Beatrix 85 jaar: haar mooiste foto’s door de jaren heen

• Koninginnedag 1981.

Ze is moeder van drie zoons, oma van acht kleinkinderen en een actieve pensionada. Een oud-vorstin die haar leven lang in de spotlights stond en een nog altijd rouwende weduwe. Een moederfiguur voor miljoenen landgenoten. En een vriendin voor een select groepje mensen die altijd dicht bij haar hebben gestaan. De vele gestaltes van prinses Beatrix, deze week 85 jaar.

1. Met borderterrier Dushi, 1999.
2. 1956, Paleis op de Dam, op haar 18e verjaardag.

1. 1978: berisping van Constantijn, Paleis Soestdijk.
2. Tijdens een werk-bezoek aan ’t Twiske, 1991.

Beatrix als moeder

Precies een jaar na terugkeer van hun huwelijksreis in Mexico worden prinses Beatrix en prins Claus in 1967 voor de eerste keer ouders, van Willem-Alexander natuurlijk. Friso en Constantijn volgen in rap tempo. De jongens groeien op in Lage Vuursche, op kasteel Drakensteyn. Hun moeder is nog geen koningin en heeft veel tijd voor ze. Hun vader heeft nog geen depressieve klachten. Het is heerlijk groot worden voor de drie jongens. Behalve televisiekijken mag er veel (al luisteren de jongens daardoor soms zó hard muziek dat hun moeder met een bezemsteel tegen het plafond staat te bonken), altijd omringd door vrienden die allemaal even welkom zijn.

In 1980 verandert alles. Beatrix gaat van hoofdzakelijk moeder naar hoofdzakelijk koningin. De familie verhuist naar Huis ten Bosch in Den Haag zodat de ministers niet zover hoeven te reizen voor hun koningin. Het is precies dat plichtsbesef waar ze bekend om zal komen te staan. Maar haar gezin, met drie tieners, doet ze er geen dienst mee. Niemand kan echt zijn draai vinden in Den Haag. Claus wordt depressief. Willem-Alexander vertrekt naar Wales omdat hij zijn ouders maar lastig vindt. Uiteindelijk worden ze allemaal iets milder en vinden ze elkaar weer terug. Al laten ze naar buiten toe niet veel over elkaar los; Beatrix is niet dol op de spotlights, dat hebben haar zoons in hun oren geknoopt. Prins Constantijn verwoordt het zorgvuldig in De Telegraaf in 2006. “Mijn moeder is zeer plichtsgetrouw, daadkrachtig, doortastend, zorgzaam, soms bezorgd en ze heeft oog voor detail. Voor haar is het koningschap geen baan die je aan- en uitzet.”

1. Met Constantijn op weg naar de kleuterschool, 1974.
2. Poseren in het Italiaanse Porto Ercole, 1984.

Beatrix als oma

Zoals het wel vaker gaat, maken haar acht kleinkinderen een heel nieuwe kant van Beatrix los. Van Willem-Alexander en Máxima zijn dat Amalia, Alexia en Ariane, vanuit Friso Luana en Zaria en vanuit Constantijn Eloise, Claus-Casimir (Beatrix’ enige kleinzoon: de Oranjes grossieren niet in jongens) en Leonore. Stuk voor stuk pubers met hun eigen social media, al dan niet openbaar, die zo her en der een leuk inkijkje durven geven in hun band met oma.

Ze vertelden door de jaren heen over knutselmiddagen in oma’s atelier. Over een logeerkamer met negen bedden, waar hun oma dan soms zelf in het negende bed kroop. Over hoe ze de muren van het voormalige chalet van koningin Wilhelmina bij Paleis het Loo in alle kleuren van de regenboog mochten schilderen. Over heel gewone dingen zoals pannenkoeken bakken met hun oma, maar ook typische Oranje-momenten, zoals Pasen bij Rocca dei Draconi, het Italiaanse vakantieverblijf van Beatrix.

