook door de fantastische teksten van Jan Beuving. Dat moet je wel even opschrijven, die jongen heeft dat zo goed gedaan. Mijn oudste broer kwam naar de voorstelling kijken en zat met tranen in zijn ogen in de zaal. Na afloop zei hij: ‘Het lijkt wel alsof Jan veertig jaar bij ons heeft gewoond.’”

Valt jouw familieverhaal samen te vatten in een theatervoorstelling?

“Ja. En nee. Ik heb materiaal voor wel drie familievoorstellingen. Ik wilde al heel lang een monument oprichten voor mijn ouders, nu leek het daar de juiste tijd voor. Waarom nu? Dat kan ik niet zo goed uitleggen. Misschien vanwege mijn leeftijd, misschien vanwege het feit dat ik zes jaar ouder ben dan mijn vader is geworden, hij stierf op jonge leeftijd, misschien omdat het een logisch vervolg is op mijn vorige voorstelling, Het huwelijk. Mijn ouders hadden een geweldig huwelijk, ze waren tot op de dag dat mijn vader overleed stapelverliefd op elkaar.”

Misschien wil je jouw familieverhaal vertellen omdat je, nu je opa bent, ook alle rollen in de familie hebt vervuld: zoon, broer, neef, oom, vader en opa.

“Daar kan het weleens heel goed mee te maken hebben. Meer rollen zijn er niet, dus dan wordt het tijd om die familieverhalen door te geven. Mijn kleindochter Scotty is nu twee en ik ben smoorverliefd op haar. Ze is een klein wondertje, ze woog acht ons toen ze werd geboren, minder dan een pak suiker. Het is ook een wonder dat het erop lijkt dat ze daar verder geen schade van ondervindt. Elke maandag is ze bij mij. Dan lopen we met onze hond Loulou door het park, lezen boekjes, kijken naar Kikker en Peppa Pig. En soms speel ik gitaar voor haar en zingen we samen. Het is altijd feest al ze er is. Ze praat ronduit. Als ze met Loulou op de bank zit, tikt ze haar aan en zegt dan: ‘Gezellig hè, Loulou?’ Nou, dan kun je mij wegdragen.”

Als een kleinkind wordt geboren verschuiven ook alle rollen in de familie, jij wordt opa, je zoon wordt vader, je andere zoon oom.

“Inderdaad! En dat is zo leuk om te zien. Ik ben trots op mijn beide zonen. Het is heel mooi om Sem als vader te zien. Hij en zijn vriendin Lizzy doen het zo goed met die kleine. Sem loopt vaak mee als we naar het park gaan en dan zie ik hem in zijn vaderrol. Dat is leuk en ontroerend om te zien. En Mas is een leuke oom, die is stapelgek op zijn nichtje. We waren al een hechte familie, maar dit kleine meisje verbindt de boel nog meer.”

Is er een verschil tussen opa zijn en vader zijn?

“Dat zeggen veel mensen, dat daar een verschil in zit, maar zo voel ik dat helemaal niet. Ik ben heel betrokken bij haar leven, maar dat was ik ook bij het leven van Sem en Mas. Voor mijn werk was ik soms maanden ’s avonds weg, maar daarna was er ook altijd een periode dat ik niet speelde en was ik maanden thuis. Ik heb ze ook altijd naar school gebracht. Ik heb dan ook niet het gevoel dat ik iets moet inhalen of dat ik nu wél heel bewust geniet van mijn kleindochter. Ik genoot me een slag in de rondte als vader.”

Je zei net dat je een monument voor je ouders wilde oprichten. Waarom wil je dat?

“Mijn ouders zijn de beste mensen die ik ooit heb ontmoet. Met een enorme opofferings-gezindheid. We waren thuis met zes kinderen, ik ben de een na jongste, en ze hebben ons laten worden wat we wilden zijn. Terwijl we geen cent te makken hadden, het was echt armoe. Ik droeg de kleren van mijn oudere broers en als ik jarig was, lapten ze een van hun fietsen op, die ik dan kreeg als cadeau. En waar ik ontzettend blij mee was. Ik heb geleerd dat er weinig nodig is om gelukkig te zijn. Ik woon in Amsterdam en daar zie ik kinderen op fietsen rondrijden van zeven-duizend euro en dan denk ik weleens: is dat niet wat overdreven?

“Wat geef je dan nog als zo’n kind jarig is? Ondanks dat er weinig geld was, was het bij ons thuis altijd feest. Mijn moeder was onderwijzeres en kende honderd gedichten uit haar hoofd. Tijdens het schillen van de aardappels zei ze die dan op. Mijn vader werkte als vertegenwoordiger, maar was thuis altijd met muziek bezig. Hij speelde piano, viool en accordeon en kon prachtig zingen. Hij leerde ons ook meerstemmig zingen. Hij had eigenlijk naar het Conservatorium willen gaan, maar als je daarin niet wordt gestimuleerd, wordt het ook nooit een reële optie.”

Hebben zij jou gestimuleerd om naar de Toneelschool te gaan?