Eloise, de naar buiten toe mondigste van het hele stel, instagramt ook weleens een story van zichzelf op Drakensteyn, bijvoorbeeld knuffelend met haar oma’s hond. Maar zelfs Beatrix kan haar oma-trots niet altijd bedwingen. Privé, als ze weer eens een kerstkaart met haar achttal erop verstuurt. En naar buiten toe, als ze weer eens wordt gespot met haar tas met Amalia, Alexia en Ariane erop. Al herkennen de meiden zichzelf haast niet meer in de gebruikte foto, zo oud is die. Zelf heeft Beatrix één keer echt gesproken over hoe ze het vindt om oma te zijn, in 2005 tegen de NOS. “Ik had nooit gedacht dat het zo leuk zou zijn.”

1. Met prinses Máxima en baby Amalia in 2004.
2. Deze tas met de afbeelding van de prinsesjes droeg Beatrix tijdens het galadiner van het Corps Diplomatique in 2018.

• Met kleinkinderen bij Kasteel Drakensteyn, 2017.

Beatrix als vorstin

Afstandelijkheid. Het hoort bij koningin Beatrix als de hoedjes van Harry Scheltens en haar befaamde ‘coupe stormvast’, al sinds haar studententijd grotendeels hetzelfde gebleven. Het is even wennen voor wie Juliana als vorstin kende, die vooral op gelijke voet wilde staan met haar landgenoten. Beatrix is anders. Zij laat zich ten paleize al jong aanspreken met Koninklijke Hoogheid, was vastberaden het ambt van vorstin in oude glorie te herstellen. Het waarom is wel duidelijk: na alle schandalen van haar ouders (de affaires, de steekpenningen, de zaak Greet Hofmans) was het koningshuis niet erg populair meer. Nou was het niet de populariteit an sich die Beatrix nastreefde. Nog voor haar inhuldiging meldde ze al: “Aan het woord populariteit heb ik eigenlijk een beetje een hekel. Het heeft iets vluchtigs, iets oppervlakkigs, ook iets zeer tijdelijks.”

Dat is precies wat ze niet wilde voor haar koningschap. Dus ging ze hard aan het werk. Afstandelijker dan haar ouders, met meer plichtsbesef en minder oog voor haar eigen levensgeluk. Waardig, zo wilde ze zelf graag zijn. Daar was ze willens en wetens aan begonnen, liet ze al direct merken tijdens haar toespraak bij haar inhuldiging. “Het is een functie waar geen mens om vragen zou,” sprak ze toen. “Waarvan wel zichtbaar is de uiterlijke glans. Maar veelal niet de last en zelfbeperking zonder onderbreken.”

1. Als jonge prinses in 1961.
2. Troonrede, 2001.

Beatrix als echtgenote

“Als ze Claus eenmaal kennen, gaan ze vanzelf van hem houden.” Beatrix weet wat ze in huis haalt met haar Claus, ook al is het Nederlandse volk aanvankelijk sceptisch. Het is ook niet alsof ze geen breed net heeft uitgeworpen in haar zoektocht naar een geschikte prins-gemaal. ‘Zeventien prinsen, twee kroonprinsen, drie erfprinsen, een graaf, vier Duitse hertogen en nog wat vorstelijke figuren’ passeerden volgens dagblad De Tijd de revue voordat Beatrix voor iemand valt.

Makkelijk was het niet, zeker niet wanneer zij koningin wordt. Maar de liefde tussen de twee houdt stand. Claus’ uitvaart in 2002 is nog steeds het officieel verkozen bijzonderste moment uit het leven van koningin Beatrix volgens landgenoten. In de twintig jaar erna ging er weleens een geruchtje over een nieuwe man, vooral in de Duitse pers. Maar volgens velen bleef Claus het altijd voor Beatrix en praat ze nog steeds veel en vol liefde over hem en alleen maar hem. Haar weloverwogen maar gouden keuze, een van de weinige die ze echt helemaal voor zichzelf maakte. Bij haar afscheid in 2013 zei ze het zelf eigenlijk het mooist: “Wellicht zal de geschiedenis uitwijzen dat de keuze voor mijn echtgenoot mijn beste beslissing is geweest.”

• Dansend met prins Claus tijdens het persbal in het Hilton Hotel Amsterdam.

Beatrix als kind

Het plichtsbesef zit er bij Beatrix al jong in. Als oudste zus voelt ze zich verantwoordelijk voor haar zusjes. De vier meiden zijn ontzettend verschillend. Beatrix is de bazige, daar is iedereen het wel over eens. Ze weet dat zij ooit koningin zou worden, dat haar zussen misschien iets meer mochten maar dat wat zij doen ook zijn neerslag op háár zullen hebben. Zo is ze het bijvoorbeeld écht niet eens met de keuze van zus Margriet om met burgerjongen Pieter van Vollenhoven te trouwen. Al wordt ze uiteindelijk dol op haar zwager, zoals die dingen ook gaan.

Haar jongste jeugd brengt ze samen met zusje Irene door in oorlogstijd in het Canadese Ottowa. Daar proeft ze aan het gewone leven, met lessen op een openbare school, boodschappen doen in de lokale supermarkt en een moeder die zelf voor de was en het strijkwerk zorgt. Wanneer ze in augustus 1945 weer terugkeert, nóg een zusje rijker, wordt Paleis Soestdijk haar thuis. Maar het paleisleven blijft redelijk nuchter, daar zorgt moeder Juliana wel voor. Althans, totdat Greet Hofmans om de hoek komt kijken.

Van puberen komt daardoor niet veel terecht in een verdeeld Paleis Soestdijk. Beatrix werkt bewust aan haar imago, dan al met het idee dat het voortbestaan van het koninklijk huis op haar schouders ligt. Dat komt door allebei haar ouders trouwens. In haar woorden: “Je bent als twaalfjarig meisje aan de leeuwen overgeleverd. En in die fase loopt je vader achter de meiden aan.”

1. Prinses Beatrix aan het schilderen met waterverf, 1949.
2. De prinsesjes Beatrix, Margriet en Irene, 1948.

• Tijdens een concours hippique in Den Haag, 1949.

Beatrix als zichzelf

Zichzelf laten kennen door haar landgenoten, dat heeft Beatrix nooit gewild. Veel liever omringt ze zich met haar zorgvuldig gecultiveerde, hondstrouwe en vooral discrete vriendengroep. Eén van hen, Renée Smith-Roëll, kent ze zelfs al sinds ze in de oorlog samen naar Canada vertrokken. Renée woont jarenlang bij Beatrix op Paleis Soestdijk, in die heftige tienerjaren. Als Beatrix aanhaakt, laat ze nooit meer los.

Gelukkig laat zelfs de trouwste vriendengroep van het land weleens iets los. Dat hun vriendin dol is op tuineren bijvoorbeeld. En dat ze energiek en onvermoeibaar is, wat wel verklaart waarom ze ook nu nog steeds op Paleis Noordeinde aanschuift voor de maandagvergadering van Willem-Alexander en Máxima met hun staf.

Wat we vanuit officiële kanalen weten is dat Beatrix dol is op beeldhouwen en graag paardrijdt, iets wat ze dankzij twee nieuwe knieën ook nog altijd kan. En ze is reislustig, al beperkt ze zich tegenwoordig grotendeels tot haar eigen paleisje in Toscane en Londen, om Mabel en haar meiden op te zoeken. Haar familie en vrienden zijn alles voor haar, is de beeldvorming. Voor wie ze, na al die jaren plichtsbesef, eindelijk alle tijd heeft. Dat moet toch heerlijk aanvoelen voor de vrouw die zo veel gegeven heeft.

• Skiën in Lech, 1978.

1. Werkbezoek aan opleidingscentrum Koninklijke Marechaussee in 2022.
2. In de tuin van Paleis Drakestein in 1963.

• 1979: stoeien met de honden bij villa De Gelukkige Olifant in Italië.