“Ze stimuleerden mij vooral om te gaan doen waar mijn hart lag, waar ik gelukkig van werd. Mijn ouders hebben over acteren ook nooit gezegd: ‘Zou je dat nou wel doen?’ Mijn vader vond het geweldig. Ik was toch een beetje zijn droom aan het najagen. Toen ik was aangenomen op de Toneelschool in Amsterdam, schreef hij mij een brief waarin stond dat hij zo blij was dat een van zijn kinderen ‘in de kunsten zit’. Een halfjaar later was hij dood. Ik vind het mooi om te weten dat hij trots was, en pijnlijk dat hij het succes niet heeft meegemaakt.”

In het televisieprogramma Verborgen verleden kwam je erachter dat je vader een geheim had. Hij had tijdens de oorlog bij zowel de NSB als het verzet gezeten.

“Dat hij lid werd van de NSB had waarschijnlijk te maken met het feit dat hij verliefd was op een meisje uit een NSB-familie. Mijn opa was daar overigens fel op tegen. Mijn vader wilde dat meisje thuis voorstellen, maar mijn opa heeft dat tegengehouden. En die zorgde er later voor dat mijn vader bij een gezin in Weert terechtkwam en zijn lidmaatschap opzegde. En daar gebeurde het wonderlijke: hij had spijt van zijn actie en ging bij het verzet. Kun je je dat voorstellen? Bizar toch? Maar ook heel mooi. Hij kwam tot inzicht.”

Kun je het begrijpen dat hij dit verhaal nooit heeft verteld?

“Nee, eigenlijk niet. Misschien schaamde hij zich er toch voor. Mijn vader leek heel open, omdat hij een heel sociale man was, maar we wisten niet heel van hem. Toen hij in het verzet zat, is hij opgepakt en moest gedwongen werken in een fabriek in Duitsland. Daar vertelde hij weleens wat over, maar niet veel. Eens per jaar zong mijn vader otsje nasj, het Russische Onze Vader, wat hij als krijgsgevangene leerde van Russische soldaten.”

Ben jij heel open, weten je kinderen bijvoorbeeld alles van jou?

“Ik ben wel zo veel mogelijk open geweest. Ik denk dat ze ook goed weten wie ik ben. Maar dat zou je eigenlijk aan hen moeten vragen. Ik heb weleens gevraagd of ze vonden dat ze een leuke jeugd hadden gehad en toen zeiden ze volmondig: ‘Het had niet beter gekund.’ Dat vond ik heel mooi om te horen. Ik ben ook heel knuffelig met mijn jongens. De meeste pubers willen hun ouders geen zoen geven, maar mijn zonen vonden dat helemaal niet erg. Mijn vader was ook zo, die heb ik tot het laatst een kus gegeven als ik hem zag. Voor zijn generatie was mijn vader heel modern. Mijn broer en ik rookten een keer een jointje thuis en toen hij daar achter kwam, ging hij erbij zitten en meeroken.”

Jouw ouders leven niet meer, hoe is dat familiegevoel nu?

“We zijn nog steeds een heel hechte familie. Alle broers en mijn zus zien elkaar minimaal zes keer per jaar, als een van ons jarig is. Het is soms voor buitenstaanders wat overweldigend. We vertellen altijd veel anekdotes van vroeger, dat zijn onze familieverhalen. Dat zorgt voor een bepaalde intimiteit, want het gaat heel erg over ons. Annemiek, mijn vriendin, vindt die verhalen leuk om te horen, maar ze zegt ook weleens gekscherend dat ze die al tien keer heeft gehoord. En als we samen zijn, gaan we altijd zingen. Als eerbetoon aan pa en ma. We zingen altijd Home van Bonnie Raitt en vaak iets van James Taylor en Crosby, Stills, Nash & Young.”

Wat is het geheim van die saamhorigheid?

“Er is nooit gedoe. En dat heeft met onze opvoeding te maken. Mijn ouders hebben ervoor gezorgd dat we ervan doordrongen zijn dat de een niet beter is dan de ander. Ik ging vaak met mijn vader mee als hij moest werken en dan kwamen we bij verschillende mensen over de vloer. Bij de een dronken we echte koffie, bij de ander was het water met een smaakje. Voor mijn vader maakte dat geen zak uit, voor hem was iedereen gelijk.”

Is dat monumentje oprichten voor je ouders gelukt?

“Ik denk het, nee, hoop het! Ik zing het liedje Dag pap en mam, dat is voor hen. In heb begin kon ik het niet zingen, want de tranen rolden over mijn wangen.”

Omdat je ze mist?

“Ik mis ze enorm, maar die tranen waren eerder een soort frustratie. Toen ik zelf geld verdiende en ik iets voor mijn ouders kon terug doen, wilde ik mijn moeder meenemen naar New York. Maar zij zei, in het Limburgs: ‘Laat mie moar thoes’. Armoede maakt mensen angstig en onzeker. Toen ze haar onderwijspensioen had, had ze tweeduizend gulden in de maand, meer dan ze ooit had gehad. Maar ze was zo murw gebeukt, dat ze niets meer durfde te ondernemen en kwam Tegelen niet meer uit. Dat verdriet zit in me, ik had ze graag laten weten dat ze niet voor niks krom hebben gelegen. Daarvoor wil ik ze bedanken. Dat liedje is dus niet zozeer weemoed, maar mijn manier om tegen hen te zeggen: ‘Dank je wel’.”

Alleen Familie